نگرانی بخاطر تکرار یک اشتباه در دولت ابراهیم رئیسی؛ آیا دولت جدید بدون چاپ پول، کسری بودجه را مرتفع می‌کند؟

براساس آمارهای بانک مرکزی، در شرایطی که طی 4 ماه نخست امسال، دولت روحانی 58 هزار و 600 میلیارد تومان پول تورم‌زا خلق کرده ، پس از آغاز به کار دولت جدید و در مرداد و شهریور ماه، فقط 1400 میلیارد تومان پول خلق شده است.

«بازتاب»؛ زهره علامی- دولت سیزدهم ادعا می کند که پوشش تامین مالی در ماه های مهر و آبان از منابع غیرتورمی حاصل شده است، اما عبدالناصر همتی رئیس‌کل بانک مرکزی در دولت دوازدهم معتقد است که این پوشش طی دو ماه اخیر از منابع تورمی صورت گرفته است.

به گفته همتی، تامین کسری از طریق فشار به بانک ‏ها و صندوق‏ های وابسته به آنها انجام شده است که منجر به اضافه برداشت سنگین بانک‏ ها از منابع بانک مرکزی و در نتیجه افزایش پایه پولی و تورم می‏‌شود.

از سوی دیگر توییت یکی از منتقدان سیاست های اقتصادی دولت نشان از وجود اسکناس های نو با شماره های پشت سر هم در عابر بانک های کشور می دهد که به معنای چاپ پول است، البته مسوولان اقتصادی بارها اعلام کرده اند که با وجود حجم بالای کسری بودجه، قرار است که اقتصاد کشور بدون خلق نقدینگی و استقراض از بانک مرکزی اداره شود.

مزیت های کاهش خلق پول 

گزارش های اقتصادی حکایت از آن دارد که از تیر ماه 99 تا تیر امسال روزانه به طور متوسط 423 میلیارد تومان توسط بانک مرکزی چاپ پول انجام شده است.

این حجم بالای چاپ پول نشان می دهد که یکی از راهکارهای پوشش کسری بودجه در دولت گذشته همین شیوه بوده ، البته چاپ پول در دولت های پیشین هم سنتی دیرینه دارد.

در این میان برخی کارشناسان اقتصادی همراه با دولت معتقدند که اثر چاپ پول در دولت دوازدهم همچنان بر اقتصاد کشور سایه افکنده  و دولت گذشته پول بی پشتوانه زیاد چاپ کرده است که آثار آن در ماه های بعد هویدا می شود.

آنها می گویند که با سیاست جدید دولت سیزدهم یعنی کاهش خلق نقدینگی، شاهد کنترل خلق آن و پایه پولی خواهیم بودو بی‌انضباطی پولی هم به تدریج کنترل می شود، ضمن اینکه روند شتابان نقدینگی مهار شده و انتظار می‌رود تورم در ماه‌های آینده نزولی شود.

تأمین کسری بودجه از چه راهی؟

دولت سیزدهم اعلام کرده که با حذف ارز ترجیحی در بودجه سال آینده و همچنین عدم افزایش پایه پولی ، مشکلات اقتصادی کشور را برطرف می سازد اما تاکنون توضیح دقیقی درباره نحوه اجرای این وعده و تأمین کسری بودجه امسال و سال آینده نداده است.

در سال 1401، 50 درصد کسری بودجه داریم که براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دولت برای تأمین این کسری، راهی جز افزایش پایه پولی یعنی چاپ اسکناس بدون پشتوانه ندارد.

یکی از راهکارهایی که پیش روی دولت سیزدهم قرار دارد این است که با فروش اوراق، دست به پوشش بخشی از کسری بودجه بزند اما سید مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه می‌گوید: بدون اینکه دولت بتواند نفت بفروشد و درآمد آن را مثل بودجه‌های قبل صرف بدهی‌ها کند چه کاری می تواند انجام دهد.

افقه ادامه می دهد: ما امسال با یک کسری بودجه خیلی عظیم مواجه هستیم و این مشکل در صورت حل نشدن تحریم‌ها تداوم پیدا می کند، در این میان دولت‌ها مشکل کسری بودجه را با استقراض تامین می‌کنند که همان از جیب مردم برداشتن است.

ناگفته نماند که این استقراض از طریق افزایش قیمت‌ها رخ می دهد البته دولت جدید از طرق دیگر هم می تواند کسری بودجه را پوشش دهد که یکی از این روش ها، فروش بدهی اوراق قرضه است اما سوال اینجاست که دولت چقدر می‌تواند هر ماه و هر سال وام بگیرد، چون سال بعد باید اصل و سود آن‌ها را پرداخت کند.

دولت برای اینکه بتواند این قرض را پرداخت کند باید تولید ملی یا درآمدهای بودجه‌ای را افزایش دهد که اگر مشکل تحریم حل نشود و رونق اقتصادی ایجاد نشود، دولت سال بعد چطور می‌خواهد بدهی‌های اوراق قرضه را بپردازد؟ پس دولت دوباره مجبور به استقراض می شود چون مشکل حل نشده و تنها حل آن به زمانی دیگر موکول شده است.

دولت می تواند از طریق منبع اصلی بودجه یعنی مالیات، درآمدهای خود را تامین کند، ضمن اینکه می تواند هزینه‌ها را هم کم کند که به نظر می رسد هیچ یک از این اقدامات برای دولت سیزدهم امکان پذیر نیست، به عبارت دیگر نه ظرفیت مالیاتی جدیدی در کشور وجود دارد تا از طریق آن دولت بتواند درآمدهای خود را افزایش دهد و نه اینکه دولت تمایلی به کاهش هزینه‌هایش دارد.

بنابراین در شرایطی که امکان تأمین هزینه های دولت وجود ندارد، این سوال مطرح می شود وقتی دولتی نمی تواند نفت بفروشد، یا از طریق منبع اصلی بودجه یعنی مالیات، درآمدهای خود را تامین کند یا حتی نمی تواند هزینه‌ها را کم کند، این احتمال تقویت می شود که مثل دولت های پیشین، دست به دامان چاپ پول شود.