وضعیت آشفته گروه شرکت‌های بانک شهر/ حسابرس ناتوان از اظهار نظر/ آیا قالیباف از وضعیت بانک شهر مطلع است؟ + گزارش حسابرسی بانک شهر

وضعیت مالی گروه شرکت‌های بانک شهر به نحوی بود که حسابرس این بانک قادر به تایید صورت‌های مالی تلفیقی این بانک نشد.

محمدباقر قالیباف در حالی در مناظره‌های انتخاباتی مدعی وجود زد و بند و فساد و پرداخت تسهیلات به ۴ درصدی‌ها در نظام بانکی کشور شد که بانک شهر و شرکت‌های زیرمجموعه آن به لحاظ شفافیت مالی و رعایت اصول حسابرسی در وضعیتی آشفته و اسفناک قرار دارند.

فقدان شفافیت و آشفتگی صورت‌های مالی گروه بانک شهر به نحوی بوده که حسابرس این بانک اساسا نتوانست نسبت به صحت رویه‌های مالی و صحت صورت‌های مالی گروه بانک شهر حتی به اظهار نظر مشروط بپردازد و ناچار به عدم اظهار نظر شد.

عدم اظهار نظر حسابرس گویای عدم اطمینان به صورت‌های مالی گروه بانک شهر است. امری که عدم اطمینان سپرده گذاران این بانک را در پی خواهد داشت. مطابق با اصول حسابداری اساسا یکی از کارکردهای صورت‌های مالی حسابرسی شده، استفاده سهامداران و مشتریان موسسات اقتصادی است تا با اطمینان به سرمایه‌گذاری و سپرده‌گذاری در این موسسات بپردازند. وقتی فقدان شفافیت و فقدان مستندات لازم برای حسابرسی به نحوی بوده که حسابرس بانک شهر قادر به اطمینان به مدارک و مستندات صورت‌های مالی این بانک نبوده است ، مدیران این بانک چگونه انتظار دارند مشتریان و سپرده‌گذاران به این صورت‌های مالی اطمینان کنند؟ از این مهم‌تر این که مدیران این بانک چه زمانی می‌خواهند به این آشفتگی و فقدان شفافیت خاتمه دهند؟

خبرگزاری ایلنا، در سلسله گزارش‌هایی با نگاه به گزارش حسابرس بانک شهر می‌کوشد زوایای بیشتری معضلات این بانک را واکاوی کند تا درک بهتری در ادعاهای محمدباقر قالیباف حاصل شود.

خرید و فروش املاک

در بند ۴ گزارش حسابرس بانک شهر آمده است:

۴. به طوری که از صورت سود و زیان بانک ملاحظه می شود نتیجه فعالیت بانک آن هم در شرایط خاص اقتصادی در سال ۱۳۹۴ منجر به زیان ۱۵.۵۵۶ میلیارد ریال (شامل زیان عملیاتی ۱۰.۱۸۳ میلیارد ریال) گردیده که با احتساب درآمدهای غیر عملیاتی مشتمل بر سود فروش املاک به مبلغ ۲۰.۳۰۹ میلیارد ریال نهایتا سود ابرازی سال معادل مبلغ ۴.۷۵۳ میلیارد ریال اعلام شده است. در این خصوص:

الف) خلاصه‌ای از وضعیت سود غیر عملیاتی مزبور که نتیجه معامله فروش ۶ قطعه زمین و ملک به ترتیب فروش سه قطعه در مقطع زمانی ۳۱/۶/۱۳۹۴ و سه قطعه دیگر در مقطع زمانی ۲۷/۱۲/۱۳۹۴ به شرکتهای زیر مجموعه تامین آتیه کارکنان بانک آینده بوده در یادداشت ۱-۱-۴۲ صورتهای مالی درج شده است. به موجب مستندات مورد رسیدگی در چارچوب استانداردهای حسابرسی و سایر مفاهیم حسابداری نکات با اهمیت در مورد معاملات فروش مزبور به شرح زیر است: الف/۱- مبایعه نامه‌های تنظیمی تمامی املاک فروخته شده مزبور حاوی ” تعهداتی از جمله انتقال قطعی آن موکول به تکمیل پروسه‌های مربوطه و صدور سند مالکیت آن کماکان به عهده فروشندگان قبلی ملک بوده که این تعهد عینا در تفاهم نامه‌های فروش بر عهده بانک شهر” بوده است. ضمن اینکه استعلام مربوط به وضعیت مالکیت املاک فروخته شده مزبور از اداره ثبت اسناد و املاک جهت بررسی‌های معمول حسابرسی ارایه نشده است. الف/۲- قیمت گذاری معاملات مزبور متکی به گزارش کاشناسان رسمی بوده که طی آن با استناد به جمله ” با در نظر گرفتن کلیه عوامل تاثیر گذار در ارزیابی و صحت مدارک ابرازی و صرف نظر از هر گونه ادعایی از طرف اشخاص حقیقی و حقوقی و صرف نظر از احراز و انتساب آن به هر شخص حقیقی و حقوقی، و در مورد تعدادی از املاک فروخته شده موضوع دریافت پروانه‌های ساختمانی با مساحت و کاربریهای مورد نظر، تکمیل، انشعابات و زیرساختها و تکمیل و انجام عملیات ساختمانی” بوده بطوریکه این قیمت کارشناسی منجر به شناسایی مارژین سود (طی فاصله زمانی خرید و فروش املاک مزبور) به ترتیب معادل: ۶۵ درصد سود (طی مدت ۶ ماه)، ۱۲۲ درصد سود (طی مدت ۷ ماه)، ۱۵۲ درصد سود (طی مدت ۱۸ ماه)، ۱۳۸ درصد سود (طی مدت ۱۲ ماه)، ۱۹۹ درصد سود (طی مدت ۱۴ ماه) و ۱۹۲ درصد سود (طی مدت ۴ ماه) شده است. الف/۳- پیش دریافت فروش املاک در تاریخ ۳۱/۶/۱۳۹۴ به مبلغ ۲.۰۰۰ میلیارد ریال (معادل ۵ درصد از مبلغ معامله) توسط بانک آینده تامین شده است. مستنداتی برای اعتبارسنجی خریداران املاک مزبور (به خصوص معامله مورخ ۲۷/۱۲/۱۳۹۴) ارایه نشده بلکه بازپرداخت باقیمانده ثمن معاملات انجام شده در مقاطع ۳۱/۶/۱۳۹۴ و ۲۷/۱۲/۱۳۹۴ طی نامه شماره ۳۹۴۴/۹۴/۱۰۰ مورخ ۲۷/۱۲/۱۳۹۴ با امضای مدیرعامل و عضو هیات مدیره بانک آینده تضمین شده که در دوره مالی بعد در اختیار این موسسه قرار گرفته است. الف/۴- از ثمن معاملات به مبلغ ۲۱.۰۰۰ میلیارد ریال در سال مالی بعد و در مقطع زمانی ۱۹/۵/۱۳۹۵ از محل منابع داخلی بانک شهر و از طریق حساب جاری بدون دسته چک متعلق به شرکتهای زیرمجموعه تامین آتیه کارکنان بانک آینده (گیرندگان تسهیلات از بانک شهر) و انتقال آن وجوه به حساب خریداران اصلی تامین شده است. بانک شهر تسهیلات مزبور به مبلغ ۲۱.۰۰۰ میلیارد ریال را در مقطع ۷/۵/۱۳۹۵ (در مقابل تضمین چک و سفته) به ۱۵ شرکت از زیر مجموعه‌ ” تامین آتیه کارکنان بانک آینده” اعطا نموده و مبالغ تسهیلات مربوطه در حسابهای جاری بدون دسته چک مشتریان مزبور در دفاتر بانک شهر ثبت شده و این حسابها تا تاریخ ۱۹/۵/۱۳۹۵ به غیر از مبالغ جزیی فاقد گردش بوده است.

ب- از طرف دیگر صورتهای مالی تلفیقی بانک شامل پیش پرداخت خرید ۷ فقره زمین و ۲ فقره پروژه نیمه تمام به مبلغ ۶.۲۰۰ میلیارد ریال در شرکتهای تابعه بانک شهر می‌باشد (یادداشت ۳-۱-۲-۱۷، ۲-۲-۱۷ و ۳-۲-۱۷ صورتهای مالی). این املاک طی ۹ فقره تفاهم نامه مورخ ۲۷/۱۲/۱۳۹۴ پیش خرید گردیده و مبایعه نامه‌های قطعی در مقطع زمانی ۷/۵/۱۳۹۵ جمعا به مبلغ ۳۵.۲۰۰ میلیارد ریال تنظیم گردیده که توسط شرکتهای تابعه بانک شهر (شرکتهای توسعه ساختمانی شهر آتیه (۹۶ درصدی شرکت اصلی)، مسکن و عمران تجارت آتیه کیش (۱۰۰ درصدی در گروه) و سرمایه گذاری شهر آتیه (۱۰۰ درصدی شرکت اصلی)) از شرکتهای زیر مجموعه تامین آتیه کارکنان بانک آینده (غیر از شرکتهای خریدار املاک از بانک شهر موضوع بند الف فوق) خریداری گردیده که نکات با اهمیت در این ارتباط به شرح زیر است: ۱/ب- از پیش پرداخت ۶.۲۰۰ میلیارد ریال مزبور (۱۸% ثمن معامله) معادل ۲.۰۰۰ میلیارد ریال آن از محل واریزی بانک آینده (ایجاد شده در تاریخ ۳۱/۶/۱۳۹۴) تامین گردیده و مابقی آن به مبلغ ۴.۲۰۰ میلیارد ریال، در تاریخ ۲۷/۱۲/۱۳۹۴ از محل منابع مالی ایجاد شده از محل تسهیلات دریافتی این شرکتها از بانک آینده تامین شده است. ۲/ب- طبق شرایط مندرج در تفاهم نامه‌های خرید، بازپرداخت مبلغ ۲۱.۰۰۰ میلیارد ریال (۵۹% از ثمن معامله) مقرر بوده در مقطع زمانی ۷/۵/۱۳۹۵ به ترتیب و همزمان با تنظیم قرارداد رسمی مبایعه نامه‌های خرید انجام گیرد. طبق مدارک و مستندات موجود در شرکت تابعه توسعه و نوآوری شهر معادل ۱.۸۰۰ میلیارد ریال از منابع مالی پرداختی در ۱۹/۵/۱۳۹۵ از محل تسهیلات دریافتی از بانک آینده است. مدیریت بانک شهر مستنداتی دال بر اینکه تامین باقیمانده از ۵۵% بهای معاملاتی ۷/۵/۱۳۹۵ از محل تسهیلات دریافتی شرکتهای گروه بانک شهر، از بانک آینده نباشد را در اختیار این موسسه قرار نداده است. ۳/ب- خریدهای املاک مذکور متکی به گزارشهای کارشناسان رسمی می‌باشد که چگونگی مبانی قیمت گذاری کارشناسان رسمی ” به شرح توضیحات مندرج در بند الف/۲ فوق” می‌باشد. ۴/ب- در گزارش سایر حسابرسان مستقل مورخ ۶/۵/۱۳۹۵ و ۹/۵/۱۳۹۵ شرکتهای تابعه گروه توسعه ساختمانی شهر آتیه و مسکن و عمران تجارت آتیه کیش، با استناد به یادداشت مربوطه نسبت به پیش پرداختهای مزبور جمعا به مبلغ ۳.۹۰۰ میلیارد ریال، به دلیل محدودیت‌های موجود از جمله ” نامشخص بودن عملیات مربوط به تکمیل پروژه و چگونگی تسویه باقیمانده بهای املاک”، اظهارنظر مشروط صادر شده است. ۵/ب- حسابرسی صورتهای مالی شرکت تابعه سرمایه گذاری شهر آتیه توسط این موسسه انجام گردید. در پیش نویس صورتهای مالی ارائه شده در مقطع تیر ماه ۱۳۹۴، ابتدا معامله خرید ۵ فقره املاک طی مبایعه نامه‌های تنظیمی مورخ ۲۷/۱۲/۱۳۹۴ (بدون شماره) به مبلغ ۵.۰۶۰ میلیارد ریال در یادداشتها درج شده بود. پیش پرداخت اولیه به مبلغ ۲.۳۰۰ میلیارد ریال و باقیمانده مبلغ معامله به عنوان بدهی در حسابها ثبت شده بود. متعاقب ارایه پیش نویس اولیه گزارش حسابرسی و یادآوری ابهامات مربوط به معاملات مزبور، در صورتهای مالی اصلاحی و نهایی ارائه شده، معاملات مزبور به صورت پیش خرید متکی به توافق نامه‌های مورخ ۲۷/۱۲/۱۳۹۴ با همان پیش پرداخت اولیه ۲.۳۰۰ میلیارد ریال و ۵ فقره قراردادهای فروش (۴ فقره دارای شماره و یک فقره فاقد شماره) به تاریخ ۷/۵/۱۳۹۵ (با همان مضمون قرارداد قبلی) تنظیم و صورتجلسات تحویل املاک که در تاریخ ۷/۵/۱۳۹۵ تهیه گردیده، درج شده است.

در این ارتباط با توجه به شرایط اقتصادی و رکود حاکم بر بخش بازار املاک، امکان فروش املاک به صورت نقدی میسر نبوده ولی: ۱-۴- با توجه به نحوه انجام معاملات فروش (به شرکتهای زیر مجموعه تامین آتیه کارکنان بانک آینده در سال ۱۳۹۴) از طریق پیش پرداخت اولیه تامین شده توسط بانک آینده و اتکا به نامه تضمین پرداخت باقیمانده ثمن معامله توسط هیات مدیره بانک آینده و دریافت قسمت عمده وجه املاک فروخته شده در مقطع ۱۹/۵/۱۳۹۵ از طریق منابع تسهیلات اعطایی بانک شهر در حساب جاری بدون دسته چک سایر اشخاص (آن هم شرکتهای زیر مجموعه تامین آتیه کارکنان بانک آینده) و ثبت در حسابهای فیمابین با خریداران مزبور، انجام معامله در شرایط خاص روابط فیمابین و با محوریت دو بانک، همچنین عدم انتقال بخشی از مخاطرات ناشی از فروش املاک به شرح فوق در مقطع ۲۹/۱۲/۱۳۹۴ از یک طرف و ۲-۴- با در نظر گرفتن چگونگی پیش پرداخت خرید املاک (از دیگر شرکتهای زیر مجموعه تامین آتیه کارکنان بانک آینده) در مقطع ۲۷/۱۲/۱۳۹۴ و نحوه تامین این پیش پرداخت (بخشی از منابع مالی توسط بانک آینده و قسمتی از محل تسهیلات دریافتی شرکتهای تابعه بانک شهر از بانک آینده) و ثبت خرید در مقطع زمانی ۷/۵/۱۳۹۵ در دفاتر خریدار و پرداخت ۵۹% از ثمن معامله در این مقطع زمانی از محل منابع مالی حاصل از تسهیلات اعطایی بانک آینده به خریداران و دیگر شرکتهای تابعه بانک شهر از طرف دیگر، اگرچه صرفا شکل قانونی معاملات خرید و فروش بر اساس مبایعه نامه‌های تنظیمی در دو سال مالی متفاوت انجام گرفته ولی بر اساس محتوا و واقعیت اقتصادی معاملات فوق، به نظر می‌رسد که حصول منافع اقتصادی مرتبط با فروش در مقطع ۲۹/۱۲/۱۳۹۴، با تردید قابل ملاحظه توام است.

بنا به مراتب فوق و با توجه به محدودیتهای مندرج در بندهای فوق و تبعات ناشی از عدم تحقق احتمالی مفروضات پیش بینی شده در گزارشهای کارشناسان رسمی و ضمانت اجرایی تقبل مسئولیت مربوطه، نحوه دریافت وجوه فروش املاک مزبور با محوریت نامه تضمین بانک آینده، همچنین ابهام در چگونگی معاملات مستقیم و غیر مستقیم بین دو بانک با استفاده از امکانات تسهیلات اعطایی (از نوع تضمین چک و سفته) و ایجاد اعتبار مربوطه در حساب جاری بدون دسته چک در یک مقطع مشخص و ثبت در حسابهای فیمابین مشتریان، نقل و انتقال فیمابین کل مبلغ مورد نظر در سیستم بانکی هر یک از بانکها و عدم اطلاع از تبعات نظارتی مقام ناظر بانک مرکزی بر موارد فوق، تعیین آثار احتمالی ناشی از سود شناسایی شده بانک و کیفیت آن بر اقلام صورتهای مالی برای این موسسه مقدور نشده است.

عدم انتقال اسناد مالکیت

در بند ۵ گزارش حسابرس بانک شهر آمده است:

تعدادی از املاک خریداری شده طی سال مالی از شهرداریهای قزوین و شیراز به مبلغ ۳۸۵ میلیارد ریال (به بهای تمام شده ۳۱۵ میلیارد ریال) در شرکت تابعه سرمایه گذاری شهر آتیه از طریق انجام تشریفات آگهی مزایده به اشخاص مختلف به فروش رسیده و بهای آن بخشی به صورت نقد و مابقی به صورت چکهای مدت دار (به سررسید سالهای ۱۳۹۵ الی ۱۳۹۹) دریافت گردیده است. در این ارتباط اسناد مالکیت زمینهای خریداری شده به نام این شرکت انتقال نیافته و مبلغ ۵۴ میلیارد ریال از اسناد دریافتنی از خریداران تا تاریخ این گزارش (تا تاریخ ترازنامه مبلغ ۲۴ میلیارد ریال) سررسید شده و به حیطه وصول درنیامده است. مضافا در مبایعه‌نامه‌های تنظیمی مقرر گردیده تحویل املاک به خریداران بعد از وصول بخش عمده‌ای از اسناد مزبور انتقال یابد. بنا به مراتب فوق، تعیین اثرات احتمالی ناشی از عدم تحقق شرایط فروش به شرح فوق که موجب تعدیل سود شناسایی شده می‌گردد، مقدور نشده است.

مطالبات ارزی

در بند ۶ گزارش حسابرس بانک شهر تاکید شده است:

سرفصل سپرده‌های دیداری نزد بانکهای خارجی و داخلی و سایر حسابهای دریافتنی شامل مانده مطالبات از اوگنی بانک روسیه به مبلغ ۱۲۳ میلیون روبل معادل ۵۴ میلیارد ریال، موسسه اعتباری توسعه ایران به مبلغ ۳۳ میلیون یورو معادل ۱.۱۱۴ میلیارد ریال و بیت بانک روسیه به مبلغ ۳۰ میلیون درهم معادل ۲۴۶ میلیارد ریال جمعا حدود ۱.۴۱۴ میلیارد ریال می‌باشد که پیگیریها و اقدامات حقوقی انجام شده منجر به وصول مانده مطالبات فوق تا تاریخ مورد گزارش نشده است. همچنین سرفصل سایر حسابهای دریافتنی (یادداشت ۱۲ صورتهای مالی) شامل مانده مطالبات از شرکت پتروسیتی تریدینگ (با مسئولیت محدود) ثبت شده در خارج از کشور به مبلغ ۱۷۵ میلیارد ریال در ارتباط با نقل و انتقال وجوه ارزی به خارج از کشور می باشد که تضمینی از ایشان دریافت نگردیده است. مضافا از بابت حسابهای ارزی نزد بانکهای خارجی و سایر اشخاص طی سال مالی صورتحسابی بابت عملیات نقل و انتقال وجوه ارزی جهت انجام بررسیهای معمول حسابرسی در اختیار این موسسه قرار نگرفته است. بنا به مراتب فوق آثار احتمالی ناشی از موضوعات مزبور بر اقلام صورتهای مالی مشخص نمی باشد.

عدم وصول مطالبات

در بند ۷ گزارش حسابرس قید شده است:

سرفصل سایر بدهکاران بانک (یادداشت ۱۲ صورتهای مالی) شامل مبلغ ۱۵.۷۱۹ میلیارد ریال مانده مطالبات از سایر اشخاص در ارتباط با فروش املاک در سنوات قبل (با احتساب مبلغ ۵۷۶ میلیارد ریال درآمد شناسایی شده در سال ۱۳۹۴ بابت وجه التزام عدم وصول اقساط سالهای ۱۳۹۲ الی ۱۳۹۴ فروش اقساطی ملک شهید مدنی در سنوات قبل) می‌باشد. همچنین مطالبات شرکتهای تابعه شامل مبلغ ۲۹۹ میلیارد ریال مطالبات سنواتی می‌باشد که اقدامات و پیگیریهای در جریان شرکت هنوز منجر به وصول مطالبات مزبور نشده و در ارتباط با مطالبات فوق مبلغ ۴۰ میلیارد ریال ذخیره مطالبات مشکوک الوصول در سنوات قبل در حسابها ایجاد گردیده است. در این ارتباط اقدامات و پیگیریهای در جریان جهت وصول مطالبات فوق تا تاریخ این گزارش به نتیجه نرسیده است. بنا به مراتب فوق، آثار احتمالی ناشی از موارد مزبور بر اقلام صورتهای مالی مشخص نمی باشد.

خرید و فروش ارز

در بند ۸ گزارش حسابرس بانک شهر آمده است:

طی سال مالی مبلغ ۱۳۲ میلیون درهم معادل مبلغ ۱.۰۹۲ میلیارد ریال با توجه به تاییدیه شرکت تابعه صرافی شهر مبنی بر واریز مبلغ مزبور توسط شرکت SPII در خارج از کشور، در حسابهای بانک شهر از یک طرف به حساب سپرده شرکت (SPII) (یادداشت ۱۹ صورتهای مالی) و از طرف دیگر به حساب طلب از شرکت تابعه صرافی شهر منظور گردیده است. در این ارتباط با توجه به عدم وصول وجوه مزبور توسط شرکت تابعه صرافی شهر و درخواست مشتری مبنی بر واریز وجوه به حسابهای مورد نظر از بانک شهر، بخشی از مانده مطالبات از صرافی طی سال تسویه و مابقی آن در تاریخ ترازنامه به مبلغ ۶۶۲ میلیارد ریال در سرفصل سایر حسابهای دریافتنی (یادداشت ۱۲ صورتهای مالی) طبقه بندی گردیده است. بنا به مراتب فوق با توجه به اینکه پیگیریها و اقدامات انجام شده تا تاریخ این گزارش منجر به وصول مطالبات فوق نگردیده، آثار احتمالی ناشی از قابلیت بازیافت بخشی از مطالبات مزبور برای این موسسه مشخص نمی باشد.

عدم اظهار نظر حسابرس

در بند ۲۱  گزارش حسابرس بانک شهر آمده است:

به دلیل اساسی بودن آثار احتمالی موارد توصیف شده در بندهای (۴) الی (۸) این موسسه نتوانسته است شواهد حسابرسی کافی و مناسب برای اظهارنظر را کسب کند و در نتیجه، اظهارنظر نسبت به صورت سود و زیان تلفیقی گروه و بانک شهر (شرکت سهامی عام) یاد شده در بالا، امکان پذیر نیست.