واکنش سرد دلار به تصمیم ترامپ
نرخ ارز از روزهای قبل از اجرای دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه ایران روند کاهشی را پشت‌سر گذاشته و از نرخ‌های بالای ۱۵هزار تومان به ازای هر دلار به‌طور میانگین به کانال ۱۲هزار تومان رسیده است.
به گزارش بازتاب به نقل از شرق، محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه‌وبودجه، روند کاهشی نرخ ارز را به معنای «ثبات» نرخ ارز تلقی کرده و از بانک مرکزی بابت این موضوع تشکر کرده، اما کارشناسان معتقدند معنای کاهش نرخ ارز با ثبات ارز متفاوت است و نمی‌توان این دو را به یک معنا تلقی کرد. آنچه در شرایط تثبیت ارز مهم است، کاهش دامنه نوسانات است، اما هر نوع تغییری در نرخ ارز؛ چه در جهت افزایش و چه در جهت کاهش آن با دامنه وسیع بالای هزار تومان هیچ نسبتی با وضعیت ثبات ندارد. میثم رادپور، فعال بازار ارز می‌گوید: نرخ ارز این روزها در حال کاهش است، چراکه بخشی از واقعیت‌های تحریم‌ها پدیدار شده و دیگر بازار به شکل تخمینی و انتظاری به نگرانی‌های مربوط به تحریم‌ها پاسخ نمی‌دهد، اما از آنجا که این کاهش قیمت، با منطق و سیاست بلندمدتی همراه نیست، نوید تداوم و ثبات ارز واقع‌بینانه نیست.
حرکت ارزی در جهت کاهش نرخ
نرخ ارز از چند روز قبل از 13 آبان؛ روزی که تحریم‌های حداکثری علیه ایران به اجرا درآمد، روند کاهشی را آغاز کرد که همچنان نیز ادامه دارد و نرخ دلار دیروز بر تابلوی صرافی‌ها حدود 12 هزار و 400 تومان قیمت‌گذاری شد، هرچند این نرخ در همه صرافی‌های مختلف و در بازار آزاد متفاوت است. مشاهدات میدانی از بازار ارز آزاد نشان می‌دهد، نرخ ارز گرچه کاهشی بوده، اما بازار در حال تجربه تعدد نرخ است و نرخ‌های 11 هزار تومان به‌ازای هر دلار هم در بازار مشاهده می‌شود. شعب ارزی بانک‌ها نیز در صورت تکمیل‌بودن مدارک مسافران، تا ۵۰۰ یورو برای سفر به کشورهای همسایه و مشترک‌المنافع و تا سقف هزار یورو به سایر کشورها ارائه می‌کنند که قیمت این ارز نیز در شعب ارزی بانک‌ها ۱۲ هزار و ۷۳۲ تومان بدون احتساب کارمزد است و با احتساب کارمزد بانک مرکزی و بانک عامل قیمت فروش هر یوروی مسافرتی به حدود ۱۳ هزار تومان می‌رسد که این رقم نیز نسبت به هفته گذشته حدود هزارو 500 تومان کاهش را نشان می‌دهد. دیگر خبری از نرخ‌های لحظه‌ای و تب‌وتاب ارزی در کانال‌های تلگرامی نیست و با بسته‌شدن این کانال‌های اعلام نرخ ارز، برای فهمیدن نرخ ارز آزاد باید به خود بازار مراجعه کرد؛ اتفاقی که رئیس سازمان برنامه‌وبودجه آن را به معنای دستیابی بانک مرکزی به «ثبات» نرخ ارز تلقی می‌کند. او گفته است: «به‌خاطر متغیرهای برون‌زا، برخی از قسمت‌های اقتصاد کشور تحت‌تأثیر تکانه‌های خارجی قرار می‌گیرد؛ به‌عنوان‌نمونه ارز یک متغیر برون‌زاست که البته تا بخشی هم تحت‌تأثیر قرار گرفت. ضمن عذرخواهی از مردم بابت مسائل ارز، از بانک مرکزی تشکر می‌کنم که تا امروز ثبات را ایجاد کرد و این ثبات تداوم خواهد داشت». اما کارشناسان معتقدند معنای ثبات نرخ ارز مشخص است و این روند را نمی‌توان دوره تثبیت ارز دانست. ثبات نرخ ارز به معنای کاهش دامنه نوسانات نرخ ارز است، اما در روزهایی که نرخ ارز حالا هرچقدر هم در جهت کاهش، با دامنه نوسانی حدود هزار تومان و بالاتر در حال حرکت است، نمی‌توان نام ثبات را بر آن گذاشت.
شرایط ارزی به‌شکل بنیادی تغییر نکرد
احمد امینی‌خواه، فعال بازار ارز توضیح داد: ثبات نرخ ارز به این معناست که دامنه نوسان ارز پایین باشد و نرخ قابلیت پیش‌بینی‌پذیری داشته باشد. در دوره ثبات نرخ ارز رشد یا کاهش با دامنه نوسان اندکی قابل برآورد است، اما امروز دامنه نوسان بسیار بالاست و تا حد هزار تومان نوسانات در گردش است؛ حالا این نوسان یا در جهت افزایش بوده یا در جهت کاهش. روند کاهشی نرخ ارز که این روزها شاهد آن هستیم، تا حدی ناشی از سیاست بانک مرکزی است که سرعت گردش پول را پایین آورده است. زمانی که سپرده‌های بلندمدت به سپرده‌های کوتاه‌مدت تبدیل می‌شوند و به حساب جاری انتقال پیدا می‌کنند، نقدینگی تبدیل به پول می‌شود. همین عامل خود باعث افزایش تقاضا؛ چه کالا و چه ارز می‌شود. در چنین شرایطی دولت تصمیم گرفته است، نقش پول را در بازار به حداقل برساند و به همین دلیل هم سقف تراکنش‌ها را به 50 میلیون تومان رسانده است. ضمن اینکه صرافی‌های خارج از کشور دچار مشکل شده‌اند و بانک مرکزی تمامی محل‌های خروج ارز را بسته است، بنابراین سیاست بانک مرکزی قفل‌کردن حجم پول در گردش در بازار ارز و ارزبری است. او اضافه کرد: با معافیت هشت کشور از تحریم‌های نفتی، دولت با اعتمادبه‌نفس بیشتری دست به تزریق ارز در بازار زد و همین موجب شد کمی از التهابات بازار فروکش کند، اما با تمامی این اوصاف هنوز تا رسیدن به ثبات ارز بسیار فاصله داریم. درست است که نرخ ارز کاهش پیدا کرده، اما به شکل بنیادی تغییری ایجاد نشده است. ضمن اینکه همین کاهش یک‌باره و با مقدار حدود هزار تومان به طور میانگین، خود می‌تواند برای برخی دلال‌ها فرصت خرید باشد.
واکنش دلار به پدیدارشدن واقعیت‌های تحریم
میثم رادپور، کارشناس اقتصادی، اما روایتی دیگر از کاهش نرخ ارز دارد و معتقد است روند کاهشی نرخ ارز تنها واکنش بازار به پدیدارشدن واقعیت‌های تحریم است و نه سیاست بانک مرکزی. او توضیح داد: بازار در جست‌وجوی یک نرخ تعادلی بوده است. تا قبل از اینکه تحریم‌ها اجرائی شوند، نگرانی‌ها عمده‌تر و انتظارات نامطمئن‌تر بود. تا قبل از این نرخ‌ها بنا بر تخمینی از آینده بود، اما بعد از اینکه تحریم‌ها اجرا و بخشی از واقعیت‌ها نمایان شدند، بازار با آرامش بیشتری قیمت‌گذاری کرد. اکنون بخشی از واقعیت مشخص و وضعیت فروش نفت تعیین شده است. تا قبل از این نگرانی وجود داشت که کانال‌های نقل‌وانتقال مسدود شوند، اما با تعهدات اروپا، امروز واقعیت‌ها با انتظارات پیشین کمی تفاوت داشته و انتظار بازار در واقعیت به نفع بهبود تغییر کرده است. همین عامل به صورت واکنش مثبت در قیمت‌های ارز نمایان شده است. او اضافه کرد: توضیحی که رفت، مشخص می‌کند کاهش نرخ ارز واکنش طبیعی بازار به روشن‌شدن واقعیت تحریم است. زمانی که روزبه‌روز قیمت نرخ ارز بالا می‌رفت و در ادامه رکود اقتصادی شکل گرفت و کسب‌وکار به‌شدت آسیب دید، سیاست‌های نادرست نهاد پولی به این آشفتگی‌ها بیشتر دامن زد. امروز تنها اتفاقی که افتاده این است که نهاد، سیاست‌های نادرست، متغیر و شتاب‌زده را به کار نمی‌گیرد، اما هیچ سیاست بلندمدتی را برای دستیابی به ثبات نرخ ارز و تداوم آن هم به کار نگرفته است. نرخ دلار 12 هزارتومانی امروز برای ما یک اتفاق مثبت است، درحالی‌که تا سه ماه پیش این نرخ برای اقتصاد یک فاجعه بود و البته تأثیر منفی خود را هم در بازار و کسب‌وکار گذاشت. ما چون نرخ‌های بالای 18 هزار تومان را پشت‌سر گذاشته‌ایم، به اشتباه رسیدن به نرخ ارز 12 هزارتومانی را یک دستاورد و «ثبات» می‌نامیم، اما هنوز هم اقتصاد ایران کشش و توان تاب‌آوری در برابر این نرخ را ندارد. متأسفانه سیاست‌های پولی و مالی ما همواره لحظه‌ای و به اقتضای شرایط سیاسی و اقتصادی همان زمان کنونی است. امروز هم همچنان همین منطق حکمفرماست و کاهش طبیعی نرخ ارز در بازار را نمی‌توانیم به‌عنوان سیاست ویژه و بلندمدت برای رسیدن به دوره تثبیت نرخ ارز ترجمه کنیم، اما می‌توان گفت امروز مانند چند ماه گذشته، سیاست‌هایی که آتش بازار را شعله‌ورتر می‌کرد، خاموش شده است.
