نظام مالیاتی ایران راحت خوار است

ترکیب درآمدهای مالیاتی در ایران نشـان می‌دهد که وصـــول درآمـدهای مالیاتی بیشتر بر مالیات‌های سهل ­الوصول مانند مالیات بر شرکتهای دولتی، مالیات بر واردات و مالیات بر حقوق متمرکز است و در اخذ مالیات از برخی پایه ­های مالیاتی ضعف وجود دارد.

نظام های مالیاتی، نرم افزار دولت ها برای ارشاد و هدایت اقتصاد کشور برای بهره گیری از تمام توان اقتصاد است و می تواند در صورت برنامه ریزی و تدوین درست آن، با توجه به هدف ها و نیازها و همچنین چشم انداز آینده، با نگرش به روند های موجود در جهان، اقتصاد کشور را به صورت آرام، متین و قانون مند به سوی پیشرفت و تعالی سوق دهد.

متاسفانه نظام مالیاتی ایران به‌رغم اصلاحات متعددی که به خود دیده است در حال حاضر صرفا به عنوان یک منبع درآمد برای دولت مطرح بوده و سایر جنبه‌های نظام مالیاتی، از جمله هدایت اقتصاد و ایجاد انگیزه، مورد توجه زیادی قرار نگرفته است، در حالیکه حدود یک قرن است که از سابقه مالیات ستانی در کشور ما می گذرد اما نظام مالیات گیری در ایران چندین قدم از کشورهای در حال توسعه عقب می باشد.

ترکیـب نامناسـب تولیـد ملـی و گستردگی بخش خدمات، تولید ملی و نحوه توزیع درآمد در کشور، سنتی بودن نظام توزیـع و بخـش مشاغل، سهم بالای بخشهای معاف از مالیات و محدود بودن پایه هـای مالیـاتی، حجـم نـسبتاً بـالایی از اقتصاد زیرزمینی، وجود نهادهای عمومی با گردش مالی بالا، پیچیدگی قوانین و مقررات مالیاتی، ضعف ضمانت‌های اجرایی قوانین مالیاتی، اثربخشی پایین برخی از مشوقهای مالیاتی، کمبود نیروی انسانی ماهر بـر بودجـه، عـدم وجـود پایگـاه اطلاعات اقتصادی و مالی یکپارچه، فرایندهای ناکارآمد مالیاتی، عدم وجـود نگـاه یکپارچـه بـه مـؤدی مالیاتی، عدم همکاری اصناف درخصوص تکالیف قانونی و صنفی آنها از مهمترین مشکلات و چالشهایی است که نظام مالیاتی کشور با آن روبروست.

علاوه بر آن مراحل و تشریفات وصول مالیات شامل تنظیم اظهارنامه مالیاتی همراه با ترازنامه سود و زیان، به‌ روز بودن دفاتر و دیگر مدارک و اسناد از یکسو و تعدد افراد و مراجع رسیدگی‌کننده به اظهارنامه مالیاتی و دیگر مدارک مودیان از سوی دیگر، موجب افزایش مشکلات و پیچیدگی‌های مالیات بر ارزش افزوده شده است.

ترکیب درآمدهای مالیاتیدر ایران نشـان می‌دهد که وصـــول درآمـدهای مالیاتی بیشتر بر مالیات‌های سهل ­الوصول مانند مالیات بر شرکتهای دولتی، مالیات بر واردات و مالیات بر حقوق متمرکز است و عملکرد سیستم مالیاتی کشور در اخذ مالیات از برخی پایه ­های مالیاتی ضعیف است.

در نظام مالیاتی ایران هنوز روش سنتی تشخیص و وصول اجرا می‌شود که از نتایج آن رواج یافتن فرهنگ چانه­زنی بین مؤدی و مأمور مالیاتی، ایجاد فساد مالی در نظام مالیاتی، امکان استفاده غیرقانونی از اختیارات اداری و قانونی توسط برخی مأموران مالیاتی و همچنین عدم تشخیص مناسب و دقیق مالیات و به تبع آن عدم تمکین مناسب مالیاتی توسط مؤدیان، افزایش تعداد اعتراضات و تأخیر در وصول مالیات است.

اصلاح فرآیند‌ها از نظام سنتی به نظام مدرن به مفهوم به کارگیری سیستم مکانیزه باعث افزایش فوق‌العاده درآمدهای مالیاتی با حفظ عدالت مالیاتی خواهد شد.

سازمان مالیاتی با هزینه بسیاری که برای وارد کردن نرم افزار کرده تا کسی از مالیات فرار نکند اما این کاملا برعکس شده و فشار برگردن افراد در دسترس و زحمت کش افتاده است و این جفایی بزرگ بر صنعت و صنعتگر است.

شاید اگر مالیات ها از بورس بازان زمین و مسکن و سایر درآمد های بادآورده اخذ می شد، از افزایش قیمتها تا حد زیادی نیز جلوگیری می شد. اگر نقاط ضعف در قوانین ومقررات مالیاتی برطرف شوند و روش مالیات­ستانی دستگاه متولی (که عملکردآن تأثیر مستقیم و قابل توجهی بر تمکین مالیاتی و هزینه­های وصول مالیات دارد) اصلاح گردد و هر قدر پایه‌های مالیاتی شفاف و جامع تعریف شوند و اسباب وامکانات لازم در شناسایی این پایه‌ها وجود داشته باشد، می توان به یک نظام مالیاتی مطلوب که بتواند علاوه بر تأمین مالی بودجه دولت و تأمین برابری و عدالت، به رشد اقتصادی کمک کرده و محرک اقتصاد باشد، امیدوار بود.

با توجه به ظرفیت‌های بالقوه و بالفعل مالیاتی و گستردگی پایه‌های مالیاتی در ایران از یک سو و گستردگی و تنوع جغرافیایی ایران و مهم‌تر از همه بالا بودن سهم بخش خدمات در اقتصاد ایراناز سوی دیگر، اصلاح و تغییر در نظام مالیاتی کشور باید از اولویت‌های اصلی در راستای هماهنگی و انسجام بیشتر بخش‌های اقتصادی و به ویژه خروج از وابستگی به درآمدهای نفتی باشد.

ایجاد چنین اصلاحاتی باعث توسعه پس‌انداز اجتماعی (به نام مالیات) برای ایجاد رونق، تعادل اقتصادی، توازن در توزیع ثروت و مهم‌تر از همه حفظمنابعملی می­‌شود.