هدف محمدبن سلمان از دعوت مقتدی صدر به ریاض چه بود؟ / آیا مقتدی به عامل سعودی در بغداد برای فشار به تهران تبدیل خواهد شد؟

سفر مقتدی صدر روحانی شیعه عراقی و رهبر جریان صدر به عربستان به دعوت رسمی محمد بن سلمان ولیعهد سعودی، موجی از واکنش ها را به دنبال داشته است. اگرچه می توان این سفر را در ادامه سفر مقامات ارشد عراق به عربستان در چارچوب گسترش روابط دوجانبه پس از بازگشایی سفارتخانه عربستان در بغداد مورد ارزیابی قرار داد، اما انجام این سفر در آستانه پاکسازی عراق از داعش، تغییر و تحولات سیاسی در بغداد و تنش های ایران و عربستان حاوی پیام ها و پیامدهایی است که ابعاد این سفر را فراتر از تعاملات دوجانبه نشان می دهد. بخصوص که صدر پس از 11 سال روابط سرد با سعودی ها به جده سفر کرده و گفته است که این دیدار را به فال نیک می گیرد.

در تبیین اهداف اصلی عربستان سعودی در دعوت از مقتدی صدر باید به سه عامل زیر اشاره کرد:

عامل اول؛ عربستان در دو سال اخیر که به سمت گشایش سفارت و پذیرش واقعیت های عراق جدید پس از سال ها انکار حرکت کرده است، بدنبال این است تا با شکل دهی به یک راهبرد فراگیر به سمت توسعه روابط و ایجاد کانال های ارتباطی با گروه های شیعی و همچنین کرد عراقی حرکت کند. دعوت از مقتدی صدر و همچنین دیگر رهبران شیعی عراق در چارچوب پایان دادن به درگیری های امت عربی، سیاست جدیدی است که سعودی ها سعی در گسترش آن دارند تا بازسازی روابط را به قصد توسعه نفوذ و همچنین پایان دادن تحریم عربستان از سوی احزاب شیعی گسترش دهند.

عامل دوم؛ از اصطکاک جریان صدر با ایران نیز بهره برداری کند. اظهارات اخیر مقتدی صدر در خصوص بشار اسد، حشد الشعبی و انتقاداتی که از نفوذ سیاسی و نظامی تهران در عراق صورت داده است، نشان می دهد که سعودی ها با شناسایی این نقاط اصطکاک در فرآیند ارتباط گیری و ایجاد کانال های جدید، درصددند تا در عراق پساداعش زمینه ها را برای فشار بر نقش تهران از طریق گروه های داخلی منتقد افزایش دهند.

عامل سوم؛ که در سطحی فراتر از عرصه عراق مورد نظر مقامات سعودی بوده است، استفاده از ظرفیت های مقتدی صدر برای مدیریت تنش های بوجود آمده در شهر شیعه نشین قطیف و شهرک های تابع آن است. از آنجا که صدر دارای پیوندها و ارتباطات نزدیک با جریانات و رهبران شیعی عربستان سعودی است، بنظر می رسد که سعودی ها حاضر شده اند تا از قدرت او برای کنترل تنش و ناآرامی بوجود آمده استفاده کنند. از این زاویه است که موضوع میانجیگری مقتدی صدر و ایجاد کانال های ارتباطی با انصارالله یمن نیز از زبان مجتهد فعال توئیتری مطرح شده است که چندان دور از ذهن نیست. چرا که تحولات میدانی در یمن بخصوص روند فرسایشی ای که طرف های درگیر در بحران را به سمت باز کردن فضاهای جدید هدایت کرده است، باعث شده تا عربستان با دست کشیدن از برخی شروط حداکثری خود، به سمت پذیرش پذیرش برخی واقعیت های میدانی در یمن متمایل شود.

بنابراین این سه عامل نشان می دهد که تحولات پیچیده میدانی در عراق و منطقه را باید در کنار رویه های عملگرایانه محمد بن سلمان ولیعهد جدید سعودی قرار داد که زمینه ها را برای ورود جدی تر عربستان به عرصه عراق فراهم خواهد کرد.