نمایی روشن از صحنه رقابت های انتخاباتی

بسته شدن پرونده ثبت نام نامزدهای ریاست جمهوری، تصویری کلی و تاحدودی روشن از چینش و ترکیب بندی نیروهای سیاسی و نیز راهبردها و مصادیق انتخاباتی جریان های سیاسی ارایه داده است.

مهلت پنج روزه ثبت نام نامزدهای ریاست جمهوری که از 22 فروردین ماه آغاز شده بود، دیروز شنبه 26 فروردین ماه به پایان رسید. چه بسیار چهره های ناشناس و نام آشنایی که در این دوره برای نامزدی در انتخابات ثبت نام کردند و چه بسیار افرادی که از ورود به گود رقابت های انتخاباتی بازماندند. با این حال تعداد ثبت نام شدگان در برابر تعداد نامزدهای ثبت نام شده در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری رشدی سه برابری را تجربه کرده است.
چهار سال پیش در انتخابات ریاست جمهوری یازدهم در مجموع فقط 686 نفر ثبت نام کرده بودند. این در حالی است که به گفته « علی اصغر احمدی» رییس ستاد انتخابات کشور در این دوره در مجموع 1636 نفر نامزد انتخابات ریاست جمهوری شدند.
با پایان یافتن مهلت ثبت نام، حال نوبت شورای نگهبان است که در فرصتی 5 روزه یعنی از 27 تا 31 فروردین کار بررسی صلاحیت ها را در دستور کار خود قرار دهد؛ فرصتی که از نظر قانونی تا پنج روز بعد هم قابل تمدید است. دست آخر اینکه شورای نگهبان باید نام نهایی نامزدهای احراز صلاحیت شده ریاست جمهوری 96 را تا روز هفتم اردیبهشت به صورت رسمی اعلام کند.
بسیاری از نامزدهای ثبت نام شده در انتخابات، به خاطر عدم برخورداری از شرایط لازم، به حتم از صافی احراز صلاحیت شورای نگهبان رد نخواهند شد و تعداد انگشت شماری از نامزدها به مرحله نهایی راه خواهند یافت.
برکنار از گمانه زنی در مورد نتیجه بررسی صلاحیت ها در شورای نگهبان، ورود چهره های شاخص و مطرح سیاسی به انتخابات که احتمال تایید صلاحیتشان بالا است، تصویر نسبتا روشنی از راهبردها و مصادیق انتخاباتی گروه های سیاسی به دست می دهد.
گزارش پیش رو با توجه به ثبت نام نامزدهای مطرح سیاسی در روزهای گذشته، به بررسی چینش و ترکیب بندی نیروهای سیاسی در آستانه انتخابات می پردازد.

** راهبرد اصلاح طلبان و اعتدال گرایان؛ حمایت از روحانی و معرفی نامزد پوششی
اصلاح طلبان در انتخابات 96، یک بار دیگر همراهی با نیروهای اعتدالی را در دستور کار قرار دادند تا در غیاب نیروهای اثرگذار سیاسی خود، بتوانند با حفظ و ارتقای جایگاه خود در هرم قدرت، راه قانونی پیاده سازی ایده های سیاسی و اقتصادی خود در جامعه را هموار کنند.
همراهی و نزدیکی اصلاح طلبان با نیروهای اعتدالی پیش از این و در یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری در سال 1392 و دهمین دوره انتخابات مجلس در سال 1394، موفقیت و پیروزی را برای آنها به ارمغان آورده بود. این بار هم گویا اصلاح طلبان درصدد بهره برداری از چنین راهبردی برای هموار کردن مسیر گسیل نامزد مورد حمایت خود به پاستور هستند. در آخرین روزهای سال 1395 بود که شورای عالی سیاستگذاری اصلاح طلبان بر سر حمایت از روحانی در انتخابات پیش رو به جمع بندی رسید و با اعلام این مساله، تکلیف بخش مهمی از مناسبات سیاسی در یک سوی رقابت های انتخاباتی را مشخص کرد.
این جریان، پس از اجماع بر سر مصداق انتخاباتی، معرفی نامزد پوششی را هم به عنوان تاکتیک انتخاباتی خود برگزیده اند تا با تقویت موضع روحانی در جریان رقابت ها و مناظره ها ، پیروزی نامزد اصلی جریان خود در دوازدهمین انتخابات ریاست جمهوری را تضمین کنند.
پیروی از این تاکتیک موجب شد خروجی دیدار دیروز برخی چهره های اصلاح طلب با رییس جمهوری، حمایت از نامزدی «اسحاق جهانگیری» معاون اول رییس جمهوری باشد. اظهارات جهانگیری پس از ثبت نام در انتخابات، بر همراهی و همگامی او با روحانی در انتخابات حکایت دارد.
جهانگیری پس از ثبت‌نام اعلام کرد که او و روحانی در کنار هم و مکمل هم هستند. معاون اول رییس‌جمهوری در این باره گفت: فکر نمی‌کنم در هیچ مقطعی بعد از انقلاب هیچ رییس‌جمهور با معاون اول این رابطه نزدیک و دوستانه را داشته باشد. آقای روحانی هم جایگاه خود را در انتخابات خواهد داشت.
درحالی اصلاح طلبان و اعتدالگرایان با راهبردها و مصادیق مشخص و حساب شده وارد عرصه رقابت های انتخاباتی شده اند که اصولگرایان با تشتت و گام هایی که لرزان به نظر می رسد به آوردگاه انتخابات وارد شده اند.

**جمنا و نامزدهایی جدا شده و بازمانده از انتخابات
جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی موسوم به جمنا به عنوان تشکلی که از سوی برخی چهره های مطرح اصولگرایی به منظور جبران نقطه ضعف های این جریان در دو انتخابات 92 و 94 ایجاد شد و مهمترین هدف خود را ایجاد سازوکار مشترک و اجماع بر سر راهبردها و مصادیق انتخاباتی معرفی کرد، در آستانه انتخابات، به جای اجماع، تصویری از تششت میان طیف های مختلف اصولگرایی را به نمایش گذاشت. البته برخی تحلیلگران بر این باورند این تشتت، تصویر و برداشتی نادرست از آن چیزی است که اصولگرایان به عنوان تاکتیک انتخاباتی خود انتخاب کرده اند.
آنچه در اردوگاه اصولگرایان در روزهای اخیر اتفاق افتاد این بود که از میان 5 نامزد نهایی جمنا که گفته می شد میثاق نامه این تشکل را امضا کرده اند و به سازوکارهای این تشکل متعهد هستند، «سید ابراهیم رئیسی» تولیت آستان قدس رضوی در چهارمین روز ثبت نام، به صورت مستقل اعلام نامزدی کرد.
رئیسی که پیش از این و با انتشار بیانیه ای از جمنا برائت جسته بود، در جریان ثبت نام با اشاره به وجود مشکلاتی در سازوکار جمنا، تشکل جمعی اصولگرایان را مورد انتقاد قرار داد و بر عدم وابستگی خود به این جریان تاکید کرد.
این تشکل که قرار بود در خصوص تعداد و چگونگی ورود نامزدهای خود به انتخابات تصمیم گیری کند، در نهایت به هر پنج نامزد نهایی خود مجوز ثبت نام داد. جز رئیسی که پیش از این راه خود را از صف جمنایی ها جدا کرده بود و «مهرداد بذرپاش» که در اشتباهی محاسباتی، آخرین فرصت را هم برای ثبت نام از دست داد و به ناچار اعلام کرد به نفع نیروهای انقلابی از نامزدی انصراف می دهد، دیگر نامزدهای جمنا به طور رسمی در انتخابات ورود پیدا کردند.
«محمدباقر قالیباف» یکی از پنج نامزد مورد حمایت جمنا بود که دیروز در انتخابات ثبت نام کرد. قالیباف به رغم اینکه پیش از این در بیانیه ای اعلام کرده بود «هیچ درخواستی برای نامزدی در انتخابات نداشته و ندارم»، دیروز بار دیگر با انتشار بیانیه ای به دولت تاخت و با تاکتیک تکراری حمله به دولت، سعی کرد حضور خود را در انتخابات توجیه کند.
او همچنین با طرح وعده هایی جالب توجه تلاش کرد پروژه تبلیغات انتخاباتی خود را کلید بزند. او در بخشی از بیانیه خود گفت: من محمدباقر قالیباف به شما متعهد می شود که با توکل به خدا و به پشتوانه شما دولت مردم را تشکیل دهم و در یک دوره 4 ساله درآمد کشور را به دو نیم برابر افزایش دهم و 5 میلیون شغل ایجاد کنم.
«علیرضا زاکانی» و «حمیدرضا حاجی بابایی» از دیگر نامزدهای جمنا بودند که در روزهای گذشته در انتخابات ثبت نام کردند و سپس با حمله به دولت، به پیشبرد برنامه های انتخاباتی اصولگرایان کمک کردند.
با توجه به تبری جویی رئیسی از جمنا و همچنین ثبت نام سه نامزد دیگر جبهه مردمی، به نظر می رسد این تشکل جمعی از این پس هم در ایجاد اجماع میان جریان ها و نیروهای سیاسی خود با چالش های جدی مواجه باشد. با این حال برخی تحلیلگران بر این باورند که اعلام استقلال رئیسی و ورود رسمی دیگر نامزدهای جمنا، تاکتیکی انتخاباتی است که در بزنگاهی مناسب وزن نیروهای اصولگرا را در هماوردی های انتخاباتی بالا خواهد برد.
در این میان حمایت تلویحی آیت الله «محمدتقی مصباح یزدی» رهبر معنوی جبهه پایداری از رئیسی و بیانیه تازه «سعید جلیلی» در کناره گیری از رقابت های انتخاباتی در کنار اصرار جمنا در حمایت از نامزدی رئیسی، گمانه همسویی بیشتر جریان های اصولگرا در آستانه انتخابات را افزایش داده است، اگرچه هرگز نمی توان قالیباف، زاکانی، حاجی بابایی و رئیسی را نماینده همه طیف های مختلف اصولگرایی دانست.

**احمدی نژادی ها در انتخابات
شاید بتوان نامزدی احمدی نژاد را عجیب ترین خبر حوزه انتخابات در روزهای گذشته دانست. رییس جمهوری پیشین به رغم «نهی رهبری» با حضور در وزارت کشور خود را به عنوان نامزد انتخابات معرفی کرد و نامزدی خود را با برداشت «توصیه ای پدرانه» از نهی رهبری توجیه کرد. او آمد تا به گفته خودش در حمایت از معاون اجرایی خود به گود رقابت های انتخاباتی وارد شده باشد.
«حمید بقایی» معاون اجرایی رییس جمهوری پیشین که بارها اعلام کرده راه احمدی نژاد را در اداره کشور ادامه خواهد داد هم به عنوان اصلی ترین نامزد این جریان به انتخابات ورود کرد، هرچند به گفته تحلیلگران، شورای نگهبان به دلیل وجود پرونده قضایی صلاحیت او را تایید نخواهد کرد.
برکنار از تحلیل های بسیاری که از معنای بازی احمدی نژاد در انتخابات مطرح می شود و برکنار از اینکه او و معاونش مجوز شرکت در انتخابات را از شورای نگهبان دریافت می کنند یا نه، تا پیش از هفتم اردیبهشت ماه و اعلام رسمی نام نامزدهای تایید صلاحیت شده از سوی شورای نگهبان، جریان احمدی نژاد یکی از محورهای تحلیلی ترکیب بندی نیروهای سیاسی در انتخابات خواهد بود.
در مجموع با توجه به احتمال تایید صلاحیت چهره های اصلی انتخابات و مشخص بودن سویه سیاسی آنها، می توان نمایی کلی از ترکیب بندی نیروهای سیاسی در آستانه انتخابات به تصویر کشید.
به نوشته امروز یکی از روزنامه های اصلاح طلب، مهم‌ترین آرایش انتخاباتی در دور دوازدهم ریاست‌جمهوری شکل گرفت؛ یعنی قرارگرفتن زوج روحانی- جهانگیری در برابر زوج احتمالی رئیسی- قالیباف؛ چراکه به نظر می‌رسد مهم‌ترین تاکتیک اصولگرایانه، حمله همه‌جانبه به روحانی در این دوره از انتخابات خواهد بود. هرکدام از نامزدهای این جریان که صلاحیتشان تأیید بشود، مهم‌ترین برنامه انتخاباتی و تبلیغاتی خود را نقد و تخریب برنامه دولت یازدهم قرار خواهند داد. کاری که استارت آن را از همین نطق‌های زمان ثبت‌نام زدند و شاید شدیدترین آن نطق محمدباقر قالیباف بود.