«معمای پیچیده» شام چگونه حل می شود ؟

پس از اتفاقات اخیر نیز هیئت امنیتی روسیه به ریاست نیکلای پاتروشف دبیر شورای امنیت ملی این کشور به اسرائیل سفر داشته و اطمینان خاطرهایی به تل آویو دادند.
روسیه در حال حاضر بازیگری ست به دنبال نقش بی بدیل در خاورمیانه . روند طی شده برای این کشور آن را مهره ای چندجانبه نگر و بر اساس استراتژی تعامل با همه بازیگران این منطقه قرار داده است. بحران سوریه نیز این روند را تسهیل کرد و حضور روسیه در این کشور باعث افزایش نقش آن شد. اما سوریه صحنه پیچیده ای برای همگان است. پیچیدگی ها و تناقض منافع باعث شکل گرفتن وضعیتی تو در تو و در حال تشنج در این منطقه شده است. در حالی که روسیه به دنبال تعامل با ایران و هم دشمن آن اسرائیل است، اما روند تحولات سوریه مخصوصا پس از سرنگونی جنگنده اسرائیلی در سوریه باعث شکل گرفتن سوالات جدیدی در مورد نقش روسیه در این بین شده است. آیا روسیه مجبور است دست به انتخاب بین ایران یا اسرائیل بزند. اگر تنش و برخوردی در این منطقه شکل گیرد روسیه چه نوعی بازی را پی خواهد گرفت.

به گزارش نامه نیوز در این باره با عفیفه عابدی کارشناس مسائل روسیه گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید.

روسیه سیاست خارجی خود را بر مبنای تعامل گسترده با همه بازیگران منطقه خاورمیانه قرار داده است که با بازیگران دخیل در سوریه چون ایران و اسرائیل نیز روابط مسالمت آمیزی دارد، در حالی ایران و اسرائیل در مقابل هم قرار دارند. این تنظیم سیاست چگونه در روسیه شکل گرفته است؟

همانطور که اشاره کردید سیاست روسیه در خاورمیانه مبتنی بر تعامل با همه طرف ها است. روسیه به چند دلیل این رویکرد را دارد؛ اول اینکه توازن در خاورمیانه به نفع روسیه است و یا به عبارت درست تر عدم توازن در خاورمیانه به نفع هیچ کدام از طرف ها لزوما به نفع روسیه نیست چرا که روسیه متحد راهبردی در خاورمیانه ندارد. در واقع روسیه با هر کدام از بازیگران در خاورمیانه تا حدی اشتراک منافع دارد اما در کنار آن منافع متفاوت و متعارضی نیز وجود دارد. روسیه به واسطه علل و دلایل تاریخی و سیاسی و اقتصادی پیوندهای گسترده با اسرائیل دارد. روابط مسکو و تل آویو نیز بسیار گرم و دوستانه است تا حدی که برخی از آن به عنوان روابط راهبردی یاد می کنند اما روسیه می داند تمایل اسرائیل به سمت آمریکا بیشتر است. در طرف مقابل نیز روس ها به رغم همسویی منافع با ایران در مقابله با آمریکا در خاورمیانه، نسبت به اهداف منطقه ای تهران بدگمانی دارند. با آنکه روسیه با همکاری ایران توانست موقعیت نسبتا برتری در سوریه داشته باشد اما از این موقعیت در میز مذاکره با آمریکا و اسرائیل بیشتر بهره برد. مسکو با وجود محدودیت هایی که دارد اما به خوبی توانسته و تلاش می کند رابطه شرکای مختلف خود را مدیریت کند. یعنی به هر کدام همان چیزی را می دهد که او از روسیه انتظار دارد. البته شرایط نیز تا حدی در این زمینه به کمک روسیه آمده است. ایران به حمایت نظامی روسیه در سوریه برای حفظ نظام اسد نیازمند است و روسیه این هدف را با تمام فراز و نشیب ها تامین می کند. اسرائیل نیازمند کنترل دامنه فعالیت های نظامی ایران در سوریه است و روسیه نیز به تل آویو در این زمینه کمک می کند. مصداق های زیادی در این زمینه وجود دارد. شاید عنوان مناسب دیگر برای این سیاست یکی به میخ و یکی به نعل است.

پس از سرنگونی جنگنده اسرائیلی در سوریه فضای متشنجی بین ایران و اسرائیل شکل گرفته است. روسیه می تواند این فضا را مدیریت کند تا منافع خود را در سوریه در خطر نبیند؟
بله به همان دلایلی که گفتم می تواند. این تنش بی سابقه نیست. بارها اسرائیل و معارضان منافع ایران و حزب الله در سوریه را تهدید کرده اند و بارها بالعکس. در بسیاری از این موارد حتی شایبه خیانت ایران و روسیه بهم در سوریه مطرح شد اما واقعیت این است که ایران و روسیه در سوریه شراکتی داشتند که تا حدی هر دو از آن راضی هستند و به نظر می رسد ایران راضی تر است. در نتیجه ایران خواه یا ناخواه ملاحظات سیاسی-نظامی روسیه در سوریه را در نظر دارد و رعایت می کند. واقعگرایانه باید گفت حفظ دستاوردها در سوریه برای هر دو طرف نیازمند حفظ این ملاحظات است. همین شرایط در رابطه روسیه و اسرائیل در سوریه نیز حکم فرماست. از زمان آغاز بحران سوریه و به ویژه پس از حضور نظامی روسیه در سوریه بلندی های جولان به صحنه یکه تازی اسرائیل تبدیل شده است تا جایی که اکنون بنیامین نتانیاهو در این نقاط مرزی حاضر می شود. در حالی که قبلا اینگونه نبوده و به نظر من این شرایط نه صرفا به دلیل بحران سوریه، بلکه به دلیل مدیریت صحنه نظامی توسط روسیه است و بعید است که تل آویو از خدمتی که روسیه به اسرائیل داشته ناآگاه باشد.

اگر فضای تقابل بین ایران و اسرائیل شدت گیرد روسیه چه نقشی را بازی خواهد کرد؟
احتمال تشدید این تقابل بسیار کم است. چون به نفع هیچ کدام از طرف ها نیست نه اسرائیل و نه حتی ایران. به همین دلیل با آنکه همیشه منازعات محدود و غیر مستقیم بین ایران و اسرائیل در بحران سوریه بوده اما این منازعه تشدید نشده است. به همین دلیل نیز نه تنها روسیه بلکه حتی آمریکاهم تلاش می کند به نوبه خود با تشدید این منازعه مقابله کند. چون چنین تقابل رو در رویی به گسترش دامنه بحران در خاورمیانه منجر خواهد شد. پس از اتفاقات اخیر نیز هیئت امنیتی روسیه به ریاست نیکلای پاتروشف دبیر شورای امنیت ملی این کشور به اسرائیل سفر داشته و اطمینان خاطرهایی به تل آویو دادند. حتما رایزنی هایی هم با ایران شده است.