نمره ای که تهران از زلزله دیشب گرفت

اضطراب و وحشت شب گذشته آن چنان به پایتخت ایران نفوذ کرد که کنترل آن را از دست مسؤولان خارج کرد.

تهران تا این لحظه ۹۷ مصدوم و یک کشته داشت، مصرف بنزین تحت تاثیر آن تا ساعت ۶ صبح پنجشنبه به ۱۰ میلیون لیتر و دو برابر میزان مصرف روزانه رسید و شاخص کیفیت هوا در همان ساعت به عدد ۱۸۷ رسید که برای همه افراد جامعه ناسالم گزارش شد. اینها دستاورد زلزله ۵.۲ ریشتری بود که از آن به عنوان مانوری برای زلزله بزرگتر یاد می‌کنند.

با آن که رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران گفته؛ دقایقی پس از زلزله تمام دستگاه‌ها به حالت آماده باش درآمدند و گزارشی از وضع موجود، امکانات و تمهیدات سازمان خود ارائه کردند و تصمیمات لازم گرفته شد و رسانه ملی نیز در شبکه خبر با دقایقی فاصله از وقوع زلزله، مضطربانه به پوشش اخبار مرتبط با آن پرداخت، اما همانند زلزله یک ماه پیش کرمانشاه، این دفعه هم بیشترین بار مسئولیت هدایت و کنترل مردم، انتشار اخبار و البته شایعه پراکنی‌ها، آموزش‌های لحظه‌ای و پراکنده و در پایان آرام کردن جو، بر دوش شبکه‌های مجازی بود.

اضطراب و وحشت شب گذشته آن چنان به پایتخت ایران نفوذ کرد که کنترل آن را از دست مسؤولان خارج کرد، شاهد آن هجوم یکباره مردم به جایگاه‌های سوخت، خیابان‌ها و بزرگراه‌های خروجی شهر برای فرار از شبی نا امن در تهرانی که سالهاست بیم زلزله ویران کننده در آن می‌رود.

هرچند که ساعاتی پس از وقوع زلزله از دستگاه‌های مسئول مثل پلیس، نیروی انتظامی، راه، ارتباطات، آتش‌نشانی و ستاد مدیریت بحران گرفته تا آنهایی که نقشی آن چنان در مدیریت بحران متوجه‌شان نیست، مثل وزارت ورزش و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اطلاعیه‌هایی برای دعوت مردم به آرامش،ترافیک نکردن خیابان‌ها برای امدادرسانی ضروری، روشن نگه نداشتن خودورها برای آلوده‌تر نشدن هوا، توجه به ایمنی خانه‌ها هنگام ترک آنها، مشغول نکردن خطوط تلفن و باز بودن ورزشگاه‌ها و موزه‌ها برای اسکان اضطراری مردم، منتشر شد، اما با این حال تا ساعات اولیه روز پنجشنبه و چند ساعت پس از زلزله رییس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور ناجا همچنان از ترافیک پرحجم در خروجی‌های تهران و البرز و همچنین سطح شهر گزارش می داد و از شهروندان درخواست می‌کرد؛ از انجام سفر غیرضروری در معابر پرهیز کنند.

در اولین ساعات وقوع زلزله نیز خطوط تلفن همراه مختل شد، وزیر ارتباطات توئیت کرد که مردم مکالمات تلفنی را کوتاه کنند. با این حال اختلال در بسیاری از مناطق تهران تا صبح همچنان ادامه داشت.

این میان که برخی مسئولان از طریق شبکه‌های مجازی پیام‌های خود را به گوش مردم می‌رساندند، رسانه ملی در ارتباط هایی مستمر با مرکز لرزه نگاری کشور سعی در پیش بینی‌های بعدی برای وقوع زلزله بزرگتر داشت و برخی اخبار آن هم پیش درآمدی برای انتشار بعضی شایعه‌ها شد تا آنجا که مسئولان مربوطه را بر آن داشت در تماس‌های بعدی بیشتر به کمرنگ کردن حواشی و شایعه‌هایی که از وقوع زلزله‌ای بزرگتر در ساعات ۴ صبح خبر می‌دادند، بپردازند و البته پی در پی به مردم هشدار می‌دادند که به مناطق امن بروند.

اما پیام های آموزشی درباره چگونه یافتن محیط امن در خانه و یا سطح شهر در فضای مجازی دست به دست می‌شد و رسانه ملی با کلی گویی در این باره، نحوه خواندن نماز وحشت و آیات را آموزش می‌داد.

پس از آن که وزارت ورزش برای پذیرش مردم نگران در ورزشگاه‌ها اعلام آمادگی کرد و سازمان اوقاف اعلام کرد که امامزاده‌ها برای پذیرش مردم باز است، بیت امام (ره) نیز از باز بودن حرم خبر داد، اما با این حال مردمی که به برخی حسینیه‌های محلی مراجعه کرده بودند با درِ بسته مواجه شدند.

این میان برخی هم از زلزله بازار داغی برای خود ساختند و سریع بساط شان را در شهر پهن کردند که از این اوضاع هم روزی کسب کنند. مردم محلی از شهرهای نزدیک به کانون اصلی زلزله (ملارد) اطلاع دادند که عده‌ای به فروش چادر مسافرتی با چند برابر قیمت اقدام کرده‌اند. در مرکز شهر تهران در بهبوهه خروج مردم از خانه و شهر، عده‌ای نیز بساط دستفروشی شان را پهن کردند تا شاید چشم مردم نگرانی که بی‌هدف و شوک شده از خانه خارج شده‌اند را با کلایی گرفتند.

سوای اضطرابی که تا نزدیکی‌های صبح روز پنجشنبه به جان شهر تهران افتاده بود، واکنش مزاح گونه مردم به بحرانی که مدیریت مطلوب‌تری را می‌طلبد، آن هم در شرایطی که رسانه‌ها مشغول پوشش احتمالات،هشدارها،اطلاعیه‌ها و اصلاح اخبارشان هستند، قابل توجه بود.

واکنش هایی از این دست؛ «زلزله ممنوع‌الخروج شده و از ایران نمی‌ره»، «ماندیم کجا پناه ببریم، بیرون بریم آلودگی ما رو می‌کشه، خونه بمونیم بر اثر زلزله می میریم»، «اونقدر که پاییز زلزله اومد، بارون نیومد»،«ما الان یک ربعِ توی خیابان هستیم هنوز نه پتو دادند نه کانکس»،«یکی اشتباه دعا کرده به جای باد زلزله اومده»،«از شنبه سایت سازمان زلزله نگاری را درست کنید وقتی زلزله می‌آید باید بالا باشد که مردم از پس لرزه‌هایی که رخ می‌دهد مطلع بشن که خدا رو شکر درست همین زمانها به دلیل حجم بالای ترافیک دیگه بالا نمیاد»،«این زلزله کار خودشون بود که مردم از تهران فرار کنند هوا تمیز بشه، والا داشتیم خفه می‌شدیم»، «دیشب ۹۷ مصدوم و یک کشته داشته که بیشترشون حین فرار افتادن دست و پا و سرشون شکسته شده، ۱۰ میلیون لیتر سوخت مصرف شده و ما از زلزله خطرناکتریم».