نامه رییس دیوان بین المللی دادگستری به آمریکا کم سابقه است

استاد حقوق بین الملل دانشگاه تهران گفت: نامه رییس دیوان بین المللی دادگستری به طرف مقابل دعوا یعنی آمریکا – با توجه به اینکه دعوای ایران هنوز وارد هیچکدام از اَشکال رسیدگی نشده و صرفا در دفتر دیوان به ثبت رسیده – کم سابقه است و آن را باید به فال نیک گرفت.

رییس دیوان بین المللی دادگستری لاهه روز سه شنبه طی نامه ای رسمی خطاب به «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه امریکا، ضمن اعلام زمان رسیدگی به شکایت دولت ایران در خصوص بازگشت یکجانبه تحریم ها دولت واشنگتن تاکید کرد که از هرگونه اقدام جدید، اجتناب کنید و شرایط را تغییر ندهید.
سید داود آقایی درباره این نامه به ایرنا توضیح داد: دعوای حقوقی در دیوان بین المللی دادگستری در دو مرحله مورد بررسی قرار می گیرد؛ مرحله اول رسیدگی صوری یا شکلی است که دیوان دلایل را مورد ارزیابی قرار می دهد.
وی افزود: اگر به این جمع بندی رسید که دارای صلاحیت لازم برای رسیدگی به موضوع دعوا است، وارد رسیدگی به مرحله بعدی که به آن رسیدگی ماهوی و اتخاذ تصمیم یا صدور حکم می گویند، می شود.
استاد دانشگاه تهران یادآور شد: ارسال نامه به طرف مقابل دعوا یعنی آمریکا – با توجه به اینکه دعوای ایران هنوز وارد هیچکدام از اَشکال رسیدگی نشده است و صرفا در دفتر دیوان به ثبت رسیده است – کم سابقه است و آن را باید به فال نیک گرفت.
معاون پیشین دانشکده حقوق دانشگاه تهران با بیان این که مبنای طرح این شکایت قرارداد مودت سال 1955 بین ایران و آمریکا است، گفت: در این قرارداد ایالات متحده متعهد شده که موانع و مشکلات بر سر تجارت بین دو کشور و همچنین اتباع ایرانی ایجاد نکند.
آقایی به توافقنامه برجام هم اشاره کرد و گفت: آمریکا در چارچوب این توافق متعهد شده بود که همکاری های لازم را انجام داده تا تحریم ها برداشت شود؛ تضمین اجرای برجام، قطعنامه 2231 شورای امنیت بود که ایالات متحده همه این موارد را نقض کرده است.
وی ادامه داد: طبیعی است که دیوان بین المللی دادگستری بعنوان مرجع قضایی و رسیدگی حقوقی دعاوی بین المللی برای دولت ها چنین موضع قابل قبولی را اتخاذ کند و امیدواریم موضع دیوان در جریان رسیدگی همچنان موضع منصفانه و عادلانه ای باشد.
این استاد حقوق بین الملل در باره الزام آور بودن آرای دادگاه دیوان بین المللی دادگستری گفت: در اساسنامه این دیوان اصل بر الزام آور بودن احکام گذاشته است و دولت محکومٌ علیه ملزم به اجرای رای دیوان است.
وی اضافه کرد: در جریان تصویب منشور سازمان ملل متحد در 1945 تاکید دیگری هم شکل گرفت و یک ضمانت جدیدی پذیرفته شد که طبق ماده 94 منشور سازمان ملل متحد تاکید شده است که چنانچه دولت محکومٌ علیه (دولتی که حکم بر علیه اش صادر شده) حکم دیوان را اجرا نکند، طبق این ماده، دولت محکومٌ له( دولتی که حکم به نفعش صادر شده است) می تواند موضوع را نزد شورای امنیت سازمان ملل مطرح کند؛ در این جا تصمیمات شورای امنیت ضامن اجرای حکم دیوان است.
معاون پیشین دانشکده حقوق دانشگاه تهران با بیان اینکه ممکن است عده ای بگویند آمریکا خیلی توجه به قطعنامه شورای امنیت ندارد، گفت: باید موضوع را از دو بعد در نظر گرفت، یکی از بعد مادی و این که چه میزان منافع مادی ما در این زمینه تضمین می شود و آیا ایالات متحده از اعمال تحریم ها انصراف می دهد یا خیر که در صورت به نتیجه رسیدن برای ما بسیار مطلوب است.
آقایی ادامه داد: اما بعد دیگر قضیه که کمتر از اولی نیست، بعد روانی و معنوی موضوع است که دولتی علیه آمریکا شکایت می کند و اگر در دیوان حکم بر محکومیت دولت آمریکا صادر شود، موقعیت و پرستیژ این کشور زیر سوال خواهد رفت.
وی به رای دیوان بین المللی دادگستری علیه آمریکا در سال 1986 اشاره کرد و گفت: در این سال نیکاراگوئه به دلیل مداخلات مکرر آمریکا از طریق نیروهای کنترا شکایتی علیه این کشور در دیوان مطرح کرد که منجر به محکومیت ایالات متحده شد.
استاد حقوق بین الملل افزود: این حکم در تاریخ حقوق بین الملل و احکام دیوان بین المللی دادگستری نقطه عطف و برجسته است و نشان می دهد که دیوان در مواردی حتی اگر طرفش آمریکا باشد، حکم عادلانه ای صادر کرده و این در تاریخ ماندگار است.
آقایی اضافه کرد: بنابراین باید این موضوع را در نظر گرفت که اگر ایران موفق شود حکمی را علیه آمریکا از دیوان بگیرد – هر چند از بعد مادی و رفع تحریم ها اقدامی صورت نگیرد – می تواند از لحاظ روانی و معنوی بر پرستیژ و حیثیت آمریکا که مدعی حفاظت از منشور سازمان ملل، اساسنامه دیوان و قواعد حقوق بین الملل است، ضربه وارد کند.
معاون پیشین دانشکده حقوق دانشگاه تهران درباره زمان روند دادگاه تا پایان صدور حکم گفت: متاسفانه این روند خیلی طولانی مدت خواهد بود.
به گزارش ایرنا، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان روز دوشنبه25 تیرماه در توییتر خود نوشت: «امروز ایران به دیوان دادگستری بین‌المللی شکایت کرد تا آمریکا را به دلیل اعمال مجدد غیرقانونی تحریم‌های یکجانبه پاسخگو کند».