نهنگ آبی یا نهنگ نوجوانی؟؟

مرتضی: خب بچه، یه کلمه حرف بزن بگو کجا دعوا شده؟

دوست امیر: من نمیدونم آقا

مرتضی: خوب من نمیدونم آقا را از اول بگو به جای اینکه اینجوری لات بازی در بیاری. اصلا تو با یه بچه 16 ساله چیکار داری؟ واسه چی باهاش می‌گردی؟

دوست امیر: نزن آقا، نزن، من نبودم اصلا اون شب

محسن: تو نبودی ولی آمارشو داری، کجا دعوا کرده بهت میگم؟

دوست امیر: نزن آقا، ماشین امانته

محسن: کجا دعوا کرده بهت میگم؟

دوست امیر: خودش زده، اصلا دعوا نبوده، خودش خودشو زده که لاتی‌شو پر کنه

گریه مادر…

(قسمتی از دیالوگ‌های فیلم ابد و یک روز)

تاکنون انواع مختلفی از بازی‌ها و چالش‌های خطرناک در فضای مجازی مطرح شده‌اند. ممکن است عجیب به نظر برسد که کسی حاضر شود خودش را برای سرگرمی در آتش بیاندازد؛ ولی کافی است یک جستجوی ساده در اینترنت انجام دهید تا کلیپ‌های بسیاری در این زمینه پیدا کنید. از چالش‌های دیگر می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

چالش نمک و یخ: افراد روی قسمتی از بدن خود نمک می‌ریزند و سپس روی نمک یخ می‌گذارند که این موضوع باعث ایجاد جراحت و عفونت‌های خطرناکی می‌شود. هدف این است تا مشخص شود چه کسی می‌تواند زمان بیشتری درد را تحمل کند.

چالش نوار چسب: افراد با چسب‌های نواری پهن، خود و یا دیگران را می‌بندند و افراد بسته‌شده بایستی خود را آزاد کنند. مشکل این است که این بستن می‌تواند بسیار محکم باشد و باعث آسیب گردد، حتی آسیب مغزی.

بازی ناک‌اوت: افراد به صورت ناگهانی به سر یک فرد ناشناس ضربه محکمی می‌زنند تا باعث بیهوش شدن آن فرد شوند.

چالش بریدن: افراد به وسیله چاقو و یا قیچی به قسمت‌های مختلف بدن آسیب می‌رسانند.

بازی خفگی: فرد توسط خودش یا فردی دیگر مسیر رسیدن اکسیژن به مغزش را قطع می‌کند تا به اصطلاح حس سرخوشی پیدا کند.

در سال‌های اخیر چالش‌های دیگری نیز مطرح شده‌اند که از آن جمله می‌توان به چالش خودکشی آنلاین و چالش نهنگ آبی اشاره نمود. چندی پیش دو دختر از بالای بزرگراه چمران اصفهان خود را به پایین انداختند. پس از وقوع این حادثه، بسیاری از مقامات به رابطه میان این خودکشی‌ها و بازی نهنگ آبی اشاره کردند. با این وجود تکذیبیه‌هایی نیز در این باره منتشر شده است. در اینکه تمام اخباری که در مورد چالش نهنگ آبی در رسانه‌ها منتشر شده درست می باشند، اختلاف نظر وجود دارد.

با اینحال نکته مهم این است که وقتی خبری به این گستردگی در فضای مجازی پخش می‌شود، دیگر مهم نیست که چالش واقعی است یا تقلبی؛ چون برخی از کودکان و نوجوانان آن را جدی خواهند گرفت و آن را امتحان خواهند کرد. نام “نهنگ آبی” به خاطر رفتار شبیه به خودکشی نهنگ‌ها به آن اطلاق شده و شروع این بازی از سال 2013 و در کشور روسیه بوده است. در این چالش طی 50 روز، 50 وظیفه به فرد محول می‌شود که در نهایت در مرحله پنجاهم (مرحله آخر) فرد بایستی از یک ارتفاع بلند به پایین بپرد. کاربر بایستی بعد از اتمام هر مرحله، از نتیجه کار خود عکس بگیرد و برای اصطلاحا مدیر بازی ارسال کند تا مجوز دسترسی به سایر مراحل را پیدا کند…

از نظر روانشناسی با سه دیگاه می‌توان چرایی بروز این قبیل رفتارها توسط کودکان و نوجوانان را تبیین نمود:

الف) طبق نظریه رشد اخلاقی کولبرگ، معمولا نوجوانان کارهای غیراخلاقی را برای برانگیختن تحسین دیگران انجام می‌دهند. بنابراین حاضرند هر کاری بکنند تا مورد پذیرش اطرافیان و دوستان خودشان قرار گیرند. دیالوگ ابتدای این پست نیز به همین موضوع اشاره دارد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کودکان و نوجوانان سیستم ترمز ذهنی مناسبی ندارند. دوران نوجوانی دوران آزمایش و اکتشاف است؛ اکثر نوجوانان از ارزیابی پیامدهای کارهایشان ناتوان هستند و به دنبال اثبات و بهبود اعتماد به نفس خودشان می‌باشند.

ب) مطابق با نتایج آزمایشاتی که آقای میلگرم انجام داده‌اند که به روانشناسی اطاعت نیز معروف است، می‌توان افراد را به اطاعت از قدرت و انجام علمی غیراخلاقی وادار نمود. این موضوع به‌ویژه در مورد چالش نهنگ آبی که یک مدیر مراحل بازی را نظارت می‌کند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. علاوه بر این، دوستان و اطرافیان فرد نیز می‌توانند همین نقش را به نوعی ایفا کنند. گزارش‌ها نشان می‌دهند، نوجوانانی که از مشکلات روحی رنج می‌برند؛ آسیب‌پذیر بوده و تمایل بیشتری برای انجام اینگونه چالش‌ها از خود نشان می‌دهند.

ج) ماهیت بازی‌ها: وقتی از افرادی که این بازی‌های خطرناک را انجام می‌دهند چرایی رفتار آنها سوال می‌شود، معمولا این پاسخ را می‌دهند: این کار جرات و شجاعت می‌خواهد. حتی برخی از افراد به این نیت این چالش‌ها را انجام می‌دهند که اصطلاحا در آن چالش رتبه بهترین را کسب کنند. علاوه بر ماهیت چالشی این بازی‌ها، حالت معماگونه بازی نهنگ آبی نیز میل به انجام آن را بیشتر می‌کند.

جمع بندی

1) قبل از بروز فاجعه، خوشبختانه نشانه‌هایی برای این گونه رفتارها وجود دارد مانند کبودی یا سوختگی‌های غیرعادی؛ بنابراین والدین بایستی فعالانه اتفاقات دنیای مجازی را رصد کنند و با آگاهی از این علائم، به موقع واکنش مناسب نشان دهند.

2) در اینکه بایستی بر رفتار کودکان و نوجوانان در فضای مجازی و حقیقی نظارت نمود، شکی وجود ندارد؛ اما استراتژی والدین برای حمایت و حفاظت از فرزندانشان بایستی فراتر از دانستن پسورد و چک کردن پیام‌های ارسالی آنها باشد. نظارت صرف قطعا کارساز نخواهد بود چنانچه راه‌حل ناکارآمد مادر امیر در ابد و یک روز کارساز نبود. ایشان در پاسخ به فرزندش که می‌گوید اگر ناراحتی برو قصر بابات، پاسخ می‌دهد: برم تو هم هر غلطی دلت خواست بکنی؟ کور خوندی، دیگه یه دقیقه هم تنهات نمی‌ذارم. استراتژی درست این است که در کنار نظارت معقول، والدین بایستی کاری کنند که فرزندانشان آنها را دوست خودشان بدانند، فرزندانشان مطمئن شوند که والدین همواره پشت آنها هستند واین اتفاق نمی‌افتد مگر اینکه برای فرزندان به اندازه کافی وقت گذاشته شود.

3) گزارش‌ها نشان می‌دهند که این چالش‌های مختلف تاکنون تلفات جانی بسیاری داشته‌اند. در کنار تمام روش‌ها و راه‌حل‌های موجود، سیاستگذاران حوزه فضای مجازی نیز نقشی پررنگ در پیشگیری از بروز حوادث این‌چنینی دارند. چنانچه در کشور هند قوانینی در این زمینه تصویب شده است.

منبع:الف