معنای قطع روابط مراکش با ایران
مراکش روز دوشنبه از قطع روابط دیپلماتیک خود با ایران خبر داد. به گفته وزیر خارجه مراکش این تصمیم به دلیل دخالت ایران در منطقه تحت مناقشه صحرای غربی اتخاذ شده است.
اعضای ارتش آزادی‌بخش خلق صحراوی با پرچم‌های جبهه پولیساریو
ناصر بوریطه، وزیر خارجه مراکش با تایید این مطلب به خبرنگاران گفت: «فعالیت سفارتخانه کشورش در ایران متوقف شده و سفیر ایران در مراکش نیز اخراج خواهد شد.»
کشور پادشاهی مراکش از دیر باز با جبهه پولیساریو بر سر کنترل صحرای غربی، منطقه‌ای واقع در شمال غرب آفریقا و جنوب مراکش اختلاف دارد. این منطقه که از مستعمرات پیشین اسپانیا محسوب می‌شود و مراکش آنرا استان جنوبی خود می‌نامد از سال ۱۹۷۶ به بعد، تحت نفوذ جبهه پولیساریو به عنوان کشور «جمهوری دمکراتیک عربی صحرا» لقب گرفته است.
اما در همین راستا دولت ایران اتهام مراکش مبنی بر کمک تسلیحاتی به جدایی‌طلبان صحرای غربی را شدیدا رد کرد.
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه با رد اظهارات وزیر خارجه مراکش مبنی بر همکاری یکی از دیپلمات‌های ایرانی با جبهه پولیساریو را نادرست و موضوعی خلاف واقع عنوان کرد.
او همچنین اظهار داشت: «همانگونه که در روز‌های اخیر و در تماس‌های مقامات دو کشور مطرح شد و مقامات ایرانی این موضوع را کاملا بی‌اساس و عاری از حقیقت و مردود دانستند، لازم می‌دانیم با صراحت تمام بار دیگر تاکید نمائیم که یکی از مهم‌ترین پایه‌های اساسی و اصولی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در مناسبات خود با سایر دولت‌ها و کشور‌های جهان احترام عمیق به حق حاکمیت و امنیت آنان و عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشور‌ها بوده و خواهد بود.»
بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان روابط بین الملل معتقدند قطع روابط مراکش با ایران ارتباط مستقیمی با رویکرد و سیاست کشور‌های عربی متحد عربستان سعودی با ایران دارد.
این کارشناسان می‌گویند مراکش نیز مانند تعداد زیادی از کشور‌های ریز و درشت عربی که در چند سال اخیر روابط خود با ایران را کاهش داده اند یا قطع کرده اند، تصمیم به این کار گرفته است.
در پی حمله به سفارت و کنسولگری عربستان سعودی در ۱۲ دی ماه سال ۹۴ در ایران، عربستان سعودی، کلیه مناسبات سیاسی و اقتصادی خود را با ایران به حالت تعلیق درآورد و از کشور‌های عضو اتحادیه عرب و شورای همکاری خلیج فارس نیز خواست که با این کشور همراهی کنند. برخی کشور‌های دارای مناسبات نزدیک با این کشور نیز به این درخواست عربستان پاسخ مثبت دادند و هرکدام بخشی از روابط سیاسی و اقتصادی و فرهنگی خود با ایران را متوقف کردند.
کشور‌هایی همچون بحرین، سودان و جیبوتی روابط خود با ایران را قطع کردند و کشور‌هایی هم، چون امارات و کویت نیز سطح روابط خود با ایران را کاهش دادند.
در سال‌های اخیر ایران نتوانسته است روابط خود با کشور‌های عربی را بهبود دهد و با روی کارآمدن دونالد ترامپ در آمریکا و محمد بن سلمان در عربستان وضعیت دشوارتر هم شده است.
تردید و انتظار در قبال ایران
دکتر عبدالرضا فرجی راد درباره قطع روابط مراکش با ایران به خبرنگار فرارو گفت: «مراکش کشور تاریخی، اما کوچک در شمال آفریقاست. این کشور تحت تاثیر عوامل مختلفی قررا می‌گیرد. از یک طرف تحت تاثیر کشور‌های عربی، از طرف دیگر به خاطر همسایگی با اروپا تحت تاثیر کشور‌هایی اروپایی قرار دارد. این کشور از نظر فرهنگی غنی، اما از نظر اقتصادی ضعیف است. کشور‌هایی که از نظر اقتصادی ضعیف هستند از کشور‌های بزرگتر و ثروتمند‌تر تاثیر می‌پذیرند.»
او افزود: «تا زمانیکه سلطان حسن دوم در مراکش بر سر کار بود، با اینکه در ابتدای انقلاب مردم این کشور از انقلاب اسلامی ایران تاثیر پذیرفتند و تظاهرات گسترده‌ای برگزار کردند، اما سلطان حسن با درایت سعی کرد هم مسئله داخلی را حل کند و هم روابطش با ایران را حفظ کند به طور مثال هر سال نماینده‌ای از ایران به مراسم مناسبتی ماه رمضان در کاخ پادشاهی دعوت می‌شد.»
به گفته این استاد دانشگاه “پس از مرگ سلطان حسن دوم و بر تخت نشینی پسر او اوضاع کمی متفاوت شد. پادشاه تازه بیشتر خودش را با سعودی‌ها هماهنگ کرد. این در حالی بود که از نظر فکری و مذهبی مردم مراکش خیلی با اهل بیت احساس نزدیکی دارند. اما پادشاه جدید مراکش با بی تجربه‌گی نزدیک به یک دهه پیش به بهانه اینکه ایران در امور بحرین دخالت می‌کند رابطه اش را با ایران قطع کرد.”
این تحلیلگر مسائل ژئوپولتیک گفت: «این موضوع از نظر سیاسی برای مراکش یک امر پیش پا افتاده بود، چرا که مراکش در شمال غربی آفریقا قرار دارد و نزدیکی زیادی با بحرین ندارد و از طرف دیگر بحرین یک دولت افراط گراست که ۷۰ درصد مردم کشورش را تحت فشار قرار داده است. این که مراکش ارتباطش را با ایران به خاطر بحرین قطع کرد اقدام درستی نبود؛ لذا در آنجا نشان داد که مراکش تحت تاثیر و فشار بحرین و سعودی رابطه اش را با ایران قطع کرده است.»
فرجی راد اظهار کرد: «پس از آن نزدیک به ۵ سال پیش بود که رابطه ایران و مراکش دوباره برقرار شد و سفیر مبادله شد. اما متاسفانه حالا با مطرح کردند ادعای حمایت ایران از گروه استقلال طلب پولیساریو در صحرای غربی دوباره رابطه با ایران را قطع کرده است. این در حالی است پولیساریو مدعی استقلال است، اما در صحرای غربی تحول خاص سیاسی و نظامی انجام نمی‌دهد و اصلا کسی خبری از درگیری نظامی میان نیرو‌های ارتش مراکش و جبهه پولیساریو نشنیده است.»
این تحلیلگر مسائل بین الملل معتقد است: «با توجه به فشار‌های منطقه‌ای و جهانی که علیه ایران وجود دارد طبیعی است که این هم بهانه‌ای برای اقدام علیه ایران است. با توجه به ارتباطاتی که سعودی‌ها و اماراتی‌ها با مراکش دارند و سرمایه گذاری‌هایی که در این کشور دارند نباید فشار این کشور‌ها را نادیده گرفت.»
فرجی راد، اظهار کرد: «وقتی اعراب خلیج فارس و برخی دیگر از کشور‌های متحد عربستان روابط خودشان را چند سال پیش با ایران کاهش دادند یا قطع کردند، مراکش هم تحت تاثیر قرار گرفت، اما چون تازه با ایران رابطه دیپلماتیک را از سر گرفته بود لذا از نظر سیاسی برای مراکش بد بود که مجددا تابع کشور‌های عربی خلیج فارس باشد. در نتیجه اجازه دادند که زمان بگذرد و دوره سفیر ایران به پایان برسد و حالا سفیر جدید ایران نپذیرند و روابط را قطع کنند.»
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که آسیب این قطع روابط چیست و دولت ایران چگونه می‌تواند با این اتفاقات مقابله کند و روابط با کشور‌های عربی را بهبود بخشد، گفت: «روابط سیاسی بین کشور‌ها امروزه تحت تاثیر روابط بین الملل است. در روابط بین الملل نیز اینروزها شاهد اختلافات بزرگی هستیم. در وضعیت کنونی کشور‌های کوچکتر بیشتر تحت تاثیر قرار می‌گیرند. مثلا مصر با ایران بیش از سی سال است رابطه ندارد و در سال‌های اخیر سعودی‌ها خیلی فشار آوردند که مصر در جنگ سوریه و یمن وارد شوند، اما آنها از یک پختگی خاصی برخوردارند و وارد این ماجرا نشدند و در عین حال با زیرکی کمک هایشان از عربستان و امارات را هم دریافت می‌کنند. اما کشور‌های کوچیکتر اگر کمک‌ها قطع شود ضربه بیشتری می‌خورند، ضمن اینکه رابطه ایران و مراکش هم در سال‌های اخیر رابطه ویژه و فعالی نبوده است. در این شرایط مقامات این کشور سبک سنگین کرده اند و منافعشان را در طرف سعودی و متحدانش دیده اند نه در طرف ایران.»
او تاکید کرد: «با توجه به این که فشار بین المللی علیه ایران همچنان ادامه دارد ممکن است ما در آینده با موارد اینچنینی بیشتری از سوی کشور‌های کوچک روبه رو شویم. این بستگی دارد که کشور‌های دیگر چقدر احساس کنند که فشار‌ها به ایران اثر گذار است.»
این تحلیلگر مسائل ژئوپولتیک در پاسخ به این پرسش که با توجه به اتفاقاتی اینچنینی آیا می‌توان چشم انداز آینده روابطه ایران و کشور‌های عربی را مثبت ارزیابی کرد؟، گفت: «خیر. متاسفانه از زمان روی کار آمدن محمد بن سلمان کشور‌های عربی به ویژه کشور‌های کوچکتر بیشتر به سمت عربستان سوق پیدا کرده اند.»
او افزود: «عربستان از دو ابزار استفاده می‌کند، اول ابزار اقتصادی و کمک‌های مالی است که در این زمینه دست بازی دارد و این کمک‌های را به طور مداوم به کشور‌های عربی کوچک و بزرگ صورت می‌دهد. ابزار دیگر استفاده از گروه‌های تندرو و بنیادگرا در همه کشورهاست. اگر کشور‌های کوچکتر از عربستان اطاعت نکنند طبیعتا این گروه‌های تندرو به عنوان ابزار فشار عربستان مورد استفاده قرار خواهند گرفت.»
فرجی راد ادامه داد: «لذا اینطور نیست که ما تصور کنیم که این کشور‌ها استقلال کاملی دارند و خودشان تصمیم می‌گیرند. تا زمانیکه روابط ایران با نظام بین الملل در شرایط تردید آمیز و انتظاری به سر می‌برد، کشور‌ها قدم‌های مثبت و محکمی درباره ایران بر نمی‌دارند. اگر در چند هفته آینده اتفاقات مثبتی در حوزه برجام برای ایران رخ دهد طبیعتا فضا بهتر خواهد شد، ولی اگر اتفاقات مثبتی در این زمینه رخ ندهد و آمریکا از برجام خارج شود طبعا روابط کشور‌های عربی با ایران نیز در مقطعی فعلی روبه جلو نخواهد بود.»
