هفت عبارتی که می‌تواند اعتماد به نفس کودکان را نابود کند

بازتاب– تربیت فرزند یک سفر پر از شادی، چالش‌ها و لحظات پر از عشق است. اما در میان این سفر، گاهی کلماتی از دهان والدین خارج می‌شود که عواقب جبران‌ناپذیری برای روحیه‌ی کودک به دنبال دارد. شاید در آن لحظه فکر کنیم که حرف‌مان بی‌ضرر است یا حتی درست است، اما وقتی فرزندمان به یاد می‌آورد که چه چیزی گفته‌ایم، متوجه می‌شویم که آن کلمات می‌توانند اثرات عمیقی بر اعتماد به نفس، سلامت عاطفی و روابط او با دیگران بگذارند.

در این مقاله، به بررسی هفت عبارت رایج می‌پردازیم که والدین معمولاً بعد از گفتن‌شان پشیمان می‌شوند. عباراتی که در لحظات عصبانیت یا ناامیدی گفته می‌شوند، اما به تدریج در دل کودک اثر می‌گذارند و ممکن است باعث شکاف‌های عاطفی شوند.

۱. مقایسه بین خواهر و برادرها

مثال: «چرا نمی‌توانی مثل برادرت رفتار کنی؟»

این جمله شاید در لحظه‌ی عصبانیت یک والد به زبان بیاید، اما اثرات آن می‌تواند عمیق و ماندگار باشد. مقایسه کردن فرزند با خواهر یا برادرش به نوعی رقابت ناسالم و احساس بی‌ارزشی را در او ایجاد می‌کند. کودک ممکن است فکر کند که همیشه در مقایسه با دیگری کم‌تر است، و این موضوع می‌تواند به اعتماد به نفس او آسیب بزند و حتی روابط خواهر و برادری را تضعیف کند.

۲. استفاده از جملات قطعی و غیرقابل تغییر

مثال: «تو همیشه فراموش می‌کنی آنچه را که می‌گویم.»

این جمله ممکن است از سر ناامیدی یا عصبانیت بیان شود، اما می‌تواند پیام اشتباهی به کودک منتقل کند. کلماتی مانند «همیشه» و «هرگز» به کودک این احساس را می‌دهند که قادر به تغییر نیست. این جملات باعث می‌شوند کودک به جای تلاش برای بهبود، احساس بی‌کفایتی کند و حتی اعتماد به نفسش کاهش یابد. اگر کودک احساس کند که نمی‌تواند تغییر کند، انگیزه‌اش برای یادگیری و رشد کم می‌شود.

۳. ابراز ناامیدی بدون ارائه‌ی حمایت

مثال: «ما فکر می‌کردیم بهتر عمل خواهی کرد.»

این جمله به ظاهر بی‌ضرر ممکن است در زمانی که والدین از کودک خود انتظار بیشتری دارند، بیان شود. اما آنچه که این جمله از آن غافل است، فقدان حمایت است. بیان ناامیدی بدون اینکه پشت آن پیشنهاد، راهنمایی یا حمایت باشد، کودک را دچار احساس عدم کفایت می‌کند. او ممکن است فکر کند که دیگران از او ناامید شده‌اند و نتوانسته به انتظارات دست یابد.

۴. نادیده گرفتن احساسات کودک

مثال: «تو داری اغراق می‌کنی؛ فقط یک شوخی بود.»

کودکان هم مانند بزرگترها احساسات دارند و مهم است که احساسات آنها جدی گرفته شود. وقتی احساسات کودک نادیده گرفته می‌شود، او یاد می‌گیرد که برای ابراز احساساتش به دیگران اعتماد نکند. این مسئله می‌تواند باعث شود کودک احساسات خود را سرکوب کرده و در ارتباطات عاطفی آینده با مشکلاتی روبه‌رو شود. این نوع بی‌توجهی به احساسات، رشد عاطفی کودک را به تأخیر می‌اندازد.

۵. برچسب‌زدن منفی به کودک

مثال: «تو تنبلی!»

این جمله ممکن است در لحظات عصبانیت گفته شود، اما تاثیرات آن می‌تواند عمیق و ماندگار باشد. برچسب‌زدن به کودکان با صفاتی مانند «تنبل»، «بی‌مسئولیت» یا «ضعیف» می‌تواند به طور جدی به خودباوری و انگیزه کودک آسیب بزند. کودک ممکن است باور کند که این ویژگی‌ها جزء لاینفک او هستند و هیچ‌وقت نمی‌تواند آنها را تغییر دهد. در نتیجه، به جای تلاش برای بهتر شدن، ممکن است دست از تلاش بکشد.

۶. مقایسه با دیگر کودکان

مثال: «ببین چطور دوستت موفق است؛ چرا تو نمی‌توانی همینطور باشی؟»

مقایسه کردن کودک با دیگران یکی از اشتباهات رایج در تربیت است. در حالی که ممکن است نیت والدین کمک به کودک باشد، این مقایسه‌ها به طور ناخودآگاه به اعتماد به نفس او آسیب می‌زند. کودک ممکن است فکر کند که هیچ وقت به اندازه کافی خوب نیست و این احساس او را به سمت رقابت‌های ناسالم سوق می‌دهد. این مقایسه‌ها نه تنها به روحیه کودک ضربه می‌زند بلکه به ایجاد فاصله بین او و دیگران منجر می‌شود.

۷. گفتن جملات آزاردهنده در لحظات عصبانیت

مثال: «ای کاش الان اینجا نبودی.»

این جمله‌ها به دلیل شدت عصبانیت و ناتوانی در کنترل احساسات بیان می‌شوند، اما عواقب آن بسیار جدی است. گفتن جملات آزاردهنده به کودک در لحظات عصبانیت می‌تواند زخم‌های عاطفی عمیقی به جا بگذارد. کودک ممکن است این حرف‌ها را در دل نگه دارد و در آینده با احساس طرد و عدم ارزشمندی مواجه شود.

قدرت کلمات در تربیت فرزند

تربیت فرزند یک مسئولیت بزرگ است که نیازمند دقت، صبر و عشق است. کلمات ما به عنوان والدین می‌توانند هم سازنده باشند و هم ویرانگر. در لحظات استرس‌زا، ممکن است جملاتی بر زبان بیاوریم که به طور ناخواسته به روحیه کودک آسیب بزند. اما اگر مراقب کلماتمان باشیم و با درک و حمایت به کودکانمان برخورد کنیم، می‌توانیم به رشد آنها کمک کنیم و از آنها انسان‌هایی با اعتماد به نفس و با احساس ارزشمندی بسازیم.

هدف از تربیت فرزند، نه تنها آموزش رفتار صحیح، بلکه پرورش فردی است که احساس امنیت و عشق کند و بتواند در دنیای چالش‌برانگیز امروز، با اعتماد به نفس و قدرت خود را نشان دهد.

منبع psychologytoday