نقطه بحرانی بازار کار کجاست؟

 تحلیل روند سیاست‌های اشتغالزایی در یک دهه اخیر، هر چند از رشد نرخ اشتغال حکایت دارد؛ اما این میزان اشتغالزایی با توجه به افزایش «نرخ مشارکت» و از سوی دیگر افزایش «تعداد فارغ التحصیلان» همواره نتوانست به نیاز بازار کار پاسخ دهد؛ آن طور که نشانگر نرخ بیکاری، همچنان سودای صعود دارد.

با این حال، بررسی جمعیت بیکار و شاغل در چند سال گذشته نشان می‌دهد، در سال ۹۲ جمعیت بیکار کشور حدود ۲ میلیون و ۴۸۸ هزار نفر و جمعیت شاغل کشور نیز ۲۱ میلیون و ۳۴۶ هزار نفر بود؛ اما در سال ۹۳ حدود ۲۵ هزار و ۷۹۴ نفر به جمعیت بیکاران اضافه شد تا تعداد افراد بیکار در این سال به بیش از ۲ میلیون و ۵۱۴ هزار نفر برسد.

اما در سال ۹۴ نیز با وجود اینکه برای حدود ۶۶۸ هزار نفر اشتغال ایجاد شد، اما به جمعیت بیکار نیز حدود ۲۱۵ هزار نفر افزوده شد.

وضعیت بازار کار در سال ۹۵ همچنین نشان می‌دهد در این سال هم حدود ۶۱۶ هزار شغل ایجاد شد؛ اما باز هم با افزاش جمعیت بیکار مواجه بودیم؛ به طوریکه در سال گذشته ۴۷۴ هزار نفر به خیل بیکاران اضافه شدند تا جمعیت  بیکار کشور از مرز ۳ میلیون نفر عبور کند و به ۳ میلیون و ۲۰۳ هزار و ۳۹۸ نفر برسد.

جدول جمعیت بیکار و شاغل در ۴ سال گذشته

آمار و ارقام‌های بازار کار حکایت از آن دارد که به رغم افزایش نرخ رشد اشتغال، اما سالانه به جمعیت بیکار نیز افزوده شده است و این همان «نقطه بحرانی» خواهد بود که دولت دوازدهم با آن مواجه است.

بر اساس برآوردهای انجام شده، سالانه حدود ۸۰۰ هزار نفر به متقاضیان شغل اضافه می‌شوند؛ با فرض این میزان ورودی به بازار کار، فارغ از نگاه بدبینانه ریزش نیروی کار، دو روایت در تا سال ۱۴۰۰ برای بازار کار قابل تصور است.

اگر روند فعلی ادامه یابد، سالانه بیش از ۶۰۰ هزار شغل توسط دولت ایجاد می‌شود؛ در این شرایط حدود ۲۰۰ هزار نفر همچنان در صف انتظار شغل خواهند بود که به جمعیت بیکاران اضافه می‌شوند. به عبارتی با روند فعلی، تا ۵ سال آینده در مجموع حدود یک میلیون نفر به جمعیت بیکار کشور اضافه می‌شود و تعداد بیکاران به بیش از ۴ میلیون نفر می‌رسد.

در مقابل، با توجه به اینکه اثر نرخ مثبت رشد اقتصادی در اتحادیه اروپا، سال‌ها پس از تحقق نرخ رشد مثبت، در اشتغال نمایان شد، می‌توان امیدوار بود در ایران نیز به تدریج طی سال‌های آینده آثار نرخ مثبت رشد اقتصادی در رشد اشتغال نیز نمایان شود که البته بستگی اتخاذ سیاست‌های درست اقتصادی دولت منتخب دارد.

با فرض سرعت گرفتن رشد اشتغال، اگر دولت آینده بر اساس تکلیف قانونی برنامه ششم توسعه بتواند سالانه برای ۹۷۰ هزار نفر شغل ایجاد کند، علاوه بر اینکه می‌تواند به نیاز اشتغال همان سال که سالانه حدود ۸۰۰ هزار متقاضی برآورد می‌شود، پاسخ دهد، قادر خواهد بود سالانه برای ۱۷۰ هزار نفر از جمعیت بیکار انباشت از سال‌های گذشته اشتغال ایجاد کند.

بنابراین، با فرض ایجاد سالانه ۹۷۰ هزار  شغل از سال ۹۶، می‌توان به این نتیجه دست یافت که تا سال ۱۴۰۰ علاوه بر اینکه به نیاز سالانه متقاضیان جدید شغل پاسخ داده شده است، تا ۵ سال آینده نیز حدود ۸۵۰ هزار نفر از جمعیت فعلی بیکاری نیز کاسته می‌شود، به طوریکه تا سال ۱۴۰۰ جمعیت بیکار کشور از حدود ۳ میلیون و ۲۰۳ هزار نفر فعلی به حدود ۲ میلیون و ۳۵۰ هزار نفر خواهد رسید. یعنی جمعیت بیکار کشور در سال ۸۷ که حدود ۲ میلیون و ۳۹۲ هزار نفر بود.

در این شرایط و برای برون رفت از پدیده بحران بیکاری که حدود ۷۵ درصد از متقاضیان شغل را فارغ التحصیلان دانشگاهی تشکیل می‌دهد، دولت دوازدهم ناگزیر به اجرای طرح‌های «ضربتی» همراه با اشتغال پایدار خواهد بود.