مناسبات تهران و تفلیس از رویکرد مثبت تا مسیر توسعه

موقعیت راهبردی گرجستان در کنار دریای سیاه و واقع شدن این کشور در بطن طرح‌های غربی انتقال انرژی مانند باکو-جیحان و باکو-تفلیس-ارزروم اهمیت خاصی به این کشور در منطقه قفقاز بخشیده است.

از گذشته این کشور به دلیل موقعیت‌ جغرافیایی در منطقه قفقاز، پل ارتباطی آسیای صغیر با ایران بوده است. گرجستان تنها کشور این منطقه است که به دریای آزاد راه دارد. افزون بر آن، 3 بندر باتومی، سوخومی و پوتی اهمیت این کشور را بیشتر کرده‌اند.

* گرجستان و گسل‌های چالش برانگیز

امنیت گرجستان به دلیل وجود منازعه‌های قومی و تلاش گروه‌های جدایی طلب همیشه در خطر بوده است. جنبش‌های جدایی طلب در اوستیای جنوبی و آبخازیا به پاشنه آشیلی برای این کشور تبدیل شده که به دلیل حمایت روسیه از این گروه‌ها و به دنبال آن رابطه تیره تفلیس و مسکو، گرجستان تلاش می‌کند تا از طریق ارتباط با غرب و اتحادیه اروپا موضع ضعیف خود در برابر روسیه را تقویت کرده و قدرت کافی برای کنترل گروه‌های جدایی طلب را به دست آورد.

البته گرجستان اهمیت زیادی برای اتحادیه اروپا و آمریکا دارد، چراکه این کشور در خط مقدم مقابله با روسیه قرار گرفته که می‌تواند از آن به عنوان اهرم فشار بر مسکو استفاده شود و مهم‌تر از آن مسئله انتقال انرژی به اروپا است که از خاک گرجستان به راحتی و با هزینه کم‌تری صورت می‌گیرد.

* گرجستان و اقتصاد آسیب پذیر

از آنجاکه نبود امنیت ضربه شدیدی بر اقتصاد گرجستان وارد کرده و سرمایه‌گذاری در این کشور را دشوار می‌کند، تکیه بر قدرت‌های بزرگ می‌تواند امنیت در این کشور را تا حدودی برقرار کند.

گرجستان صنایع کوچک کشاورزی هم دارد و درآمد این کشور از طریق صادرات محصولات کشاورزی و مشروبات الکلی و غیر الکلی تامین می‌شود. البته مردم گرجستان نیز از کم‌درآمدترین مردم جهانند که در این میان 80 درصد از ثروت این کشور را 10 درصد ثروتمندان این کشور در اختیار دارند.

* روابط ایران و گرجستان

رابطه دیپلماتیک تهران و تفلیس از سال 1992 با امضای بیانیه‌ای به صورت رسمی آغاز شد. همان سال در سفر شواردنادزه به ایران بیانیه اصول همکاری‌های دو کشور به امضای رؤسای جمهور ایران و گرجستان رسید.

از همان ابتدا مسئله اقتصادی بر روابط دو کشور سایه افکنده بود و مسائلی مانند حمل و نقل و تجارت، تامین انرژی گاز و تلاش برای ایجاد ارتباطات دریای سیاه، دریای خزر و خلیج فارس بندهای اصلی بیانیه همکاری دو کشور بوده است.

با این حال دیدگاه مثبتی در تعاملات ایران و گرجستان وجود دارد، چنانکه در سال 2003 وزیر امور خارجه گرجستان در حمایت از ایران اعلام کرد که تفلیس از اقدام نظامی آمریکا پشتیبانی نخواهد کرد و در برای حل مسئله هسته‌ای ایران و برطرف کردن مشکلات بین‌المللی آن می‌تواند کمک کند.

در بهمن ماه سال 93 نیز رئیس مجلس گرجستان در سفر به ایران دیداری با رئیس جمهور ایران، رئیس مجلس شورای اسلامی و دبیر شورای امنیت ملی داشت.

* صدور گاز ایران به گرجستان

پس از فروپاشی شوروی، گرجستان در تامین سوخت مورد نیاز خود با موانع زیادی روبرو شد. علاوه بر آن دولت تفلیس تلاش کرد تا وابستگی خود از ناحیه انرژی به روسیه را برطرف کند. به همین دلیل روابط اقتصادی ایران و گرجستان جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد.

البته این تعاملات در زمینه انتقال انرژی با موانع بسیار زیادی روبرو بوده که فراز و فرودی را در آن ایجاد کرده است. آمریکا و روسیه از این روابط اقتصادی رضایت نداشتند و واشنگتن همواره در رابطه تهران و تفلیس مانع‌تراشی می‌کرده است.

در هر صورت مشکل تامین منابع سوخت مصرفی گاز مسئله مهمی در گرجستان است که به نقطه ضعفی برای آن تبدیل شده است. روابط سرد روسیه و گرجستان مقامات تفلیس را ترغیب می‌کند تا رابطه اقتصادی در سطح بالایی با ایران داشته باشند.

* روابط فرهنگی ایران و گرجستان

روابط فرهنگی دو کشور در قالب ترویج زبان فارسی در گرجستان و تاسیس اتاق‌های فرهنگی است. در این میان استان گیلان نیز در تعاملات بین دو کشور اهمیت زیادی دارد، چراکه که بخشی از جمعیت فریدونشهر گرجی هستند و این اشتراک تاثیر زیادی در روابط دو کشور داشته است.

ناگفته نماند که چیزی در حدود 10 درصد از جمعیت گرجستان مسلمانند. در شهریور 93 هیاتی از طرف آژانس امور دینی گرجستان شامل رئیس آن و شیخ‌الاسلام مسلمانان این کشور به ایران سفر کردندو دیداری با معاون پژوهشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی داشتند. در این دیدار شیخ‌ الاسلام مسلمانان گرجستان خواستار راه‌اندازی دفتر نمایندگی مقام معظم رهبری در گرجستان شد.