نگاهی به عملکرد سدسازی دولت یازدهم

 هم‌اکنون ایران با خودکفایی در صنعت سدسازی و دست یابی به فن آوری های نوین و پیچیده در این امر، به یک شاخص مهم و اساسی برای توسعه یافتگی دست پیدا کرده و تمامی مراحل مطالعه، طراحی، نظارت، ساخت، مدیریت و بهره‌برداری از سدهای مخزنی به دست توانای مهندسان کشور صورت می‌گیرد.

در حال حاضر کشور ایران سومین کشور برتر سدسازی در دنیا است که قابلیت امکان اجرای طرح‌های بزرگ سدسازی و صدور خدمات مهندسی سدسازی برای سایر کشورها از جمله پنج کشور آفریقایی و آسیایی را که در حال اجرای سدهای بزرگ و پیچیده ای هستند، در کارنامه خود دارد ضمن آنکه دانش و تجربیات حاصله از روند اجرائی طرح‌ها، دستیابی به استانداردهای علمی، خودباوری و اتکای به نفس کارشناسان ایرانی و اتخاذ استراتژی‌های مناسب، در این امر مهم بی اثر نبوده است.

مقایسه آمار مربوط به ساخت سدهای بزرگ در ایران به عنوان یکی از صنایع استراتژیک قبل و بعد از انقلاب اسلامی بسیار جالب و قابل توجه است. تا قبل از انقلاب اسلامی، ۱۹ سد مخزنی با حجم مخزن ۱۳ میلیارد مترمکعب (معادل ۲۵ درصد) و ظرفیت آب قابل تنظیم سالانه ۱۴ میلیارد مترمکعب در کشور بهره‌برداری می‌شد که پس از انقلاب اسلامی و تا بهمن ماه سال ۱۳۹۵ به تعداد ۱۶۵ سد مخزنی با حجم کل حدود ۵۱ (معادل ۷۵ درصد) و ظرفیت آب قابل تنظیم ۳۷ میلیارد مترمکعب افزایش یافته است.

 همچنین تعداد ۱۵۰ و ۱۲۴ سد در کشور به‌ترتیب در مراحل مختلف مطالعاتی و اجرایی قرار دارد که ظرفیت احجام مخازن آن‌ها به‌ترتیب ۲۳.۷ و ۲۱.۶ میلیاردمترمکعب است.

سدهای در حال بهره برداری کشور با وجود خشکسالی و کاهش حجم مؤثر آب مخازنشان در سال‌های اخیر توانسته‌اند به مدیریت توازن میان عرضه و تقاضای آب کمک شایانی کنند و نسبت به گذشته نقش پررنگ تری داشته باشند.

تقریباً بخش اعظم منابع سطحی آب شرب مصرفی کشور از طریق حدود ۵۵ سد استراتژیک تأمین می‌شود و این سدها در تأمین آب شرب شهرها اهمیت ویژه‌ای دارند. به عنوان مثال در تأمین آب شرب تهران منابع مختلفی دخیل هستند که براساس مدل نرمال در تقسیم آب، حدود ۶۰ درصد آب شرب از منابع آب سطحی که همان سدها هستند، تأمین می‌شود و ۴۰ درصد باقی مانده برعهده منابع آب زیرزمینی است.

به‌طورمیانگین استحصال آب از سدهای کشور در دولت تدبیر و امید سالانه حدود ۸۰۰ میلیون مترمکعب است که رشد ۶۰ درصدی را نشان می‌دهد و این در حالی است که قبل از دولت یازدهم میانگین استحصال آب از سدهای کشور سالانه کمتر از ۵۰۰میلیون مترمکعب بوده است.

با توجه به اهمیت استراتژیک آب در اوضاع کنونی و بحران‌های پیش رو در زمینه‌های امنیتی، اقتصادی و اجتماعی، آنچه بیش از پیش ضروری به نظر می‌رسد مدیریت بهینه منابع آب است، مدیریتی که یکی از راهکارهای اصلی آن سدسازی و مدیریت بهره‌برداری از آن است؛ چرا که پروژه‌های سدسازی برای حفظ حیات و تداوم امنیت ملی و نیز افزایش ظرفیت ذخیره سازی و گسترش منابع آب و استحصال انرژی برق‌آبی سازگار با محیط زیست به‌ویژه برای مناطقی که با کمبود آب و بحران آب مواجه هستند، لازم و حیاتی است