والدین، حس مالکیت در کودکان را بیشتر بشناسند

یک روانشناس گفت: این امر مهم است که والدین بدانند فرزند در هر سنی چه نیازها،ویژگی و درخواست‌هایی دارد.

شیلر کیخاونی روانشناس و متخصص روان درمان‌گری کودک و نوجوان در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان،درباره حس مالکیت در کودکان، اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های والدین این است که چطور پدر و مادر خوبی برای فرزندم باشم چرا که فرزندپروری یک هنر سهل و ممتنع است.

وی با اشاره به سهل بودن فرزندپروری، ادامه داد: این امر مهم است که والدین بدانند فرزند در هر سنی چه نیازها،ویژگی و درخواست‌هایی دارد که اگر پدر و مادر نسبت به این عوامل آگاهی داشته باشند و این آگاهی را در عمل نیز بتوانند اجرا کنند، آن زمان فرزندپروری تبدیل به یک هنر سهل،شیرین و دوست داشتنی می‌شود.

وی با بیان اصطلاحی در روانشناسی تحت عنوان برنامه ریزی از قبل تعیین شده، افزود: این اصطلاح فقط مختص به انسان‌ها نیست و تمام موجودات زنده مراحل رشد و ویژگی‌های مراحل رشد برای آن‌ها از قبل به صورت ژنتیکی تعیین شده است و خداوند هر موجودی را به صورت ژنتیکی برنامه‌ریزی کرده است.

وی تصریح کرد: از بدو تولد دوران نوزادی کودک شروع و تا یک و نیم سالگی ادامه پیدا می‌کند که امنیت یکی از مهم‌ترین نیازهای بچه در این ایام است و با شروع این دوران یک مثلث شامل سه ضلع که در راس آن کودک،مادر در راس دیگر و پدر در ضلع سوم قرار می‌گیرد.

وی ادامه داد: در هر کدام از مراحل رشد نقش پدر و مادر تغییر و جابجا می‌شود که باتوجه به اهمیت موضوع امنیت تا ۱۸ماهگی نقش مادر پر رنگ‌تر است و بچه‌هایی که از احساس امنیت بیشتری برخوردارند این مرحله از رشد را به درستی می‌گذرانند و از مراحل دیگر نیز به خوبی عبور می‌کنند. این امر مهم است تا مادر با حضور فیزیکی و ثبات در رفتار و توجه کافی به فرزند همراه با محبت و در آغوش گرفتن آن، احساس امنیت را در کودک شکل دهد و در این ایام نقش پدر فقط باید حمایت عاطفی از مادر باشد.

وی با اشاره به شروع دوره استقلال، بیان کرد: آغاز این ایام از ۱۸ماهگی تا سه سالگی است که با چند ویژگی مهم مانند حس مالکیت،عاملیت و کلمه “من” همراه می‌شود. در حس مالکیت یک کلمه مشهودی تحت عنوان این مال من است، وجود دارد که بچه بر دفاع از داشته‌های خود برمی‌خیزد و دومین ویژگی حس عاملیت هست که کودک علاقه‌مند به انجام کاری است و می‌خواهد بداند که در محیط اطراف خود تاثیر گذار هست مانند غذا خوردن،لباس پوشیدن و حرف زدن با اطرافیان و در سومین ویژگی کلمه “من” در او شکل می‌گیرد یعنی بچه خود را از محیط اطراف مجزا می‌داند.

وی والد خوب را کسی دانست که این سه ویژگی مهم دوره استقلال را بشناسد و افزود: والد خوب کسی است که می‌داند کودک در دوره یک‌ونیم تا سه سالگی یکی از نیاز‌هایش، دفاع از داشته‌ها است یعنی به یک‌باره عروسک را بغل می‌کند و می‌گوید این مال منه یا مامان منه و اجازه نزدیک شدن کسی را به او نمی‌دهد این امر مهم است که والدین آگاه باشند که این ویژگی،نیاز و رفتار طبیعی فرزند است یا اینکه دیگر ویژگی‌های این دوره را که حس عاملیت و کلمه “من” هست را به رسمیت شناخته و درصدد تقویت آن باشند.

وی تصریح کرد: والدین با تسهیل و تشویق این سه ویژگی احساس استقلال را در کودک تقویت کنند مانند بله عزیزم این مال شما است و تو صاحب این عروسک هستی اما در صورتی که خیلی از والدین گمان می‌کنند که اگر این حس مالکیت را تایید کنند، بچه خودخواه تربیت می‌شود. در واقع اینگونه نیست و پدر و مادر با تایید این احساس‌ها در کودک اعتماد بنفس و استقلال را تقویت می‌کنند یا حس عاملیت که بچه خود می‌خواهد غذا بخورد،لباس بپوشد و وظیفه والدین این هست که قاشق و بشقاب مناسب برای کودک تهیه کنند و با تایید دو حس دیگر که کلمه “من” و عاملیت است در واقع در بچه چیزی به اسم تجربه تسلط را شکل می‌دهند و تجربه تسلط هسته بنیادین، اعتمادبنفس است.

کیخاونی ادامه داد: بچه‌ای که توسط والدین مورد تشویق قرار می‌گیرد یک احساس تسلط به محیط پیدا می‌کند که این احساس تسلط خیلی ابتدایی و روی کارهای کوچک انجام می‌شود ولی در دنیای بچه بسیار مهم است و با تایید احساس‌های کودک این تسلط قوت پیدا می‌کند و بچه همین حس تسلط را تامیم می‌دهد به قلمروهای مشترک و کم کم کارهای خانه را انجام می‌دهد و در بیرون خود را مدیریت می‌کند و در جمع هم‌سالان بر خود تسلط دارد و در نتیجه این تربیت کودکی چالش‌گر به عمل می‌آورد.

وی با اشاره به ویژگی‌های کودک چالش‌گر، بیان کرد: بچه‌ای که در دوره یک‌ونیم تا سه سالگی حس مالکیت در او تقویت شده، هیچ وقت از شروع،شکست و اشتباه نمی‌ترسد و با به دست آوردن موفقیت‌ها خوشحال و نتیجه آن را تلاش می‌داند.

وی افزود: در برخی بزرگ‌سالان اعتمادبنفس به قدری ضعیف است که موفقیت‌های خود را ناشی از شرایط به وجود آمده می‌دانند یا اینکه می‌گویند، من کاری نکردم که پیش آمد بود ولی فردی که اعتمادبنفس سالم و چالش‌گر دارد بر این عقیده هست که این موفقیت حاصل تلاش‌های من بوده اما شرایط هم بی تاثیر نیست و معمولا این افراد خوش بین،امید و توکل به معنای واقعی دارند و اهل ریسک پذیری منطقی هستند و والدین با تقویت اعتمادبنفس در دوره استقلال یک احساس همدلی را نیز در بچه ایجاد کرده‌اند به این شکل که بله عزیزم این عروسک مال شما است ولی به دوستت هم بده و باهم بازی کنید و به یک‌باره عروسک یا اسباب بازی را از بچه نمی‌گیرد که به دیگری دهد چرا که والد خوب می‌داند این رفتار موجب تضعیف روحیه کودک می‌شود.

وی تصریح کرد: اگر این سه ویژگی در دوره استقلال شکل نگیرد نتیجه آن می‌شود که کودک احساس بی‌کفایتی می‌کند و می‌گوید که من به درد نمی‌خورم،بی ارزش هستم و هیچ کاری را نمی‌توانم درست انجام دهم، هیچ چیزی دست من نیست و… که این احساس موجب شکل گیری ته واره‌ آسیب پذیری و عملکردی در بزرگ‌سالی می‌شود.

این روانشناس و روان درمان‌گر کودک و نوجوان، ادامه داد: در دوره استقلال حضور پدر باید پر رنگ باشد و این امر مهم است که از لحاظ فیزیکی حضور داشته و از نظر عاطفی نیز حمایت و مورد تشویق قرار دهد چرا که باید امکان چالش‌گری‌ها را برای فرزند فراهم و در رفتار با ثبات باشد.

وی افزود: در برخی اوقات حس تملک در بچه از آن حالت نرمال و طبیعی که پایه استقلال هست، خارج و تبدیل به یک‌سری رفتارهای خود خواهانه و خود محوری می‌شود این امر مهم است تا والدین با کودک به صورت پرخاشگرانه و مطالبه‌گرانه صحبت نکنند و در عین حال با آموزش به بچه، متوجه کنند که احساس تملک بیش از حد نسبت به چیزی امکان دارد که به تو و آن چیز آسیب برساند و لازم است والدین با تعریف داستان‌هایی از شیرینی اینکه من اگر چیزی دارم، زمانی لذت بیشتر می‌برم که آن را با اطرافیان و دوستانم سهیم باشم.

کیخاونی گفت: تعریف این داستان‌ها برای سنین یک‌ونیم تا سه سال نیست و باید برای بچه‌های بزرگ‌تر روایت شود و آن هم زمانی که والدین احساس کردند این ویژگی در کودک زیاد شده و به مرز پرخاشگری،تحکم و خودخواهی رسیده است.

وی خاطرنشان کرد: والدین مناسب‌ترین الگو برای بچه‌ها هستند یعنی زمانی که کودک می‌بیند پدر و مادر با اطرافیان احساس همدلی دارد و به دیگران انفاق می‌کنند، والدین خود را الگو و معیار برای خود قرار می‌دهد و تا حد زیادی این احساس تملک را در وجودش خنثی می‌شود. این امر مهم است تا والدین با سرمایه گذاری در دوره استقلال بر روی کودک، خود را منبع ایمنی برای آن قرار دهند چرا که بچه به محض مواجه شدن با سختی و مشکلات به منبع ایمنی خود بازمی‌گردد و این احساس که کسی مراقب و پشتوانه او هست در آن شکل می‌گیرد و کودکانی که این احساس در آن‌ها باشد فرزندانی خلاق،جسور و شجاع هستند که این حس استقلال در آن‌ها به درستی شکل گرفته است.