هشدار آمریکا به اسرائیل در مورد تأسیسات هسته‌ای ایران؛ آیا می‌توان به احیای توافق هسته‌ای امیدوار بود؟
در آستانه دور ششم مذاکرات وین، گمانه‌زنی‌ها در خصوص امکان توافق میان ایران و پنج قدرت جهانی افزایش یافته است. در این میان برخی تحلیل‌گران با تأکید بر رویکرد اسرائیل، پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، موضع تیم مذاکره‌کننده ایران و محدودیت‌های پیش روی واشنگتن بر این باور هستند که امید به شکل‌گیری توافقی برای خروج از وضعیت کنونی، چندان به واقعیت نزدیک نیست.
«بازتاب»؛ آرش صفار- در آستانه دور جدید مذاکرات وین، «نیویورک تایمز» در یادداشتی به بررسی شرایط برنامه هسته‌ای ایران، موانع توافق و اختلاف نظر آمریکا و اسرائیل در خصوص شیوه برخورد با برنامه هسته‌ای ایران پرداخته است.
این یادداشت ضمن اشاره به اقدامات دو سال گذشته اسرائیل علیه ایران، با هدف عقب‌راندن برنامه هسته‌ای ایران، بر این موضوع تأکید کرده است که مقام‌های اطلاعاتی ایالات‌متحده و ناظران بین‌المللی معتقد هستند که پس از هر اقدام اسرائیل، ایران به سرعت تأسیسات آسیب دیده را احیا کرده و حتی سانتریفیوژهای پیشرفته‌تری را به کار گرفته است.
مقام‌های آمریکایی به همتایان اسرائیلی خود هشدار داده‌اند که اگرچه ممکن است حملات مکرر به تأسیسات هسته‌ای ایران به لحاظ تاکتیکی رضایت‌بخش باشد، اما در نهایت نتیجه مثبتی در پی نخواهد داشت.
با این حال، در سایه اختلاف نظر اسرائیل با آمریکا در خصوص سودمند بودن کاربرد دیپلماسی به جای زور، مقام‌های اسرائیلی با نپذیرفتن این هشدارها اعلام کردهاند که قصد تسلیم شدن ندارند.
از سوی دیگر، در ادوار پیشین مذاکرات وین یک توافق نسبی حاصل شده بود که دولت بایدن را به بازگشت به توافق و سپس تلاش برای دستیابی به «توافق طولانی‌تر و قوی‌تر» امیدوار می‌کرد؛ به نظر نویسندگان یادداشت نیویورک تایمز، اکنون این توافق نسبی مرده و امیدواری واشنگتن از بین رفته است.
مطابق یادداشت، تأکید «علی باقری» بر اینکه «چیزی به نام مذاکرات هسته‌ای نداریم» و «مذاکرات برای لغو تحریم‌های غیرقانونی و غیرانسانی» انجام می‌شود، نشان‌دهنده نوعی تغییر نگرش در تهران است.
پافشاری ایران بر گرفتن تضمین برای تکرار نشدن خروج یکجانبه توافق، موضوعی است که مقام‌های دولت بایدن حاضر به پذیرش آن نیستند.
در این شرایط هر چند ایران همواره تأکید کرده است که در پی ساخت سلاح هسته‌ای نیست، سناریو محتمل این است که خواهان «قابلیت آستانه‌ای»، یعنی داشتن قابلیت ساخت سلاح هسته‌ای در مدتی کوتاه، در صورت احساس نیاز، خواهد شد.
هر چند آمریکا در مواضع علنی بر در اختیار داشتن ابزارهای لازم برای برخورد با ایران در صورت شکست مذاکرات تأکید می‌کند، اما در داخل کاخ سفید بحث در خصوص امکان یک توافق موقت در جریان است.
طبق این طرح، ایالات‌متحده در ازای توقف غنی‌سازی سطح بالا توسط ایران، برخی از تحریم‌ها را لغو می‌کند؛ این طرح مشکل را حل نمی‌کند اما اولا برای مذاکرات زمان می‌خرد و در ثانی فشارهای اسرائیل برای حمله به تأسیاست هسته‌ای ایران را کاهش می‌دهد.
بر اساس یادداشت، طرح موضوع توافق موقت ناشی از محدودیت‌هایی است که واشنگتن با آن روبه‌رو است؛ از یک سو مشاوران بایدن بر این باور هستند که اعمال تحریم‌ها جدید علیه ایران، در کنار 1500 تحریم دوره ترامپ، احتمالا دستاورد چندانی نخواهد داشت.
از دیگر سو، کارشناسان امنیت ملی و فرماندهی سایبری آمریکا بر این باور هستند که انجام عملیات سایبری مشابه استاکس‌نت که برنامه هسته‌ای ایران را یک سال به عقب انداخت، دیگر ممکن نیست؛ چرا که تهران سیستم دفاع سایبری خود را بهبود بخشیده و نیروهای سایبری را ایجاد کرده است که -بر اساس اعلام مقام‌های دولت بایدن- در داخل آمریکا فعال هستند.
هم‌زمان ایران دسترسی بازرسان آژانس به برخی مراکز هسته‌ای خود را محدود کرده است و دوربین‌هایی را که در جریان انفجار گذشته از کار افتاده‌اند، تعویض نکرده است؛ در نتیجه آژانس امکان نظارت کامل بر فعالیت هسته‌ای ایران را از دست داده است.
علاوه بر این، ایران در ماه‌های گذشته به سطح غنی سازی 60 درصدی دست یافته است و مقام‌های سازمان انرژی اتمی ایران مدعی هستند که هر کاری را که اراده کنند، می‌توانند به انجام برسانند.
در حالی که قبل از خروج آمریکا از برجام، ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای دست کم به یک سال زمان نیاز داشت، اکنون این زمان بین سه هفته تا چند ماه –بر اساس ارزیابی‌های مختلف- کاهش یافته و محاسبات ژئوپلیتیکی جدیدی را در خاورمیانه ایجاد کرده است.
به باور نویسندگان، تصور آمریکا این بود که دولت ابراهیم رئیسی –پس از تأخیر در بازگشت به مذاکرات- توافق‌های پیشین را در دستور کار قرار می‌دهد، برداشته شدن بخش مهمی از تحریم‌های آمریکا را جشن می‌گیرد و کاستی‌ها را به گردن دولت قبل می‌اندازد؛ تحولات نشان داد این تصور ناشی از اشتباهات محاسباتی بوده است.
ایران شروط سه‌گانه خود (پذیرفتن تقصیر توسط واشنگتن، لغو کامل تحریم‌ها و ارائه تضمین) را مطرح کرده است و مشاوران سیاست خارجی ایران بر این تأکید کردهاند که ایران هرگز تمام کارت‌های خود را در انتظار متعهد بودن آمریکا و اروپا به توافق واگذار نخواهد کرد.
در حالی که اروپایی‌ها تأکید دارند که تمایلی به در نظر گرفتن «پلن ب» ندارند، این طرح موضوع جلسات منظم در کاخ سفید، وزارت خارجه و پنتاگون بوده است و طیفی از برخوردها از انزوای اقتصادی تا خرابکاری را در بر می‌گیرد؛ در عین حال بایدن در جریان یک کنفرانس خبری در برابر سوال در خصوص پلن ب، گفت که ترجیح می‌دهد در این مورد اظهار نظر نکند.
برعکس، مقام‌های اسرائیلی بارها درباره پلن ب صحبت کردهاند؛ ارتش اسرائیل مکررا اعلام کرده است که در حال توسعه و تسریع برنامه‌های عملیاتی خود برای برخورد با تهدید نظامی و هسته‌ای ایران است؛ کابینه نفتالی بنت بودجه جدیدی را برای اقدام علیه ایران تصویب کرده است و مقام‌های اسرائیلی اعلام کردهاند توانایی تخریب تأسیسات هسته‌ای زیرزمینی ایران را کسب کردهاند؛ نویسندگان یادداشت بر این نکته تأکید کردهاند مشخص نیست این موضوع «یک بلوف» است یا خیر.
در نتیجه این شرایط، ممکن است مقام‌های آمریکایی به این نتیجه برسند که بازگشت به توافق بی‌نتیجه است؛ «رابرت مالی» تأکید کرده است که پیشرفت‌های غیرقابل بازگشت ایران منجر به مرگ توافق خواهد شد و « شما نمی‌توانید یک جسد را زنده کنید».
