ممنوعیت اشاعه فرهنگ استفاده از مشروبات الکلی و دخانیات در نمایش/ تئاتر؛ اندیشه‌ورز یا ضدفرهنگ؟!
این روزها شاهد هستیم که بخشی از روند تئاتر کشور به سمت تولید نمایش‌های بی‌خاصیت و صرفاً با انگیزه سرگرمی رفته است و گاه نیز این آثار حتی به ترویج بی‌بند و باری و تغییر فرهنگ‌های اصیل و انحراف در سبک زندگی مخاطب نیز منجر میشود.
یکی از مهمترین سوالاتی که این روزها در عرصه‌های هنری می‌بایست از خودمان بپرسیم این است که هدف از هنر و فعالیت هنری چیست؟ آیا هنر صرفاً قرار است برای ما تولید سرگرمی و تفریح کند و به هر شیوه‌ای ما را به خود مشغول دارد یا اینکه با قدرتی که دارد می‌تواند تفکر و تعقل را در بین مردم ترویج و پرورش دهد؟
پاسخی که به این سوال می‌دهیم، نحوه مواجه ما را با هنر مشخص می‌کند. یکی از مهمترین انواع هنری که از گذشته تاکنون بخشی از مردم را به خود مشغول داشته، هنر تئاتر و نمایش است. هنری که به گفته خود هنرمندان و صاحبان اندیشه علاوه بر تفریح و سرگرمی می‌بایست مردم را به اندیشه ورزی و به نوعی فرهنگ‌سازی برساند. تئاتر می‌بایست ما را از دغدغه‌های شخصی خودمان بیرون آورده و جایگاهی فرهنگی در جامعه برایمان ایجاد کند.
حال این روزها شاهد هستیم که بخشی از روند تئاتر کشور به سمت همان تولید نمایش‌های بی‌خاصیت، صرفا با انگیزه تفریحی و بدون تولید اندیشه کشیده شده است. از نمایش‌هایی با حضور صرفا سلبریتی‌ها و بدون محتوای غنی تا نمایشنامه‌های ضعیف که بگذریم به یک سری کارهایی می‌رسیم که تنها با ضرب و زور میزانسن، موسیقی و بازیگر گیشه خود را سرپا نگه می‌دارند.
بخش عمده نمایش‌هایی که همیشه بر صحنه تئاتر بوده و درخشیده‌اند، نمایش‌های خارجی از نمایشنامه‌نویسان مطرح تا غیر معروف خارجی هستند که به تبع اینها اِلمان‌ها و ابزارهای مشخص خود را نیز داشته‌اند که گاه استفاده از این ابزارها و وسائل با فرهنگ ایرانی و اسلامی ما عجین نیست و خواسته یا ناخواسته رسالت تئاتر را از فرهنگ‌سازی به ضد فرهنگ ایرانی تبدیل می‌کند.
بازنمایی استفاده از موسیقی های غربی و آلات مشروبات الکی و دخانیات، تأثیری بر رشد مدنی و اجتماعی ما نخواهد داشت
بازنمایی استفاده از موسیقی‌های غربی تا ابزار و آلات ترویج فرهنگ غرب چون مشروبات الکی، استعمال دخانیات و … جزو مواردی است که ابزار تئاتر را نه تنها برای جامعه ما کارآمد نمیکند، بلکه هیچ تأثیری بر رشد مدنی و اجتماعی ما نخواهد داشت و در نهایت تئاتر مردمی را به ورطه روشنفکرنمایی خواهد برد که تنها به سرمایه‌داری در تئاتر کمک می‌کند.
*
سید وحید فخر موسوی رییس شورای ارزشیابی و نظارت اداره کل هنرهای نمایشی درباره استفاده از ابزارهایی چون آلات مشروبات الکی و استعمال دخانیات و مواد مخدر در تئاتر گفت: پایبندی ما به اصول و قوانین شورای عالی انقلاب فرهنگی است و طبق مصوبات چهارده گانه تئاتر، در این زمینه نیز بحث اشاعه فرهنگ استفاده از مشروبات الکلی و دخانیت در تئاتر ممنوع است. شورای ارزشیابی و نظارت تئاتر و مرکز هنرهای نمایشی نیز در این زمینه کاملاً از چنین چیزی جلوگیری می‌کنند.
وی درباره تفاسیر مختلفی که در این زمینه وجود دارد نیز توضیح داد: گاه شاهد هستیم در بخشی از درام‌های خارجی برای شخصیت‌های منفی از آلاتی مشابه این امر استفاده میشود که آن هم خیلی اندک است مثل کارهای شکسپیر و ایبسن که شخصیت منفی و متزلزل دارد و مخاطب این تقابل خیر و شر را کاملاً درک می‌کند، منتها اگر خیلی آشکار و نمایان هم چنین اتفاقی بیافتد و معنی ترویج از آن برداشت شود، اشتباه و با نمونه‌های مصداقی آن برخورد و در صورت عدم اصلاح، از اجرای کار جلوگیری میشود.
وی با اشاره به یکی از سریال‌های نمایش خانگی که این روزها هر هفته به بازار می آید، گفت: در این سریال شاهد هستیم که لیوان‌های مشروبات الکلی روی میز است و حتی دیالوگ در این زمینه داریم، منتها چون در راستای نقد شخصیت منفی کار است، مطمئناً معنای رواج یا اشاعه پیدا نمیکند. من حتی یادم می‌آید برای کار «آوازه خان منهتن» میکائیل شهرستانی شیشه‌هایی که روی میز چیده شده بود، نیز چنین برداشتی ایجاد نمی‌کرد.
موسوی درباره استعمال دخانیات روی صحنه تئاتر گفت: این نیز در تئاتر ممنوع است و در صورتی که گروهی چنین کاری کند، با آنها برخورد میشود. منتها گاهی در بخش‌هایی از درام‌ها شاهد چنین اتفاقی به صورت لحظه‌ای هستیم، مثل نمایش «ملاقات» پارسا پیروزفر که به صورت نمادین به خاطر درام استعمال شد، منتها اینکه کسی پشت سر هم سیگار بکشد که باعث اذیت تماشاگر شود یا برای پُز روشنفکری باشد، چنین چیزهایی اصلاً نباید در کار وجود داشته باشد. در نهایت اینکه بهتر این است که چنین لوازم و پُزهایی هم در زمینه استعمال دخانیات و هم مشروبات الکی وجود نداشته باشد و در صورتی که در قالب پُز گروه‌هایی دست به چنین کارهایی بزنند، در صورت اطلاع با آنها برخورد خواهد شد.
*
شهرام احمدزاده، نمایشنامه نویس و کارشناس شورای ارزشیابی و نظارت تئاتر نیز در این زمینه معتقد است که براساس مصوبه شورا استعمال و استفاده از ابزار مشروبات الکلی و دخانیت روی صحنه تئاتر ممنوع است هر چند که جزو فرهنگ خارجی‌ها در نگارش نمایشنامه هایشان باشد. وی عنوان کرد: تا جایی که امکان دارد می توان براساس فرهنگ و مذهبمان از این ابزار استفاده نکنیم مگر اینکه جزو لاینفک درام های خارجی باشد منتها امروز شاهد هستیم که برخی کارگردان‌ها برای جذب مخاطب بیشتر به چنین روش هایی دست می‌زنند.
وی در این باره افزود: در خود کشورهای اروپایی و آمریکایی نیز استعمال دخانیات روی صحنه تئاتر ممنوع و تنها نمادین چنین کاری انجام میشود و سازمان بهداشت جهانی نیز آن را تأیید نمیکند! تئاتر یک هنر و فرهنگ است و می بایست در همه چیز حرمت‌گذاری خاص خود را داشته باشدو ما باید در چیدمان میزانسن و نمایشنامه حرمت‌ها را حفظ کنیم.
احمدزاده اظهار داشت: چالش جذب مخاطب این روزها خیلی غم انگیز است و خیلی از این روش‌ها برای جذب مخاطب انجام میشود اما این کار ضربه زننده به فرهنگ است، درحالیکه اگر در صحنه چنین ابزارآلاتی حذف شود هیچ اتفاقی هم در روند داستان نمی‌افتد و به درام و صحنه هیچ ضربه‌ای نمی‌زند. اگر در تئاتر بتوانیم روی بازیگر و عمق نمایشنامه بیشتر کار کنیم بقیه مسائل دیگر حواشی کار است تا اینکه بخواهیم صحنه مشروب‌خواری را نشان دهیم و از این طریق مخاطب جذب کنیم!
چالش جذب مخاطب این روزها در تئاتر غم انگیز است، خیلی از این روش ها برای جذب مخاطب بیشتر انجا میشود اما ضربه زننده به فرهنگ است
وی در پایان ابزار امیدواری کرد که قدری جامعه اهمیت بیشتری به درام و نمایشنامه قوی در عرصه تئاتر بدهد و هنرمند ایرانی و مسلمان نیز به قداست صحنه در این زمینه بیشتر توجه کند.
در پایان نیز امید می‌رود که مسئولان عرصه هنرهای نمایشی ، هنرمندان و کارشناسان این عرصه بیشتر از هر چیز به هنر تئاتر، فرهنگ سازی و ترویج جریانات صحیح در این عرصه توجه داشته باشند و تلاش کنند سطح سلیقه مخاطب را در همه عرصه‌ها آن اندازه متعالی سازند که دیگر به این حواشی بی توجه بوده و تربیت صحیحی به دور از نگاه های پوچ و سلیقه های نازل داشته باشد.
