وضعیت محیط زیست طبیعی در دولت یازدهم

تشکیل کمیته ملی احیای حریق، رفع تصرفات از مناطق چهارگانه محیط زیست، حذف حیات وحش از سیرک، احیای تالاب هورالعظیم و دریاچه ارومیه، از جمله اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه محیط زیست طبیعی طی چهار سال گذشته است.

به گزارش ایسنا، سازمان حفاظت محیط زیست با پایان دوره چهارساله دولت یازدهم کارنامه عملکرد این سازمان را در حوزه های مختلف از جمله محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی منتشر کرده است. مجموع اقدامات معاونت محیط زیست طبیعی که طی چهار سال اخیر توسط فرهاد دبیری هدایت می شد در سه دسته کلی شامل حفاظت از زیست‌بوم‌های خشکی، حفاظت از گونه‌ها و ذخائر ژنتیکی و حفاظت از دریاها و آب‌های سرزمینی قرار گرفته است. از مهمترین فعالیت‌های سازمان حفاظت محیط زیست در حوزه محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

حفاظت از زیست‌بوم‌های خشکی

زیست‌بوم‌های خشکی یکی از مهمترین عرصه‌های تحت مدیریت سازمان حفاظت میحط زیست است که همواره با مسائل بسیاری مواجه بوده است. جنگل‌ها یکی از پراهمیت‌ترین زیست بوم‌های خشکی است که هر ساله در فصل گرما بر اثر وقوع آتش سوزی‌ها دچار آسیب‌های جدی می‌شود بنابراین برای مقابله با خسارت ناشی از حریق در جنگل‌ها طی سال‌های گذشته کمیته ملی اطفا تشکیل شده است. این کمیته تاکنون توانسته است۲۰ مانور اطفا حریق اجرا کند همچنین استقرار ۴۳ بالگرد در ۱۴ استان برای مقابله با حریق در زیستگاه‌های طبیعی، راه‌اندازی ستاد واکنش سریع در مراکز استان‌ها، تیم‌های واکنش سریع در مناطق مستعد حریق و ساماندهی مراکز اقامتی و اسکان مسافران و گردشگران در پارک‌های ملی به عنوان دیگر برنامه‌های کمیته ملی اطفای حریق انجام شد.

در حوزه جنگل‌ها افزون بر تشکیل کمیته اطفا، آیین‌نامه کاهش بهره‌برداری از جنگل‌ها، تسهیل واردات چوب وحذف تعرفه واردات چوب در این دوره به تصویب رسید.

در زمینه حفاظت از زیست‌بوم جنگل، کارگروه ویژه جنگل برای نظارت بر روند احیای جنگل‌های بلوط و هیرکانی تشکیل شد همچنین بررسی و مخالفت با طرح‌های توسعه‌ای مخرب جنگل در رویشگاه های جنگلی شمال و زاگرس در این مقطع صورت گرفت.

در حوزه زیست‌بوم های خشکی یکی دیگر از معضلات مهم، دخل و تصرفات غیرمجاز اراضی است که در دوره چهار ساله دولت یازدهم رفع تصرفات از اراضی تحت مدیریت محیط زیست به میزان ۸۶۳ هکتارشامل ۷۷۰ هکتار مناطق حفاظت شده، ۱۲.۵هکتار پارک ملی، ۷۷ هکتار پناهگاه حیات وحش و ۴.۴ هکتار اثر طبیعی ملی در استان های مختلف کشور انجام شد.

لازم به ذکراست طی چهار سال گذشته علاوه بر تهیه اطلس مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، مناطق جدید (تنگ صیاد و سبزکوه) به عنوان ذخیره گاه زیست‌کره معرفی و در کمیسیون ملی یونسکو ثبت شد.

طی چهار سال گذشته معاونت محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست به دلیل کاهش جمعیت حیات وحش، تصمیم به اعلام ممنوعیت شکار گرفت و اجرای طرح قرق اختصاصی را به عنوان جایگزین مطرح کرد که تصویب آیین‌نامه حقوق و تکالیف دارندگان قرق اختصاصی در شورای عالی حفاظت محیط زیست و ابلاغ آن برای اجرا در همین جهت بود.

حفاظت از گونه‌ها و ذخائر ژنتیکی

کارشناسان حوزه حیات وحش در سال‌های گذشته کم بودن مبلغ ضرر و زیان خسارت به حیات وحش را یکی از آسیب‌های حفاظت از گونه‌ها می‌دانستند،به همین علت در دولت یازدهم تعرفه‌های ضرر و زیان گونه‌های جانوری وحشی تا ۲۰ برابر تعرفه‌های قبلی مطابق با مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست افزایش یافت همچنین در راستای حفظ و حراست از حیات وحش برنامه عمل مدیریت گونه‌های در معرض خطر نظیر یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی، خرس سیاه، خرس قهوه‌ای، گوزن زرد ایرانی، غاز پیشانی سفید کوچک، سمندر لرستانی و تمساح پوزه کوتاه تهیه و تدوین شد که اجرای برخی از این برنامه ها آغاز شده ولی کمبود اعتبارات موضوعی است همواره مانع اجرای تمام و کمال این برنامه‌ها می‌شود.

از دیگر اقدامات دفتر حیات وحش معاونت محیط زیست طبیعی ارائه فهرست گونه‌های اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) در معرض تهدید و خطر انقراض درایران است همچنین مطالعه ژنتیک گونه‌های جانوری نظیر قوچ و میش، کل و بز ایرانی، آهوان فلات مرکزی ایران، جبیر، سارگپه و بررسی ساختار ژنتیک جمعیت‌ یوزپلنگ آسیایی در این دوره انجام شد.

حذف حیات وحش از سیرک‌ها اقدامی است که در سال گذشته انجام شد. افزون بر این پایش وضعیت باغ وحش‌ها و باغ پرندگان، مراکز نگهداری و تکثیر و پرورش حیوانات در کشور و نظارت بر جابجایی حیات وحش به عنوان یکی دیگر از برنامه‌های معاونت محیط زیست طبیعی است.

در سال‌های گذشته به دلیل اعتراضات فعالان حوزه محیط زیست به آزار حیوانات بی‌سرپرست، سازمان حفاظت محیط زیست به تهیه لایحه مقابله با حیوان‌آزاری و شکایت از حیوان آزارها اقدام کرد.

انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با شرکت بیمه به منظور بیمه خسارات پلنگ ایرانی به مدت پنج سال و اجرای آن از سال ۱۳۹۵ وتهیه شاخص‌های ارزیابی زیست‌محیطی محصولات دستکاری شده ژنتیک از دیگر اقدامات سازمان حفاظت محیط زیست طی چهار سال گذشته است.

حفاظت از تالاب‌ها و زیست‌بوم‌های آبی کشور

خشکی تالاب‌ها یکی از مهمترین معضلات محیط زیست کشور ما در حال حاضر است بنابراین طی چهار سال گذشته اقدامات برای احیای برخی تالاب‌ها آغاز شد. دریاچه ارومیه و تالاب هورالعظیم برجسته‌ترین اکوسیستم‌های آبی کشور هستند که برای احیای آن‌ها در دولت یازدهم تلاش شد. تصویب لایحه حفاظت از تالاب‌ها در هیئت دولت و مجلس شورای اسلامی، تهیه و ابلاغ آئین‌نامه اجرایی نحوه حفاظت، احیاء و مدیریت تالاب‌های کشور و تعیین حق‌آبه زیست‌محیطی تالاب‌ها از محل آب ذخیره شده در سدها و ارتقای اولویت تخصیص آن بعد از آب شرب از مهمترین فعالیت‌های قانونی برای حفاظت تالاب‌ها در سال های اخیر بوده است.

دریاچه ارومیه

در آغاز کار دولت یازدهم تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه جزو اولین اقدامات و تصمیمات دولت بود که با ردیف اعتباری مستقل ملی تشکیل شد. تهیه برنامه احیای دریاچه ارومیه با همکاری کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، اجرای طرح توسعه کشاورزی پایدارو آموزش جوامع محلی برای اصلاح الگوی کشت و آبیاری در ۹۰روستای حاشیه مناطق حفاظت شده از جمله ۴۰ روستا در حاشیه پارک ملی دریاچه ارومیه،افزایش آب دریاچه ارومیه به بیش از ۸۰ سانتیمتر با اتخاذ سیاست‌های متعدد جهت احیاب دریاچه ارومیه، تهیه طرح و اجرای عملیات حفاظتی و احیای اکولوژیک بخش‌های خشک شده دریاچه ارومیه و تعیین تراز اکولوژیک آن از جمله مهمترین اقدامات ستاد احیای دریاچه ارومیه طی چهار سال گذشته بود.

تالاب بین المللی هورالعظیم

در مورد تالاب هورالعظیم همکاری وزارت نیرو در خصوص تعیین و تخصیص حق‌آبه و احیای بیش از ۸۰ درصد این تالاب، همکاری وزارت نفت در ساماندهی فعالیت‌های نفتی در حوزه تالاب هورالعظیم و بازگشایی دریچه‌های مخازن، نصب ۴۰ پل (کالورت) روی جاده‌های احداث شده، لایروبی ورودی‌ها به تالاب، جلوگیری از خروج آب تالاب به خارج از مرز، رهاسازی برنامه‌ریزی شده آب از سد کرخه، میزان ورود آب به تالاب هورالعظیم در سال آبی ۹۴-۹۳ معادل ۱۰۰۸، در سال آبی ۹۵-۹۴ معادل ۱۸۲۵ و در سال ۹۵ معادل ۳۸۵ میلیون مترمکعب،از فعالیت‌های انجام شده است که باعث احیای تالاب هورالعظیم شد.

افزون بر دریاچه ارومیه و تالاب هورالعظیم، احیای تالاب هامون، گندمان، بختگان نیز در این دوره آغاز شد همچنین با توجه به وضعیت نامناسب خلیج گرگان و تالاب میانکاله، کارگروه احیا تشکیل شد. ایجاد شوراهای هماهنگی مدیریت منابع آب در حوضه‌های زاینده رود، کرخه، کارون، هراز، سفیدرود، ارومیه وکشف رود و تاکید بر حق‌آبه تالاب‌های داخل این حوضه‌ها، تشکیل ستاد ویژه برای احیای تعدادی از تالاب‌های کشور در استانداری‌های مربوطه از جمله تالاب جازموریان، هامون، تالاب‌های استان فارس و تالاب انزلی از اقدامات انجام شده برای بهبود وضعیت تالاب‌های کشور است.

تدوین و اجرای برنامه مدیریت زیست بومی برای تالاب‌های هامون، آلاگل، آجی گل، آلما گل، گندمان، کمجان، چغاخور، زریوار، میقان، حله، حرای میناب، تالاب انزلی، دریاچه پریشان، دریاچه ارومیه و تالاب شادگان، تصویب ردیف‌های اعتباری مستقل برای تالاب‌های استان فارس، هامون، انزلی و حفاظت از رودخانه‌های کشور؛ دیگر اقدامات احیایی برای تالاب‌های کشور است.