مچاله‌شدن صنعت کاغذ
این روزها بحران کاغذ یقه بسیاری از ناشران را گرفته و اگر وضع به همین منوال ادامه پیدا کند، خیلی از آنها در آینده‌ای نزدیک ورشکسته خواهند شد.
از سوی دیگر، افزایش قیمت این محصول در بازار به گران‌شدن بهای بسیاری از کالاهای مصرفی از قبیل اجناس بسته‌بندی شده، کتاب، روزنامه، محصولات سلولزی و… انجامیده و بنابراین باید گفت این بحران بیش از هر زمان دیگری در کشور جدی شده است. بحران کاغذ که نه‌تنها به کمیاب‌شدن این محصول در بازار منجر شد، بلکه مطبوعات چاپی کشور را نیز با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو ساخت، از اواسط پاییز ۹۶ به نگرانی‌هایی در جامعه دامن زد که البته بعد از یکسری اقدامات تا حدودی اوضاع بازار آرام گرفت تا اینکه به‌دنبال التهابات ارزی نیمه اول امسال دوباره جان تازه‌ای گرفته و حال بار دیگر بازار کاغذ با بحرانی جدی دست‌وپنجه نرم می‌کند.
به گزارش بازتاب به نقل از آرمان، گفتنی است این موضوع با واکنش‌های زیادی از سوی جامعه فرهنگی کشور روبه‌رو شد؛ سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد نیز به این اخبار واکنش نشان داد و در یک پیام توئیتری نوشت: «کاغذ در لیست کالاهای اساسی چون مواد غذایی و دارویی قرار گرفت و از تفاوت ارزی، که دولت تامین می‌کند، برخوردار خواهد بود. برای ناشران، نویسندگان و اصحاب مطبوعات، خبر خوشایندی است که دولت نیاز فرهنگی را همچون غذا و دارو برای کشور مهم و اساسی می‌داند.» اما چندی بعد، محمد تقی خوشبین واردکننده کاغذ در گفت‌وگویی با یکی از خبرگزاری‌های رسمی کشور ضمن اعلام افزایش ۴۰۰ تومانی کاغذ، اظهار داشت که «نوسانات ارز باعث افزایش قیمت فروش کاغذ از ۳۵۷۰ به ۳۹۶۰ تومان شد. دولت می‌تواند با پرداخت مابه‌التفاوت قیمت افزایش‌یافته به نشریاتی که توان مواجهه با این افزایش قیمت را ندارند، کمک کند.» با این حال، به‌نظر می‌رسد افزایش قیمت در بازار کاغذ همچنان ادامه دارد و در روزهای گذشته هم شدت بیشتری گرفته است. اخبار منتشر شده نشان می‌دهد که نرخ کاغذ که در ماه‌های گذشته به ۲۰۰ هزار تومان رسیده بود، در کمتر از دو ماه به نرخ ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تومان و روز گذشته به ۴۱۰ هزار تومان برای هر بند رسید. فعالان این حوزه، ناتوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در نظم‌بخشی و ساماندهی بازار کاغذ و البته اقدامات بانک مرکزی را مسبب اصلی این تغییر و تحولات قیمتی می‌دانند.
سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ وارشاد اسلامی یکم آذرماه در حاشیه روز کتابگردی به وضعیت این روزهای بازار کاغذ در کشور اشاره داشت و در این‌باره اظهار داشت که «با توجه به تجربه‌هایی که از دوره قبل داشتیم می‌خواستیم وارد توزیع کاغذ نشویم، زیرا ورود دولت حواشی داشته است اما شهریورماه امسال به‌نظر آمد باید در این زمینه دخالت‌هایی داشته باشیم. بنابراین کارگروه کاغذ تاسیس شد؛ تلاش کردیم در این کارگروه هم عناصر دولتی حضور داشته باشند هم صنوف و مجموعه‌های منتفع از کاغذ. دبیرخانه کارگروه نیز در وزارت ارشاد است. این کارگروه به‌تازگی کار خود را آغاز کرده است. تاکید ما برای اینکه مجموعه‌های مختلف در این کارگروه حاضر باشند کاهش احتمال رانت‌خواری و توزیع غیر موجه کاغذ بود و اینکه تصمیم‌های این کارگروه شفاف باشد.» او همچنین اضافه کرد که «وزارت فرهنگ و ارشاد ابتدا می‌خواست کاغذ جزئی از کالاهای اساسی باشد و سپس ساختار درست با مشارکت مجموعه‌های مختلف و شفافیت حداکثری را در زمینه ورود و توزیع کاغذ داشته باشد و نظارت به‌صورت همگانی باشد. من نمی‌گویم مشکلی در زمینه کاغذ نداریم اما از بحران خارج شدیم و تلاش می‌کنیم این موضوع را کنترل کنیم و مشکلات را به حداقل برسانیم.» با اینکه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خبر داده که از بحران کاغذ خارج شدیم، ناشران نگران ورشکستگی‌های گسترده در این حوزه هستند. چراکه آنها در ارزیابی وضعیت نشر کشور به چند چالش اساسی اشاره می‌کنند؛ چالش توزیع، بیشتر شدن تعداد ناشران نسبت به تعداد کتابفروش‌ها که این نبود تناسب مشکلاتی را در زمینه عرضه به‌وجود آورده است و چالش سوم که به بحران کاغذ و افزایش دستمزد چاپ، فیلم، زینک و مسائل مرتبط با آن مربوط می‌شود که به بالا رفتن هزینه‌ها دامن‌زده است.
دغدغه فعالان صنعت کاغذ
بحران کاغذ بعد از اقداماتی که در این حوزه صورت گرفت تا حدودی آرام گرفت تا اینکه بعد از نوسانات ارزی دوباره تشدید شد. کارشناسان دلایل مختلفی را در افزایش قیمت کاغذ دخیل می‌دادند؛ آنها به روند صعودی قیمت جهانی خمیر کاغذ و پالپ و در ضمن افزایش نرخ ارز و سایر هزینه‌ها از جمله هزینه حمل و… اشاره می‌کنند که این صنعت را تحت تاثیر قرار داده است. همچنین حذف ارز دولتی و اینکه ارز نیمایی هم به‌راحتی در اختیار فعالان این صنعت برای واردات مواد اولیه قرار نمی‌گیرد از دیگر دلایلی است که موجبات افزایش قیمت کاغذ را فراهم کرده است. گفتنی است کاغذ بسته‌بندی در مقطعی از سالجاری جهشی در حدود 300 درصد را تجربه کرد که با وجود اینکه کمی تعدیل شده، باز افزایش دو برابری نسبت به آغاز سال پیدا کرده است. فعالان صنعت کاغذ، محدودیت دسترسی به ارز دولتی را از جمله اصلی‌ترین دغدغه خود می‌دانند و معتقدند با وجود محدودیت‌های ناشی از اعمال تحریم‌ها، تامین ارز برای این صنعت دشوار شده است.
بازار افسارگسیخته
روز گذشته خبرگزاری‌های رسمی کشور از افسارگسیختگی بازار کاغذ خبر دادند که براین اساس قیمت هر بند کاغذ تحریر ۷۰ گرمی در بازار آزاد به ۴۱۰ هزارتومان رسید. افزون بر این، کاغذ گلاسه براق نیز کیلویی ۲۳ هزارتومان در بازار دیروز به فروش رفت. از آنجایی که صنایع زیادی به این محصول وابسته هستند، این روزها شاهد افزایش قیمت کالاهای مصرفی دیگری همچون اجناس بسته‌بندی شده، انواع کتاب و روزنامه، محصولات سلولزی و بهداشتی و… در بازار هستیم. کارشناسان دو دلیل عمده را برای افزایش قیمت روزهای گذشته عنوان می‌کنند؛ ناتوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دیگری اقدامات بانک مرکزی. واردکنندگان می‌گویند برای واردات کاغذ ارز اختصاص داده نمی‌شود یا اینکه ارز‌های دیگر غیر از یورو در اختیار آنها قرار می‌گیرد.
راهکارهای حمایتی
کارشناسان بر این باورند که پیش‌بینی آنچه که قرار است در صنعت کاغذ کشور رخ دهد، باتوجه به شرایط فعلی اقتصاد کشور امکانپذیر نیست و نمی‌توان چشم‌انداز روشنی را برای این حوزه متصور شد. اما اگر حمایت‌هایی در این زمینه از سوی دولت صورت گیرد قطعا ظرفیت رشد و توسعه این صنعت بسیار بالاست. در همین راستا، تامین ارز مورد نیاز، تسهیل در واردات، فعالیت بیشتر واردکنندگان در حوزه کاغذ، نظارت جدی بر بازار و استفاده از عوامل بازدارنده در مورد افزایش‌های غیرواقعی تا حدودی می‌توانند آبی بر آتش بحران کاغذ در کشور باشند.
