نقض برجام؛ اتهام دوباره ای که آژانس انرژی اتمی متوجه ایران کرد/ هدف ایران از کاهش مستمر تعهدات هسته ای چیست؟

خبرگزاری رویترز مدعی شده است به گزارشی از آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای دست یافته است که در آن آژانس تزریق گاز هگزا فلورید اورانیوم به سانتریفیوژهای پیشرفته سایت نطنز را تأیید کرده است. اگر چه طبق قانون مجلس، سازمان انرژی اتمی موظف به این اقدام شده است، شاید تهران از کاهش تعهدات خود به توافق هسته‌ای 2015، اهداف دیگری را دنبال می‌کند.

«بازتاب»؛ آرش صفار– روز 18 اسفند، خبرگزاری «رویترز» مدعی دست یافتن به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد که بر اساس آن ایران غنی‌سازی اورانیوم را با استفاده از سانتریفیوزهای پیشرفته در تاسیسات زیرزمینی نظنز را شروع کرده است.

این گزارش تأیید می‌کند که ایران از روز 17 اسفند، تزریق گاز هگزا فلورید اورانیوم (UF6) به سومین آبشار، متشکل از 174سانتریفیوژهای پیشرفته (IR-2m) را آغاز کرده است؛ این در حالی است که بر اساس برجام، ایران تنها حق غنی‌سازی با استفاده از نسل اول سانتریفیوژها (IR-1) را دارد.

بر اساس این گزارش «چهارمین آبشار از سانتریفیوژهای نسل دوم نیز نصب شده اما هنوز تزریق گاز به آن انجام نشده است؛ نصب پنجمین آبشار سانتریفیوژ در جریان است و مقدمات نصب ششمین آبشار از این نوع سانتریفیوژ به تازگی آغاز شده است».

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی غنی‌سازی با سانتریفیوژهای پیشرفته توسط ایران را نقض توافقنامه برجام دانسته است.

هنوز مقام‌های ایران نسبت به این خبر واکنشی نشان نداده‌اند؛ با این حال بر اساس قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران»، مصوب 12 آذر ماه سال جاری، «سازمان انرژی اتمی ایران مکلف است حداکثر ظرف مدت ۳ ماه پس از تصویب این قانون عملیات نصب، تزریق گاز، غنی‌سازی و ذخیره‌سازی مواد را تا درجه غنای مورد نیاز، با حداقل هزار دستگاه ماشین‌های نسل دوم پیشرفته IR-2m آغاز کند و همچنین در همین بازه زمانی، عملیات غنی‌سازی و تحقیق و توسعه با ماشین‌های نسل ششم IR6 را با حداقل ۱۶۴ ماشین از این نوع آغاز کرده و آن را ظرف مدت یک سال پس از تصویب این قانون به هزار دستگاه توسعه دهد».

همچنین حدود یک ماه قبل، «بهروز کمالوندی»، سخنگو و معاون رئیس سازمان انرژی گفته بود ایران در کمتر از سه ماه، هزار سانتریفیوژ IR-2m در نطنز نصب خواهد کرد.

گزارش آژانس در حالی به دست رویترز رسیده است که هفته گذشته سه کشور اروپایی از تصمیم صدور قطعنامه شورای حکام این نهاد درباره توقف اجرای پروتکل الحاقی از سوی ایران، صرف نظر کردند.

با این وجود «رافائل گروسی»، مدیر کل آژانس از وجود سه سایت اعلام نشده به این نهاد خبر داده و مدعی شده است که تهران به سوالات آژانس درباره مواد هسته‌ای احتمالی در این سایت‌ها جواب نداده‌ است. گروسی عنوان کرده است که در نمونه‌گیری‌های محیطی از دو مورد این محل‌ها، اورانیوم طبیعی با منشا فعالیت انسانی کشف شده است.

به نظر می‌رسد در تهران اجماعی بر سر اینکه لغو تحریم‌ها تنها از طریق تداوم کاهش تعهدات هسته‌ای مندرج در برجام امکان‌پذیر است، شکل گرفته است. در این راستا تهران می‌کوشد دست خود را برای مذاکرات احتمالی پر کند؛ از آنجا که رویکرد کنونی ایالات‌متحده نشانی از لغو تحریم‌ها و بازگشت بدون مذاکره به برجام ندارد و قطعا طرف‌های غربی بر تغییر بندهایی از برجام پا فشاری خواهند کرد، احتمالا تهران نیز به این نتیجه رسیده است که باید نقطه آغاز چانه‌زنی را هر چه بیش‌تر به عقب برگرداند.

این امر به این معنی است که تهران علیرغم تأکید هر روزه بر تغییرناپذیری برجام، به این نتیجه رسیده است که بهتر است بار دیگر، بدون برجام بر سر پرونده هسته‌ای وارد مذاکره شود، شاید در این بین و با تجربه توافق هسته‌ای 2015، بتواند در برابر امتیازاتی که می‌دهد، دستاوردهایی داشته باشد.