نسل بعدی حاکمان عربستان چه کسانی هستند؟
ولیعهد جوان عربستان “محمد بن سلمان” دارد تصور ما از نحوه و شیوه حکومت‌داری در این کشور را برهم می‌زند. او در راستای تقویت و تحکیم قدرتش، تمام احتیاط‌ها و محافظه‌کاری‌هایی که ساختار سنتی رهبری عربستان را در بر گرفته بود، به دور انداخت. او در عوض با سرعت زیاد و تقریباً بی‌پروا در مسیر تغییرات و اصلاحات قدم گذاشت، و نظرات و اعتقادات عموها و عموزاده‌های متعددش را کاملاً نادیده گرفت. دستگیری‌های هفته گذشته که گریبانِ یازده تن از شاهزادگان متهم به فساد مالی را گرفت، نشان می‌دهد که خانواده سلطنتی دیگر فراتر از قانون نیست.
محمد بن سلمان می‌داند که نمی‌تواند به‌تنهایی حکومت کند، به همین دلیل مدتی است که به‌آرامی مشغولِ بسیج کردن گروهی از شاهزادگان جوان است که در دستور کار جدیدش به او کمک کنند.
به گزارش فرارو به نقل از فارین پالیسی، ولیعهد جوان عربستان “محمد بن سلمان” دارد تصور ما از نحوه و شیوه حکومت‌داری در این کشور را برهم می‌زند. او در راستای تقویت و تحکیم قدرتش، تمام احتیاط‌ها و محافظه‌کاری‌هایی که ساختار سنتی رهبری عربستان را در بر گرفته بود، به دور انداخت. او در عوض با سرعت زیاد و تقریباً بی‌پروا در مسیر تغییرات و اصلاحات قدم گذاشت، و نظرات و اعتقادات عموها و عموزاده‌های متعددش را کاملاً نادیده گرفت. دستگیری‌های هفته گذشته که گریبانِ یازده تن از شاهزادگان متهم به فساد مالی را گرفت، نشان می‌دهد که خانواده سلطنتی دیگر فراتر از قانون نیست.
تفسیرها در مورد اقدامات اخیر محمد بن سلمان پیش‌بینی می‌کنند که او یا کشور را به‌سوی دیکتاتوری و یا به‌سوی شورش خانوادگی هدایت خواهد کرد. اما بررسی و تحلیل دقیق اقدامات و اظهاراتش در یک سال گذشته نشان می‌دهد قدم‌هایش را حساب‌شده برمی‌دارد و چندان هم بی‌پروا و تکانه‌ای نیست. دادستان کل عربستان این هفته اعلام کرد که تحقیقات درباره پرونده‌های فساد از سه سال پیش در جریان بوده است و محمد بن سلمان در مصاحبه‌ای در ماه مه از مبارزه گسترده با فساد سخن گفت: “به شما اطمینان می‌دهم که تمام افراد دخیل در پرونده فساد، چه وزیر و چه شاهزاده، از عدالت فرار نخواهند کرد.”
در همین حال، محمد بن سلمان که اکنون 32 سال دارد، بی سروصدا تعدادی از شاهزادگان جوان را (در شرف سی‌سالگی یا اندکی مسن‌تر) در منصب‌های قدرت قرار داده است. آن‌ها در موفقیت یا عدم موفقیت طرح تغییر و تحول او نقش بسیار مهمی خواهند داشت. اگر همه‌چیز خوب پیش رود، به حکمرانان قدرتمند کشور تبدیل خواهند شد. همه آن‌ها از نوادگان بنیان‌گذار پادشاهی عربستان “ملک عبدالعزیز” هستند که در سال1953 از دنیا رفت. محمد بن سلمان در انتخاب عموزاده‌های جوانش بسیار محتاط است و حس جاه‌طلبی، غرور و وفاداری آن‌ها را به‌دقت زیر نظر دارد. او روش خوبی برای ایجاد رقابت میان خطوط خانوادگی ایجاد کرده است. ملک عبدالعزیز بیش از چهل پسر داشت و تعداد نوه‌هایش از صد نفر فراتر می‌رود. اقدامات محمد بن سلمان تاکنون از شورش جمعی خانوادگی جلوگیری کرده است که بار دیگر این ضرب‌المثل قدیمی را یادآور می‌شود: تفرقه بینداز و حکومت کن.
همانند تمام پادشاهی‌ها، در عربستان نیز هنگام تعیین رهبران آینده مسئله وراثت و جانشینی از صلاحیت و لیاقت مهم‌تر است. به نظر می‌رسد محمد بن سلمان قصد دارد نظام شایسته‌سالاری را در کشورش حاکم کند، اما بدون شک به نارضایتی‌ها و خنثی کردن کارشکنی‌های مخالفان نیز توجه خواهد داشت. ارتقای پسران جوان از عصبانیت و رنج پدرانی که برکنار شده‌اند می‌کاهد.
خاندان آل سعود درگذشته نیز شاهد تغییرات و جایگزینی‌های دشوار بوده است. اما این بار تفاوت در این است که سن بالا دیگر ارتباطی با مقام بالاتر ندارد و حتی یک مانع محسوب می‌شود. انتصاب جوانان به معنای فقدان تجربه خواهد بود، اما این ریسکی است که محمد بن سلمان تصمیم گرفته به جان بخرد.
شاهزاده‌های جوانی که باید منتظرشان باشیم (به ترتیب حروف الفبا):
“عبدالعزیز بن فهد” نتیجه ملک عبدالعزیز و معاون فرماندار استان “جوف” در مرز اردن است. او از ژوئن 2017 در این سمت قرار گرفت. پدرش یک سرباز بود که در آوریل 2017 فرمانده نیروهای زمینی عربستان شد.
“فیصل بن سطام” در ژوئن 2017 سفیر عربستان در ایتالیا شد. او از همان ابتدا از ارتقای محمد بن سلمان حمایت کرده بود: او به‌عنوان یکی از اعضای شورای وفاداری (گروهی از اعضای ارشد خانواده) در سال 2014 به ولیعهدیِ “مقرن بن عبدالعزیز” رأی منفی داد. از همان دوران نشان داد که به حلقه وفاداران محمد بن سلمان تعلق دارد. (مقرن در ژانویه 2015 و پس از مرگ ملک عبدالله ولیعهد شد. اما سه ماه بعد به دستور ملک سلمان برکنار شد. گفته می‌شود ملک عبدالله قصد داشته محمد بن سلمان را جایگزینِ مقرن کند تا جایگاهی برای پسر پادشاه “متعب بن عبدالله” به‌عنوان ولیعهد باز شود. متعب هفته گذشته از سمت ریاست گارد ملی عزل شد و در میان بازداشت‌شدگان قرار دارد.)
“عبدالعزیز بن سعود” سی سال دارد و در ژوئن 2017 به‌عنوان وزیر کشور منصوب شد. او ابتدا جایگزین عمویش و سپس “محمد بن نایف” شد که او را وادار به استعفا کردند. پدر عبدالعزیز فرماندار استان شرقی و نفت‌خیز عربستان بود که اکثر ساکنانش شیعه هستند. تنها چند روز پس از انتصابش، برخی از وظایف و مسئولیت‌هایش به یک سازمان امنیت ملی جدید واگذار شد و در نتیجه قدرتش کاهش یافت. او هیچ نشانه‌ای از اعتراض و ناراحتی از خود بروز نداد.
“عبدالعزیز بن ترکی” سی و چهارساله و معاون رئیس سازمان تربیت‌بدنی است. او نیز در ژوئن 2017 به این سمت منصوب شد. پدرش “ترکی بن فیصل” به‌عنوان سفیر در لندن و واشنگتن خدمت کرد و همچنین رئیس سازمان اطلاعات خارجی پادشاهی عربستان بود. اخیراً ترکی به فیصل در با مقامات اسرائیل وارد بحث‌های عمومی شده است.
“احمد بن فهد” نتیجه‌ی ملک عبدالعزیز است که در ماه آوریل 2017 به‌عنوان معاون فرماندار استان شرقی عربستان تعیین شد. پدرش نیز از سال 1986 تا 1993 معاون فرماندار این استان بود و در سال 2001 درگذشت.
“بندر بن خالد” 52 ساله در ژوئن 2017 به‌عنوان مشاور دادگاه سلطنتی منصوب شد. پدرش فرماندار استان مکه است.
“خالد بن بندر” در ژوئن 2017 سفیر عربستان در آلمان شد. او فرزند شاهزاده “بندر بن سلطان” است و در دانشگاه آکسفورد تحصیل کرده. پدرش سفیر سابق آمریکا است که روابط مهمی با چندین رئیس‌جمهور آمریکا برقرار کرد.
“خالد بن سلمان” 29 سال دارد و امسال سفیر عربستان در واشنگتن شد. او برادر تنیِ محمد بن سلمان و سابقاً خلبان جنگنده F-15 بود.
“سعود بن خالد” در آوریل 2017 به‌عنوان فرماندار مدینه منصوب شد.
“ترکی بن محمود” 38 ساله در ژوئن 2017 به‌عنوان مشاور دادگاه سلطنتی منصوب شد. پدرش فرزند “ملک فهد” است که از سال 1985 تا 2013 فرماندار استان شرقی بود.
یکی از شاهزاده‌هایی که قرار بود در این لیست قرار بگیرد “منصور بن مقرن” معاون فرماندار استان “عصیر” است که در پنجم نوامبر در سانحه سقوط هلیکوپتر جان باخت. او از سال 2013 به‌عنوان معاون فرماندار فعالیت کرد و در آوریل 2015 مشاور ملک سلمان شد. در این زمان پدرش از سمت ولیعهدی برکنار شده بود. شایعات زیادی مبنی بر تنفر او از محمد بن سلمان وجود دارد که با توجه به برکناری پدرش محتمل و قابل‌قبول است. شایعه دیگر این است که مرگ او تصادفی نبوده که هنوز مدرکی برای اثبات آن وجود ندارد.
این لیست جنبه قابل‌توجه دیگری هم دارد: شاهزاده‌های مهمی که نامشان در این فهرست دیده نمی‌شود. در این لیست هیچ‌یک از فرزندان و نوه‌های ملک فهد دیده نمی‌شوند. همچنین خویشاوندان مستقیم شاهزاده “احمد بن عبدالعزیز” (یکی از هفت سُدَیری معروف) نیز غایب‌اند. حذف آن‌ها به‌راحتی قابل توضیح است: گویا احمد در شورای وفاداری علیه انتصاب محمد بن سلمان به ولیعهدی رأی داد.
به‌وضوح محمد بن سلمان خود را پادشاه بعدی عربستان می‌بیند. پدرش نیز این دیدگاه را دارد. آخرین شایعه این است که این تغییر خیلی زود و یا حتی در این هفته اتفاق می‌افتد. به‌طور سنتی انتظار می‌رود این انتقال قدرت حمایت خاندان سلطنتی از محمد بن سلمان را بیشتر کند، اما عجله و بلندپروازی‌های ولیعهد جوان احتمالاً بخش عمده‌ای از حمایت‌ها را از او سلب خواهد کرد. در عوض اقتدار خود را بر افراد حاضر در لیست متکی می‌کند.
یکی دیگر از گروه‌های تأثیرگذار، شاهزاده‌های حاضر در سیستم نظامی کشور هستند. شناسایی این افراد سخت است واصلی‌ترین وظیفه آن‌ها جلوگیری از رخداد کودتا است. اسنادی مربوط به سال 1985 وزارت امور خارجه عربستان که توسط ویکی لیکس منتشر شد اندکی قدیمی است اما دیدگاه خوبی فراهم می‌کند. در این اسناد نتیجه‌گیری شده بود که “حضور شاهزادگان در نیروهای مسلح سبب ایجاد ثبات در رژیم آل سعود می‌شود.”
به نظر می‌رسد ملک سلمان ولیعهد جوان را “ابن سعود مدرن” می‌داند: رهبر بزرگ و جاه‌طلبی که از دیگر رقبای تاج‌وتخت لایق‌تر و امیدوارکننده‌تر به نظر می‌رسد. اما حتی محمد بن سلمان نیز می‌داند که برای ایجاد تحول در اقتصاد پادشاهی و مقابله با هرج‌ومرج‌های منطقه‌ای باید “رهبر یک گروه سلطنتی” باشد.
