نگاهی به سوءاستفاده از کودکان کار و خیابان

برخی کارشناسان مسائل اقتصاد شهری آمار کودکان کار ایران را بسیار بالا برآورد می‌کنند. این رقم برای تهران نیز 20‌هزارنفر تخمین‌زده می‌شود. از سوی دیگر اغلب کودکان کاروخیابان هیچ‌گونه ثبت هویتی ندارند و طبیعتا آمار دقیقی نیز در این زمینه نمی‌توان ارائه کرد. در واقع جمع‌آوری تمام کودکان کار و خیابان باتوجه به کثرت این کودکان و گستردگی این آسیب اجتماعی عملا امکانپذیر نیست.

در ضمن ورود این کودکان به بازار مشاغل زیرزمینی باعث شکل‌گیری معضل بهره‌کشی شده و زمینه را برای سوءاستفاده از آنها فراهم می‌کند. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده بخش قابل‌توجهی از این کودکان تابع کشور افغانستان هستند.

در این شرایط هرگونه تفکیک و تمایز در بین کودکان کاروخیابان ایرانی و افغان سخت و غیرانسانی است. باید به فکر چاره برای حفاظت از این کودکان در فصل سرما بود. با تمهیدات اندیشیده‌شده می‌توان این افراد را از گرفتاری‌های فصل سرما نجات داد. این کودکان در روزهای سرد سال در معرض گرسنگی، بیماری و دیگر نارسایی‌ها هستند. من از فعالان در سازمان‌های مردم‌نهاد و سازمان بهزیستی می‌خواهم جذب و ساماندهی این کودکان را پیگیری کنند تا در فصل سرما برای آنها اتفاقات ناگوار رخ ندهد.

خطرات تهدید‌کننده کودکان کار

اغلب خانواده‌های کودکان کار و خیابان از آنها سوءاستفاده کرده و فرزندشان را به استثمار خود درآورده‌اند. از سوی دیگر باندهای متخلف هم این کودکان را به اختیار خود درمی‌آورند. این کودکان به‌دلایل مختلف شرایط ناگواری دارند و برخی از آنها مورد سوءاستفاده جنسی قرار می‌گیرند. در ضمن برخی از کودکان کار و خیابان دچار گرسنگی، سوء‌تغذیه، اعتیاد، انواع بیماری‌های پوستی، عفونی و… هستند. از برخی از این کودکان هم به‌شکل اجیرشده از سوی باندها و افراد بزهکار برای سرقت سوءاستفاده می‌شود. در این شرایط هرگونه بی‌توجهی به وضعیت آنها می‌تواند تجارت این افراد را از سوی باندها و افراد بزهکار به‌دنبال داشته باشد. امروزه دست‌اندرکاران و فعالان حوزه کودک از این تهدیدات نگرانند و همگان باید برای این رفع مشکلات اقدامات مناسب انجام دهند.

هم‌اکنون دغدغه اصلی فعالان در حوزه کودک مسائل تهدید‌کننده کودکان کاروخیابان بر سر چهارراه‌ها در قالب تکدی‌گری است. در وضعیت کنونی مردم در قالب همیاری با سازمان‌های مردم‌نهاد و همیاری با سازمان بهزیستی تلاش می‌کنند تا این کودکان جذب و ساماندهی شوند و به این ترتیب در برابر تهدیدات موجود مصون باشند. امید است با تمهیدات انجام‌شده فصل سرما به‌شکل بی‌خطر یا کم‌خطر برای این کودکان سپری شود.

ساماندهی کودکان کار و خیابان در طولانی‌مدت

هرازگاهی اخباری درباره ساماندهی کودکان کاروخیابان به گوش می‌رسد، اما اغلب این اقدامات مقطعی بوده و هیچ‌بازخورد مناسبی به‌دنبال ندارد. با بررسی اقدامات انجام‌شده باید گفت عملا هیچ‌اقدامی انجام نمی‌شود و کودک باز به شغل و فعالیت قبلی بازمی‌گردد. هم‌اکنون برای جلوگیری از بروز این دور باطل خواستار ارائه طرح مناسب و کاربردی برای مدیریت این مساله اجتماعی از سوی سازمان‌های مردم‌نهاد هستیم. در این وضعیت با ارائه طرح مورد تایید سازمان‌های مردم‌نهاد و دولت می‌توان اقدامات تاثیرگذار انجام داد. هرگونه اقدام موثر در این زمینه نیازمند صرف زمان طولانی‌مدت و صرف هزینه مناسب است.

باید قبل از هر اقدام والدین این کودکان را شناسایی کرد تا تهدیدات و مسائلی که منجر به فعالیت کودک بر سر چهارراه می‌شود، رفع شود. با شرایط موجود در کوتاه‌مدت نمی‌توان به نتیجه مطلوب برای ساماندهی کودکان کاروخیابان دست یافت. این روزها سازمان‌های مردم‌نهاد با نهادهای دولتی به همنوایی ‌رسیده و این امر منجر به تسهیل اقدامات شده است. البته سازمان‌های مردم‌نهاد به کرات اقدامات سازمان‌های دولتی را نقد کرده‌اند که این مساله نشان‌دهنده توجه ویژه فعالان حوزه کودک است.

هم‌افزایی سازمان‌ها

سازمان‌های مردم‌نهاد باید بدانند که بسترهای موجود از سوی دولت برای پذیرش طرح‌ها، همکاری و هم‌افزایی برای ساماندهی این کودکان ایجاد شده است. در این شرایط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، استانداری تهران، سازمان بهزیستی، مراجع تصمیم‌گیر و سیاستگذار و… خواستار توافق بین فعالیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد با اقدامات دولتی هستند. امید است با برگزاری نشست‌های مشترک بین سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالان در بخش دولتی بتوان اقدامات مناسب و کاربردی برای بهبود شرایط این کودکان انجام داد. در حال حاضر دو طرح برای ساماندهی این کودکان در حال انجام است. امید است به‌آرامی و با دورنمای مناسب بتوان طرح‌های مناسب و کاربردی را برای این کودکان ارائه داد. باید در فصل سرما با هم‌افزایی بیشتر از شدت تهدیدات موجود برای این کودکان کاست.

بهزیستی مامن کودکان کار و خیابان

در هفته‌های اخیر طرح جمع‌آوری کودکان کاروخیابان در تهران اجرا شد. وضعیت رسیدگی به این کودکان در سازمان بهزیستی به‌شکل مناسب انجام می‌شود. این سازمان در تلاش است تا امکانات مناسب را در اختیار آنها قرار دهد. این کودکان در این سازمان با امنیت، سرپناه، وضعیت تغذیه‌ای مناسب و تحت ویزیت پزشک نگهداری می‌شوند. باید با اجرای دیگر طرح‌ها بتوان کودکان کار و خیابان جامانده از طرح جمع‌آوری کودکان کار و خیابان را جذب سازمان بهزیستی کرد. مسئولان مربوطه می‌توانند با حل‌و‌فصل مشکلات حقوقی این کودکان و با ارائه طرح‌های مناسب شرایط زندگی را برایشان برطرف کنند.

کودکان کار و خیابان درگیر بیماری

تاکنون بررسی دقیقی درباره وضعیت سلامت جسمی و روانی کودکان کار و خیابان انجام نشده است، اما می‌توان گفت تعداد اندکی از آنها معتاد و بیمار هستند. در حال حاضر سازمان بهزیستی نسبت به درمان اعتیاد و بیماری این کودکان اقدامات لازم را انجام داده است. اغلب این کودکان تحت حمایت‌های روان‌درمانی و مشاوره‌ای سازمان بهزیستی قرار دارند.

برای‌مثال هر روز این کودکان پشت هر چراغ قرمز و پس از هر التماس در هم ‌شکسته و به‌لحاظ شخصیتی دچار اختلالات فراوان می شوند. برخورد‌های بد و تحکم‌آمیز فراوان با این کودکان شده که همین امر باعث بروز افسردگی و اختلالات روانی فراوان می‌شود. این مساله نه‌تنها دوران کودکی، بلکه همچنین دوره بزرگسالی آنها را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. همگان باید بدانند که مسئولان دولتی بر اساس تاکید مقام معظم رهبری، به کودکان کار و خیابان همچون فرزندان خود رسیدگی می‌کنند.