مصیبتی به نام وام ودیعه مسکن؛ هدف دولت از شوخی با مستأجران نیازمند تسهیلات چیست؟

درحالی که فقط 23 درصد ثبت نام کنندگان تسهیلات ودیعه مسکن، موفق به دریافت این وام شدند؛ دولت تصمیم دارد که سال آینده، تسهیلات ودیعه دیگری را به مستأجران صاحب سه فرزند پرداخت کند.

«بازتاب»؛ زهره علامی– براساس بند “ه” تبصره 16 لایحه بودجه سال 1400 ، بانک مرکزی مکلف شده تا مبلغ 210 میلیارد تومان را به عنوان وام ودیعه برای مستاجرانی که طی امسال و سال آینده صاحب فرزند سوم شده یا می‌شوند، اختصاص دهد.

بر اساس اطلاعات منتشر شده تسهیلاتی که وزارت راه و شهرسازی در نظر گرفته است، 70 میلیون تومان با سود 4 درصد و مدت بازپرداخت آن هم حداکثر 20 سال است، ضمن اینکه منبع مالی آن هم قرار است از محل سپرده‌های جاری و قرض الحسنه بانک‌های عامل تأمین شود.

اما ایرادات وارده به این طرح چیست و چه عاملی موجب شده که کارشناسان روی خوشی به این طرح نشان ندهند؟ اگر نگاهی به آمار جمعیتی خانوارهای مستاجری که امسال یا سال آینده سومین فرزند آنها متولد می شود، داشته باشیم با این موضوع مواجه می شویم که مبلغ در نظر گرفته شده از سوی لایحه بودجه شاید بتواند 7 درصد از کل متقاضیان را پوشش می دهد.

گزارش جمعیتی مربوط به سال 98 نشان می دهد که حدود 175 هزار مورد زاد و ولد به تولد فرزند سوم اختصاص داشته است و در این میان 42 هزار مورد آن مربوط به خانواده‌های مستأجر بوده است.

اگر فرض کنیم که این آمار در سال آینده هم تکرار شود، میزان اعتباری که دولت برای تأمین وام ودیعه‌ مسکن خانواده‌های 5 نفره در نظر گرفته جوابگوی کمتر از 10 درصد واجدان شرایط (3000 هزار نفر) است.

دولت برای تأمین وام ودیعه(70 میلیون تومانی) 42 هزار خانواده‌ 5 نفره باید بیش از 2 هزار و 900 میلیارد تومان تسهیلات در نظر بگیرد اما فقط 210 میلیارد تومان برای اجرای این طرح اختصاص داده شده است، اگرچه با توجه به شرایط اقتصادی دولت، هزینه کرد چنین مبلغی برای وام ودیعه و پوشش کامل واجدان شرایط غیر ممکن به نظر می رسد.

نکته بعدی مربوط به تجربه پرداخت وام ودیعه مسکن در سالجاری است، براساس این طرح قرار بود که 50 میلیون تومان به متقاضیان تهرانی، 30 میلیون تومان به مستاجران 8 کلانشهر کشور و 15 میلیون تومان به مستاجران سایر شهرها پرداخت شود اما فقط 23 درصد از واجدان شرایط را پوشش داد.

علت آن هم عدم همکاری بانک ها در اجرای این طرح بود، بنابراین پیش بینی می شود که طرح وام ودیعه مسکن برای خانوارهای سه فرزندی هم با تعلل و عدم تمایل بانک ها برای پرداخت تسهیلات مواجه شود.

ایراد دیگری که به این طرح وارد است مبلغ در نظر گرفته شده برای این وام است، به گفته رئیس اتحادیه املاک، اجاره بها در سالجاری 92 درصد رشد کرده است و انتظار می رود که کرایه در سال آینده هم افزایشی باشد، بنابراین مبلغ 70 میلیون تومان در سال 1400 کمک خاصی به مستاجرانی که با هزینه های سرسام آور تأمین معاش روبرو هستند، نمی کند.

درحال حاضر میانگین ودیعه یک واحد مسکونی متوسط متراژ در پایتخت بالای 150 میلیون تومان است و 70 میلیون تومان حتی نیمی از این مبلغ را هم پوشش نمی دهد.

دلیل ارائه طرح وام ودیعه خانوارهای سه فرزندی

اما دلیل گنجاندن بند”ه” تبصره 16 لایحه بودجه سال 1400 یا همان اختصاص وام ودیعه مسکن چه بود؟ این وام برای خانوارهای صاحب سه فرزند و در راستای اجرای بندهای ت و ث ماده 102 قانون برنامه ششم توسعه و با هدف پشتیبانی از فرزند آوری، تدوین شده است.

اگر نگاهی به آمار جمعیتی در سال 98 داشته باشیم به این موضوع پی می بریم که سال گذشته دو رکورد جمعیتی در تاریخ ایران ثبت شده و همین موضوع نگرانی ها درباره کاهش موالید در کشور را افزایش داده است.

نخستین رکورد مربوط به کاهش بیش از 170 هزار تولد فقط در یک سال و رسیدن آمار تولدهای کل کشور به رقم یک میلیون و 196 هزار ولادت بود و در دومین رکورد نرخ رشد جمعیت ایران برای اولین بار در سال 98 به کمتر از یک درصد رسید، یعنی رکوردهای جمعیتی و کاهش فرزندآوری دلیل اصلی دولت برای گنجاندن بند “ه” در تبصره 16 لایحه بودجه سال آینده بوده است.

درواقع دولت برای کاهش انتقادها درباره کم کاری در زمینه تشویق خانوارها به فرزندآوری، این بند را در لایحه سال آینده گنجانده و گرنه اختصاص 210 میلیارد تومان برای 42 هزار خانوار مستأجر منطقی به نظر نمی رسد.

در کل دولت با گنجاندن این بند خواسته تا نسبت به وظایفش در قبال تشویق به فرزندآوری رفع تکلیف کند وگرنه مبلغ ناچیز در نظر گرفته شده برای این طرح، در کنار تجربه ناموفق طرح های مشابه از جمله وام ودیعه مسکن و همچنین عدم تمایل بانک ها برای همکاری در طرح های مسکنی، به خوبی نشانگر آن است که این طرح، نه از مستاجران حمایت می کند و نه خانوارها را به فرزندآوری تشویق می کند.