نقبی به کمیسیون مشترک برجام؛1+5 در برابر تیلرسون
وقتی اعلام شد که 20 سپتامبر 2017 نشست سطح وزیران کمیسیون مشترک برجام برگزار می شود، خبرنگاران رسانه های مختلف خود را به محل این نشست رساندند تا شاید بتوانند خبر جدیدی را به دست آورند اما تلاششان چندان فایده ای نداشت.
این نشست در اتاق جانبی شورای امنیت سازمان ملل متحد و در حاشیه هفتاد و دومین مجمع عمومی سازمان ملل از ساعت 18 به وقت محلی (حدود 2.30 بامداد به وقت تهران) برگزار شد.
تنها چند نفر عکاس و فیلمبردار که از پیش هماهنگ شده بود توانستند در این جلسه حضور یابند. ریاست جلسه به عهده فدریکا موگرینی هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا و همچنین هماهنگ کننده کشورهای به اصطلاح 1+5 در مذاکرات هسته ای بود و در کنار او، محمد جواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در صدر جلسه بر صندلی نمایندگی ملت ایران تکیه زده بود.
ظریف، نخستین وزیری بود که وارد محل جلسه شد و سایر وزرا در فاصله های چند دقیقه ای به راهرویی می رسیدند که عکاسان و فیلمبرداران منتظر شکار لحظه ها و تصویر برداری از ترکیب هیات، واکنش های گفتاری یا رفتاری و شاید هم تلاش برای یک کلمه حرف.
رکس تیلرسون همراه با توماس شنون معاون خود، به جلسه آمد. با دیدن او که برای نخستین بار به این جلسه می رفت و در موضوع برجام می خواست وارد مذاکره شود، عکاسان و خبرنگاران به جنب و جوش درآمدند. خبرنگاری که دورتر از محل ورود قرار داشت خطاب به تیلرسون گفت: آمده ای که توافق را بکشی؟
سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه با چهره ای خندان وارد شد و از مسیری آمد که تصویربرداران بتوانند راحتتر از او فیلم و عکس تهیه کنند.
نیکی هیلی نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل اما جداگانه وارد شد و همراه هیات آمریکایی نبود، خبرنگاری پرسید تو برای چه آمده ای، تیلرسون که هست؟ شاید او نمایندگی حکومت دیگری را در این مذاکرات برعهده داشت.
بوریس جانسون وزیر خارجه انگلیس هم غایب این جلسه بود. او برای شرکت در نشستی با موضوع برگزیت به لندن برگشت و معاونش عهده دار میز انگلیس در این مذاکرات بود.
با تکمیل شدن اعضای کمیسیون مشترک، نشست آغاز شد اما این بار کمی با دور نخست آن تفاوت داشت و آن هم حضور رکس تیلرسون وزیر خارجه دولت جدید آمریکا به همراه توماس شنون معاون و نیکی هیلی نماینده دائم آن کشور در سازمان ملل بود.
**حساسیت نشست وزیران
دلیل این حساسیت هم مواضع ضد برجامی دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا، رکس تیلرسون و نیکی هیلی پس از روی کار آمدن بود و حتی برای فضاسازی های روانی، سفری هم به آژانس بین المللی انرژی اتمی انجام دادند تا شاید بتوانند آژانس را برای یک بار هم که شده متقاعد کنند تا گزارشی که نشان دهنده پایبندی کامل ایران به اجرای برجام باشد، ارائه ندهند و مباحثی را طرح کنند که ابهام آفرین باشد.
اگرچه در آن سفر، آمریکا دستاوردی نداشت اما هیلی با حضور در نشست خبری شورای امنیت سازمان ملل و همچنین حضور در موسسه راستگرای امریکن اینترپرایز باز هم تلاش کرد تا برجام را توافقی پر ایراد نشان دهد.
آخرین مرحله آن، نطق پر از اتهام ترامپ در مجمع عمومی سازمان ملل بود که به خوبی چهره واقعی خود را نشان داد و به جای آن که از صلح در سازمانی که برای ایجاد صلح بنا شده است، حرف بزند؛ از تهدید، ارعاب و نظامی گری سخن گفت و بار دیگر با حمله به برجام، آن را توافقی شرم آور برای آمریکا دانست.
**نشست خبری موگرینی
این موضع گیری ها، فضای بیرون از نشست را کنجکاو کرده بود که خروجی آن چه خواهد شد و در نشست چه اتفاقی خواهد افتاد.
هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا با پایان یافتن نشست وزیران کمیسیون مشترک برجام، میان خبرنگاران آمد و به گونه ای سخن گفت که انزوای آمریکا در آن انعکاس روشن داشت و معلوم بود که هیچ یک از اعضای کمیسیون مشترک حاضر به پذیرش خواسته های آمریکا نشده اند.
**تیلرسون در انزوا
در نشست هم موگرینی ابتدا سخن گفت و بعد به ترتیب کشورهای مختلف نظراتشان را بیان کردند و آمریکا که در انتهای این نوبت قرار می گرفت به دلیل نوع نشستن و چیدمانی که ترتیب داده شده بود، حرفی برای گفتن نداشت.
وزیران حاضر در جلسه، تاکید کردند که برجام توافقی است که برای رسیدن به آن چندین سال زحمت کشیده شده و مذاکرات دقیقی انجام شده است. آن ها تاکید کردند که مذاکره مجدد انجام شدنی نیست و همه باید به تعهدات خود در این زمینه عمل کنند.
1+5 یعنی ایران و پنج کشور دیگر یادآور شدند که برجام فقط در موضوع هسته ای است و ارتباطی به دیگر اختلافات یا دیدگاه ها ندارد و نباید آن موارد را در این مساله دخالت داد. آن ها به صراحت گفتند که ممکن است اختلاف نظراتی با ایران در موضوعات دیگر داشته باشند اما جای گفت و گوی آن، برجام نیست.
وقتی نوبت به تیلرسون رسید عملا حرفی برای گفتن نداشت، زیرا همه اعضای حاضر به لحاظ فنی و تکنیکی از برجام و گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی مبنی بر پایبندی ایران به اجرای تعهدات خود، حمایت کرده بودند.
او در این نشست با پدیده ای مواجه شد که شاید انتظارش را نداشت. ایران و 5 کشور در یک طرف و آن ها در طرف دیگر قرار گرفته بودند. حتی انگلیس، فرانسه و آلمان هم با نظرات آمریکا مخالف بودند و بر پایبندی ایران به تعهدات برجام بر اساس گزارش های آژانس بین المللی انرژی اتمی صحه گذاشتند.
تیلرسون که گویا فهمیده بود در موضوعات فنی حرفی برای گفتن ندارد و نمی تواند اعضای کمیسیون را بر سر آن متقاعد کند، حرف هایی را پیش کشید که بعد از این نشست، در گفت و گوی خبری هم به آن پرداخت.
حرف هایی از جنس سیاست که اظهارات موگرینی هم موید آن بود که هیچ ارتباطی به برجام نداشته و باید در جایی دیگر درباره آن گفت و گو کرد.
متحدان آمریکا این بار به جای پرداختن به مباحث سیاسی و اختلافاتی که در موضوعات دیگر با ایران دارند، بر روی مباحث فنی برجام تکیه کردند و مواضعی ضد مواضع تیلرسون گرفتند حتی نزدیکترین کشورها به ایالات متحده.
نکته جالب توجه که ساعاتی قبل از نشست، در رسانه ها هم به آن پرداخته شد، حضور نیکی هیلی نماینده دائم آمریکا و بلندگوی ضد برجامی ترامپ بود. او که در مذاکره به ردیف دوم هدایت شده بود و عملا نقشی نداشت، زودتر از دیگر اعضا جلسه را ترک کرد و در جلسه هم اظهار نظر خاصی نداشته است. گویا فقط آمده بود تا اطلاعاتش را درباره برجام افزایش دهد.
**پرونده نقض تعهدات آمریکا در دست ظریف
اما انزوای تیلرسون یک عامل مهم دیگر هم داشت و آن نقش پررنگ محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران بود. او در سخنان خود به یک یک موارد نقض عهدهای آمریکا بعد از اجرایی شدن برجام اشاره کرده و حرفی را برای تیلرسون باقی نگذاشته بود. از لغو ویزا تا قانون جدید ممنوعیت فروش هواپیما، همه را یک به یک تفهیم کرده بود.
فروش بویینگ جزو تعهدات آمریکا است و اگر قانونی که مجلس نمایندگان تصویب کرده است، از سنا بگذرد و رئیس جمهوری آمریکا هم امضا کند؛ نقض صریح برجام است، مهم هم نیست در قالب یک قانون مستقل باشد یا در دل قانون دیگر. در هر صورت نقض صریح تعهدات آمریکا محسوب می شود.
آن ها در برجام متعهد شده اند که هواپیمای غیر نظامی به ایران بفروشند، فرقی ندارد که ساخت آمریکا باشد یا کشوری دیگر. فروش هواپیما به ایران لطفی نیست که آمریکایی ها دارند، بلکه تعهدی است که باید به آن عمل کنند اما در دوره جدید دولت آمریکا، هنوز حرکت جدیدی در دادن ‘مجوز اوفک’ در حوزه هواپیمایی انجام نشده و هرچه هست مربوط به دوره باراک اوباما است.
حال باید دید با وجود آن که آمریکایی ها این بار هم در نشست کمیسیون مشترک برجام ره به جایی نبرده اند، آیا در ماه اکتبر موضعی متفاوت از مواضع اعلامی خواهند گرفت یا همچنان بر طبل ضدیت با توافقی با پشتوانه قطعنامه شورای امنیت خواهند کوبید.
