معتادان به زندگی در گرمخانهها علاقه‌ای دارند؟
درحالی که ستاد مبارزه با موادمخدر در سال ۹۶، اعلام کرد که حدود ۷۰ درصد کارتن‌خواب‌ها معتاد هستند و یا رئیس عملیات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سخنگوی اورژانس کشور تاسیس گرمخانه‌های متعدد در شهرها را عاملی موثر برای کاهش آمار کارتن خوابی عنوان می‌کند اما در این میان به نظر می‌رسد کارتن‌خواب‌ها به دلیل دور بودن گرمخانهها از مراکز توزیع مواد مخدر و رفتارهای بازدارنده‌ای که در گرمخانهها اعمال می‌شود، علاقه‌ای به زندگی در این اماکن ندارند.
کارتن‌خوابی نوعی پدیده اجتماعی محسوب می‌شود که عموما به دلیل آسیب‌های متعدد اجتماعی به صورت خیابان خوابی بروز می‌کند. پرویز افشار- سخنگوی سابق ستاد مبارزه با موادمخدر تیرماه سال ۹۶ اعلام کرد که حدود ۷۰ درصد کارتن‌خواب‌ها معتاد هستند و مابقی ظاهری شبیه معتادان دارند. حتی اکبر علیوردی‌نیا- استاد جامعه‌شناسی نیز در این‌باره اظهار کرده است که در ایران، اطلاعات دقیقی دربارۀ تعداد کارتن خواب‌ها در دست نیست اما شواهد بسیاری نشان می‌دهد تعداد مصرف‌کنندگان مواد مخدر در بین جمعیت‌های کارتن خواب به شدت زیاد و در واقع بیشتر تعداد مصرف‌کنندگان در میان جمعیت معمولی است.
در هر صورت این پدیده یک مساله اجتماعی چند وجهی، پیچیده و متفاوت است که به عوامل متعددی نیز بستگی دارد. برخی مطالعات نشان می‌دهد که عوامل مهم کارتن خوابی را می‌توان به دو مقوله عمده عوامل شخصی و اجتماعی- ساختاری تقسیم کرد. از مهم‌ترین عوامل شخصی که منجر به کارتن خوابی می‌شوند، می‌توان به عواملی چون بیماری ذهنی، سوء مصرف مواد مخدر و الکل، خشونت خانگی و فقدان یک شبکه حمایت خانوادگی اشاره کرد. از سوی دیگر اما مهم‌ترین عوامل اجتماعی- ساختاری ذکر شده در تحقیقات مربوط به کارتن خوابی عواملی چون فقر، شرایط اقتصادی نظیر بیکاری، کمبود مسکن مناسب برای اقشار کم درآمد و ناکارآمدی نظام رفاه اجتماعی است.
آمار کارتن خواب‌ها رو به کاهش است
اما مجتبی خالدی- رئیس عملیات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سخنگوی اورژانس کشور از دست دادن مسکن را مهم‌ترین دلیل کارتن‌خوابی دانست و گفت: بسیاری از افراد به دلایل درگیری با مشکلات مالی مسکن خود را از دست می‌دهند و به کارتن خوابی روی می‌آورند.
وی با اشاره به این که کارتن خواب‌ها از پس نیازهای روزمره خود برنمی‌آیند، افزود: برخی از کارتن خواب‌ها به دلیل طرد شدن از محیط خانواده به این کار اهتمام می‌ورزند.
سخنگوی اورژانس کشور اضافه کرد: برخی از کشورها با تعیین ساختارهای مشخص و مدیریت‌های جامع می‌توانند معضل کارتن خوابی را بهتر از سایر کشورها برطرف کنند.
وی با اشاره به این که وجود امنیت و سلامت در هر جامعه‌ای دو امر مهم به شمار می‌آید، عنوان کرد: بسیاری از کارتن خواب‌ها به دلیل تامین معاش اولیه خود مجبور می‌شوند دست به هر کاری بزنند و از این طریق امنیت جامعه را خدشه‌دار می‌کنند.
خالدی افزود: عدم وجود سلامتی ناشی از کارتن خوابی در مناطق مختلف شهر می‌تواند سلامت یک جامعه را مورد تهدید قرار دهد.
تاسیس گرمخانه‌های متعدد؛ راهی برای کاهش کارتن‌خوابی
وی با اشاره به این که آمار کارتن خواب‌ها در ایران رو به کاهش است، اظهار کرد: تاسیس گرمخانه‌های متعدد در شهرها می‌تواند در کاهش آمار کارتن خوابی تاثیر بسزایی داشته باشد.
رئیس عملیات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که در یک برنامه رادیویی صحبت می‌کرد، با اشاره به این که موضوع کارتن خوابی در ایران باید به طور دقیق و ریشه‌ای مورد بررسی قرار بگیرد، عنوان کرد: اگر افراد جامعه پویا باشند و مسئولیت‌های اجتماعی را قبول کنند، می‌توانند به مرور زمان مهارت‌های مطلوبی را بیاموزند و از این طریق درآمد کسب کنند. کسب درآمد باعث می‌شود تا افراد مختلف ساختار تامین مسکن و معاش خود را در فرآیندهای مطلوب شکل دهند.
خالدی با اشاره به این که کارتن خواب‌ها با مشکلات جدی در حوزه امرار معاش رو به رو هستند، تصریح کرد: اکثر کارتن خواب‌ها به صورت جدی با معضل اعتیاد درگیر هستند.
اما آیا کارتن‌خواب‌ها به زندگی در گرمخانهها علاقه‌مندند؟
به گزارش ایسنا، اگرچه رئیس عملیات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تاسیس گرمخانه‌های متعدد را عاملی در کاهش آمار کارتن خوابی عنوان می‌کند، اما مرتضی دیاری-پژوهشگر مسائل اجتماعی معتقد است که «کارتن‌خواب‌ها برخلاف تصور رایج، شخصیتی برای خود قائل هستند و می‌گویند زندگی کردن ما در همان پاتوق‌ها شرافتمندانه‌تر است تا اینکه به زندگی در یک گرمخانه یا کمپ تن بدهیم. رفتاری که در کمپ‌ها و گرمخانهها صورت می‌گیرد، کاملاً بازدارنده است و افراد ترجیح می‌دهند به گرمخانه نروند. مددسراها و گرمخانهها مبتنی بر نیاز کارتن‌خواب‌ها نیست و نتیجه این می‌شود که گرمخانهها فقط در زمستان پر می‌شوند».
وی همچنین درخصوص اینکه چرا کارتن‌خواب‌ها حاضر نیستند به جای اینکه در پاتوق زندگی کنند به گرمخانه بروند؟، تصریح کرد: «گرمخانهها بعضاً از مراکز توزیع موادمخدر دور است و با توجه به اینکه معتادان پول یا حال ندارند که بخواهند هر روز خود را با ماشین به مراکز توزیع مواد برسانند در نتیجه ترجیح می‌دهند در یک جا باشند و همان‌جا از مواد استفاده کنند».
مشکلات اقتصادی و معیشتی؛ مهم‌ترین عامل شکل‌گیری کارتن خوابی
اما دکتر احمد بیگدلی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی همچنین گفت: تمامی مسئولان سه دهه گذشته کشور در ایجاد آسیب‌های اجتماعی نقش داشته‌اند.
وی با اشاره به این که مردم در ایجاد آسیب‌های اجتماعی مقصر نیستند، اظهارکرد: عدم مدیریت صحیح مسئولان در دهه‌های گذشته باعث شده تا آسیب‌های اجتماعی به صورت مستمر در حال رشد باشند.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با اشاره به این که آسیب‌های اجتماعی در کشور باید یک متولی واحد داشته باشد، تصریح کرد: مجلس شورای اسلامی همیشه در کلیات قانون ورود می‌کند و جزییات و آیین‌نامه‌ها را به دولت می‌سپارد. دولت‌های مختلف معمولا در حوزه رفع آسیب‌های اجتماعی، سازمان‌ها و نهادهای مختلفی را دخیل می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود تا در این حوزه موازی کاری‌های متعددی شکل بگیرند.
بیگدلی با اشاره به این که آسیب‌های اجتماعی امروزه به دغدغه مقام معظم رهبری تبدیل شده‌اند، افزود: شایسته است که هر بخش از آسیب‌های اجتماعی یک متولی خاص در کشور داشته باشد.
وی اضافه کرد: در رفع آسیب‌های اجتماعی ما باید از سایر کشورها الگوبرداری کنیم و از تجربه‌های جهانی بهره‌مند شویم.
به گزارش ایسنا، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس تاکید کرد: در زمانی که ما نقشه علمی و مطلوبی در مسیر رفع آسیب‌های اجتماعی نداریم اشکالی ندارد که از کشورهای مختلف الگوبرداری کنیم.
وی با اشاره به این که کارتن خوابی بدترین نوع زندگی را برای افراد به همراه می‌آورد، خاطرنشان کرد: یک کارتن خواب از کم‌ترین حقوق شهروندی برخوردار است.
بیگدلی با بیان این که هیچ کس علاقه‌ای به کارتن خوابی ندارد، عنوان کرد: مشکلات اقتصادی و معیشتی مهم‌ترین عامل شکل‌گیری کارتن خوابی هستند.
