واکاوی سفر حسن روحانی به عراق

با تشدید فشار‌های اقتصادی و سیاسی آمریکا بر ایران، روابط ایران و عراق، به رغم مخالفت آمریکایی‌ها، محکم‌تر شده است.

به گزارش فرارو، محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، برای فراهم کردن زمینه سفر سه روزه رئیس‌جمهور حسن روحانی به عراق، عازم بغداد شد. قرار است روحانی روز دوشنبه، به همراه یک هیئت بلندپایه به عراق برود و با رهبران سیاسی و مذهبی عراق، از جمله آیت الله علی سیستانی مرجع تقلید شیعیان، دیدار کند.

علاوه بر ظریف، معاون او، سید عباس عراقچی، هم عازم عراق شد تا در گفتگو‌های سیاسی ایران و عراق شرکت کند. پس از بازگشت تحریم‌های آمریکا، سفر‌های مقامات ایران و عراق به کشور‌های یکدیگر بیشتر شد. چندی پیش، ظریف، به مدت پنج روز به عراق رفت که یکی از طولانی‌ترین سفر‌های خارجی وزیر خارجه بود.

عراق مقدار قابل توجهی گاز و برق از ایران وارد می‌کند. اما واشنگتن به بغداد فشار می‌آورد که، در راستای پایبندی به تحریم‌های ایران، این واردات را قطع کند. امری که تاکنون با مخالفت دولت عراق مواجه شده است. پس از بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران، عراق به یکی از روزنه‌های اصلی اقتصادی برای ایران تبدیل شده است. مرز طولانی و ارتباطات مردمی میان دو کشور، گسترش روابط اقتصادی میان ایران و عراق را تسهیل کرده است.

حیدر عبادی، نخست‌وزیر سابق عراق، اعلام کرده بود که کشورش به تحریم‌های آمریکا علیه ایران پایبند خواهد بود و حتی گفته می‌شود که عبادی با صدور دستوری به بانک‌های عراق، پایبندی به تحریم‌‎ها را الزامی کرده است. این موضع، بسیاری از احزاب عراقی را خشمگین کرد. امری که باعث عقب‌نشینی عبادی از موضع خود شد. عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق، از زمان قدرت‌گیری، تلاش کرده که در روابط عراق با آمریکا و ایران توازن ظریفی برقرار کند. بدین معنی که با هیچکدام علیه دیگری متحد نشود. مقامات عراق، در جلسات متعدد با مقامات آمریکایی تاکید کرده‌اند که آن‌ها به روابط با ایران نیاز دارند و ایران همسایه عراق است و نمی‌توان روابط با آن را کاملا قطع کرد. با این حال، بنا به گفته ظریف، آمریکایی‌ها به عراق فشار می‌آورند که روابط با ایران را قطع کند.

ایران برای تسهیل روابط با عراق، ویزا را برای شهروندان عراقی لغو کرده است و پیش‌بینی می‌شود که در سفر روحانی به بغداد، عراق هم اقدام مشابهی انجام دهد. ظریف، که اکنون در عراق به سر می‌برد، در گفتگو با خبرگزای عراقی الفرات نیوز، گفته یکی از اهداف اصلی سفر روحانی به عراق، ایجاد امکانات مشترک اقتصادی است.

با توجه به محدود شدن درآمد‌های ارزی ایران به دلیل تحریم‌ها، عراق می‌تواند دریچه‌ای برای تامین ارز شود. در برخی گزارش‌های رسانه‌ای غیررسمی ادعا می‌شود که در تجارت میان ایران و عراق، ارز با کیف وارد ایران می‌شود. روزنامه الجریده مدعی شده که روحانی در بغداد پیشنهاد خواهد داد که عراق نفت ایران را به طور پنهانی به نام خودش صادر کند و درآمد‌های آن را به ایران بدهد.

رهبران جدید عراق، به دنبال این هستند که روابط عراق را با همه همسایگان بهبود بخشند. برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق، اندکی پس از ورود به کاخ ریاست جمهوری، به اکثر همسایگان کشورش، از جمله ایران و عربستان، سفر کرد. محمد حلبوسی، رئیس پارلمان عراق نیز سفر‌هایی به ایران و عربستان داشته است. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که عراق ممکن است میان ایران و عربستان میانجیگری کند. پیش از این، عراق کشور‌های موثر منطقه – مثل ایران، عربستان، مصر و ترکیه- را به انجام گفتگو‌های امنیتی در عراق دعوت کرده است. ظریف با بیان اینکه «از عراق یک پیام منطقه‌ای ارسال خواهیم کرد»، دعوت عراق را پذیرفته است.

ظریف در خصوص امکان گفتگوی ایران و عربستان گفت: «من همیشه آمادگی‌ام برای انجام گفتگو با همسایگان را اعلام کرده‌ام. اما متاسفانه هسمایه‌مان عربستان تمایلی به گفتگو ندارند. من آماده‌ام به منطقه و عربستان سفر کنم.»

دولت‌های عراق و ایران مایل هستند روابط‌شان را تقویت کنند یا حداقل از کاهش روابط جلوگیری کنند. اما باید دانست که آمریکا در عراق حضور برجسته نظامی و سیاسی دارد. بیش از پنج هزار سرباز آمریکایی هنوز در عراق حضور دارند و آمریکا پایگاه‌های جدیدی در این کشور احداث کرده است. سفارت آمریکا در بغداد، یکی از بزرگترین سفارت‌های آمریکا در جهان است و بزودی ماتیو تولر به عنوان سفیر جدید آمریکا به بغداد خواهد رفت. تولر، که قبلا در یمن سفیر بود، دیدگاه‌های سرسختانه‌ای درباره نفوذ ایران در منطقه دارد. بنابراین، در ماه‌های آینده ممکن است رقابت آمریکا و ایران در عراق شدیدتر شود.