مردم در تنگنا؛ دولت چه باید کند؟
با وجود اینکه دولت تلاش کرده در سه نوبت بسته‌های حمایتی میان اقشار آسیب‌پذیر توزیع کند، اما مبلغ دویست هزار تومان با توجه به جهش بی سابقه قیمت‌ها نمی‌تواند شرایط را برای این خانوار‌ها بهبود ببخشد. تنها سه ماه به ایام نوروز باقی است و مشخص نیست قدرت خرید این اقشار طی این مدت تا چه اندازه کاهش پیدا خواهد کرد.
شب یلدای امسال نسبت به سال‌های گذشته بسیار متفاوت بود افزایش چشمگیر قیمت‌ها منجر به این شد که بسیاری از خانوار‌ها نتوانند حداقل‌های خود را برای این مناسبت فراهم کنند، اما نکته مهمتر این است که تنها سه ماه تا ایام نوروز زمان باقی مانده است و وضعیت معیشتی خانوار‌ها نه تنها بهبود پیدا نکرده بلکه بعید نیست با توجه فضای حاکم بر ایام منتهی به عید نوروز، قدرت خرید بسیاری از مردم تا حد بسیاری کاهش پیدا کند و عیدی سوت و کور را سپری کنند.
وحید محمودی عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفتگو با فرارو اظهار کرد: «ابتدا باید در نظر داشت که ایامی مانند شب یلدا یا عید نوروز کاملا مقطعی و قطعا حائز اهمیت هستند، اما از آن مهمتر وضعیت معیشتی مردم در روز‌های معمولی و ثابت است. زیرا تعداد خانوار‌هایی که توانایی تامین نیاز‌های اولیه خود را در روز‌های عادی ندارند کم نیستند. ما الان خانوار‌هایی داریم که شاید چندین ماه است گوشت نخورده اند و فرزندانی که در این خانوار‌ها رشد پیدا می‌کنند قطعا از مشکلات تغذیه‌ای رنج می‌برند. زیرا وقتی این دانش‌آموزان دسترسی کافی به مواد مغذی نداشته باشند توانایی‌های فیزیکی و ذهنی آن‌ها کاهش پیدا می‌کند و این نشان می‌دهد که قطعا ما در آینده شاهد نسلی خواهیم بود که از مشکلات عدیده‌ای رنج می‌برد.»
وی ادامه داد: «این وضعیت موجب شده که تعداد خانوار‌هایی که تحت پوشش موسسات خیریه یا نهاد‌های حمایتی قرار می‌گیرند، روز به روز افزایش پیدا کند. الان طبق آمار کمیته امداد طی یک سال گذشته میزان تقاضا از سوی خانوار‌ها برای اینکه تحت پوشش و حمایت قرار بگیرند، پنجاه درصد افزایش پیدا کرده است. این آمار بسیار نگران کننده است و بعید نیست با ادامه این روند تعداد این خانوار‌ها به صورت تصاعدی بالا برود. این نه با اصول اقتصادی همخوانی دارد و نه سنخیتی با اصول انسانی و اسلامی دارد.»
او تصریح کرد: «در این شرایط دولت باید بتواند تورم را مهار کند. قدرت خرید مردم از یک صورت درآمد و مخرج تورم به دست می‌آید. الان از یک سو مردم با تورم بسیار بالایی موجه هستند و از سوی دیگر درآمد‌ها هم افزایش خاص و چشمگیری پیدا نکرده است؛ بنابراین اصلا عجیب نیست که نتیجه این فرایند افزایش ۵۰ درصدی متقاضیان حمایت کمیته امداد شود. الان دولت دو راه پیش پای خود دارد یا تورم را مهار کند یا درآمد‌ها را متناسب با نرخ تورم بالا ببرد. یعنی اگر الان ما یک نرخ ۳۰ درصدی در تورم داریم باید درآمد‌های مردم هم به همین میزان افزایش پیدا کند.»
وی تاکید کرد: «البته ممکن است بسته‌های حمایتی بتواند شرایط را تا حدودی بهبود ببخشد، اما اولا تاثیر آن در زندگی مردم خیلی زیاد نیست و دوما این قبیل اقدامات دوام چندانی ندارند. زیرا دولت نمی‌تواند تا ابد بسته‌های حمایتی به خانوار‌های آسیب‌پذیر تحویل دهد. الان باید دولت سعی کند زمینه را برای افزایش اشتغال فراهم کند تا مردم با مشارکت خودشان، درآمدهایشان را افزایش دهند. این تنها راهی است که دولت می‌تواند شرایط را برای این خانوار‌ها بهبود ببخشد. در غیر این صورت ما قطعا در سال اینده با تعداد بیشتری از متقاضیان کمیته امداد مواجه خواهیم شد وضعیت از آنچه امروز هست هم بدتر خواهد شد.»
محمودی در پایان گفت: «در کنار هم این‌ها باید در نظر داشت که تا سال ۱۴۰۰ به تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاه حدود ۵ میلیون اضافه خواهد شد و با یک جمعیت حدود ۸ میلیون مواجه خواهیم شد که به دنبال کار هستند و وقتی این‌ها نتوانند شغلی برای خود دست و پا کنند، قاعدتا بدون درآمد در کنار خانوار قرار خواهند گرفت و هزینه‌های این خانوار‌ها را بالا خواهند برد. از سوی دیگر یارانه یا کمک‌هایی از این دست هم دیگر خیلی تاثیرگذار نیستند. بسته‌های حمایتی ۲۰۰ هزار تومانی تاثیر خاصی بر زندگی این خانوار‌ها ندارد و دیگر نمی‌توان انتظار داشت یارانه فعلی کمک هزینه باشد؛ بنابراین دولت با توجه به وضعیت و فضایی موجود برنامه‌هایی را تعریف کند که میزان اشتغال بالا برود حضور مردم در عرصه اقتصادی افزایش پیدا کند.»
دولت نمی‌تواند بیشتر از بسته‌های حمایتی کمک کند
در همین خصوص زهرا کریمی تحلیلگر مسائل اقتصادی طی گفتگو با فرارو عنوان کرد: «به نظر می‌رسد دولت هرآنچه که در توان دارد را به کار بسته تا بتواند شرایط را برای اقشار آسیب‌پذیر بهبود ببخشد و یکی از راه‌هایی که در دستور کار قرار داده همین بسته‌های حمایتی است که به مبلغ ۲۰۰ هزارتومان پرداخت می‌شود و قرار است در سه نوبت تا عید داده شود. این تنها راهی است که الان دولت می‌تواند انجام دهد و سعی دارند گروه‌های برخوردار را از اقشار ضعیف جامعه جدا کند و به این خانوار‌ها بسته‌های حمایتی بدهد. البته ممکن است که برخی از این بسته‌ها به صورت نقدی نباشد و کالا تحویل داده شود، اما به هرحال تنها راهی که الان دولت می‌تواند در زمان باقی مانده تا عید انجام دهد همین‌ها است.»
وی در پاسخ به این سوال که آیا به طور کلی مبلغ ۲۰۰ هزارتومان با توجه به شرایط موجود، تاثیرگذار است یا خیر، گفت: «قطعا این راه با توجه به شرایط و وضعیت موجود تاثیر زیادی نخواهد داشت. زیرا به هرحال افزایش قیمت‌ها به حدی بالا بوده که مبالغی مانند ۲۰۰ هزار تومان نمی‌تواند کم و کسری مردم را برطرف کند. اما باید در نظر داشت که در غیر این صورت دو راه وجود دارد. یکی این است که مبلغ قابل توجهی واریز شود که خب این تبعات بسیاری خواهد داشت. زیرا از یک سو حجم نقدینگی در کشور را بالا می‌برد و از سوی دیگر به دلیل آن که تقاضا افزایش پیدا می‌کند، میزان عرضه توانایی پاسخگویی را نخواهد داشت و این منجر به افزایش تورم در کشور می‌شود.»
او ادامه داد: «مسئله بعدی این است که برخی معتقدند باید میزان کالا‌هایی که به عنوان بسته حمایتی تحویل داده می‌شود افزایش پیدا کند. خب در این مسئله باید در نظر داشت که افزایش میزان کالا‌ها هزینه حمل و نقل را بالا می‌برد و توزیع آن هم مشکلات بسیاری به همراه می‌آورد. در کنار همه این‌ها نباید این نکته را نادیده گرفت که هر دو حالت هزینه زیادی بر روی دست دولت می‌گذارد؛ بنابراین اینکه فکر کنیم الان می‌توان کاری انجام داد که بتوان شرایط کشور و وضعیت معیشتی اقشار آسیب پذر را تغییر داد، اصلا درست نیست. واقعیت این است که ما یک اقتصاد بیمار داریم که پتانسیل و توان زیادی ندارد. اقتصاد ما مانند فرد بیماری است که ما بخواهیم او را مجبور به دویدن کنیم که خب این امکان پذیر نیست.»
کریمی در پایان تصریح کرد: «برای حل این مشکلات ابتدا باید علل آن را شناسایی کنیم. اقتصاد ایران از مشکلات بسیاری رنج می‌برد از جمله عدم سرمایه‌گذاری کافی، عدم ثبات، مبهم بودن وضعیت آینده و. اما اکثر این‌ها ریشه سیاسی دارند. اگر ما می‌خواهیم مشکلات امروز کشور را حل و فصل کنیم باید به دنبال راه‌حل در عرصه سیاسی باشیم. البته لزوما همه مشکلات از طریق حل نمی‌شود، اما این راه می‌تواند تا حدودی اقتصاد ایران را به ثبات برساند. زمانی که این اتفاق رخ بدهد ما می‌توانیم به دنبال رفع مشکلاتی باشیم که ریشه اقتصادی دارند. در غیر اینصورت هیچ راه حلی وجود ندارد که بتوان میزان آسیب‌پذیری بعضی از اقشار جامعه را کاهش داد. همه آنچه امروز رخ می‌دهد که مثلا دولت تصمیم به توزیع بسته حمایتی می‌کند، صرفا مسکن است و نمی‌توان در بلند مدت روی آن حساب کرد.»
