مدافعان «چندهمسری» شناخت دقیقی از جامعه امروز ایران ندارند

یک جامعه‌شناس مسائل زنان در واکنش به برخی تبلیغات درباره ترویج چندهمسری می‌گوید: در حال حاضر استقلال اقتصادی و حق اشتغال از مهمترین مسائل زنان به شمار می‌رود و برنامه‌ریزی لازم هم برای حل این معضل وجود ندارد. حال برخی با استفاده از وضعیت نابسامان اقتصادی زنان، چندهمسری را به عنوان راه حل حمایت از زنان پیشنهاد می‌کنند.

سیمین کاظمی  با بیان اینکه برخی افراد به‌صورت کاملا نظام‌مند و هدفمند در حال ترویج چند همسری هستند، اظهار کرد: به نظر می‌رسد وضعیت فرودست زنان و روابط قدرت نامتوازن بین مرد و زن در جامعه، فرصت طرح مباحثی مثل چند همسری را به این گروه داده است. کسانی که به دنبال ترویج چندهمسری هستند، عموماً مفروضات تحقیرآمیزی درباره زنان دارند و نیمی از جامعه را به مثابه کالای جنسی فرض می‌کنند که توانایی و صلاحیت مراقبت از خود را ندارند.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه در جامعه ایران افرادی که از ترویج چند همسری حمایت می‌کنند چند استدلال دارند، گفت: استدلال اول آنان این است که چندهمسری در ایران یک فرهنگ بوده است اما با مروری بر تاریخ ایران می‌بینیم که این ادعا بی‌پایه است زیرا هیچ‌گاه چند همسری در ایران عمومیت نداشته است بنابراین به عنوان فرهنگ مطرح نبوده بلکه صرفاً یک امکان بوده که برخی مردان از آن استفاده می‌کرده‌اند. شواهد تاریخی نشان می‌دهد مردان متمکنی که از ثروت و قدرت برخوردار بودند این امکان برایشان فراهم بوده که چند همسر اختیار کنند البته باز هم این امکان با توجیهات و شرایط خاص محقق می‌شده است.

کاظمی با تاکید بر اینکه داده‌های تاریخی نشان می‌دهد زنان تحت الزامات و شرایط خاص اقتصادی حاضر به ازدواج با مردان همسردار می‌شدند، تصریح کرد: بررسی‌های تاریخ ایران باستان نشان می‌دهد که زن دوم اغلب موقعیتی متزلزل در خانواده داشت و بیشتر برای انجام خدمات خانگی به همسری گرفته می‌شد. چنانکه از زن دوم به نام «چاکر زن» (زنی که وظیفه چاکری و نوکری را در خانه شوهرش (مرد همسردار) به عهده داشته است) یاد می‌شود. علت دیگر چند همسری در گذشته ضرورت داشتن تعداد فرزندان زیاد بوده که به منزلت اجتماعی مردان می‌افزود به همین دلیل مردان چند زن داشتند تا تعداد فرزندان‌شان بیشتر شود.

این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه ملاحظات اقتصادی در هر دوره‌ای در ازدواج زنان تعیین‌کننده بوده است، یادآور شد: در طول تاریخ زنانی مجبور به ازدواج با مردان همسردار شده‌اند که عمدتاً نیاز اقتصادی داشته‌اند. آنانی که چندهمسری را به عنوان فرهنگ مطرح می‌کنند، لازم است به این موضوع توجه کنند، زمانی که زمینه‌های مادی و اجتماعی پدیده‌ای مثل چندهمسری حذف شده است، دیگر سخن از احیای آن بیهوده است. در حال حاضر شرایط‌ تغییر کرده است و زنان نیز از تغییرات اجتماعی به دور نبوده‌اند. زنان امروزی دارای تحصیلات و آگاهی بیشتر و به دنبال سهم خودشان از منابع جامعه هستند، نه وابسته بودن به وجود مرد، آن هم مردان همسردار.

وی ادامه داد: دومین استدلال ترویج‌دهندگان چند همسری بالا بودن تعداد دختران مجرد است این درحالیست که بر اساس آمار تعداد مردان مجرد از زنان بیشتر است و این فرض حامیان چندهمسری نیز باطل است. سومین استدلال نیز آن است که زنان نیاز اقتصادی دارند. این استدلال صحیح است اما واضح است که طرح چند همسری به عنوان یک راهکار برای حل مسائل و نیازهای اقتصادی زنان تا چه اندازه بی‌ربط و تخیلی است. مگر می‌توان مشکل اقتصادی میلیون‌ها زن را که هر ساله به تعدادشان افزوده می‌شود با ضمیمه کردن زنان به زندگی خانواده‌های دیگر حل کرد؟ زنان مشکلات اقتصادی دارند اما آنچه که مشکلات اقتصادی آنان را رفع می‌کند، فراهم کردن زمینه مشارکت اقتصادی و اشتغال زنان با دستمزد منصفانه است که لازم است مورد توجه سیاستگذاران قرار گیرد.

کاظمی با بیان اینکه در حال حاضر مهمترین مسئله زنان استقلال اقتصادی و حق اشتغال است، اظهارکرد: هم اکنون شاهد نرخ بالای بیکاری زنان و افزایش زنان متقاضی کار و به‌ویژه زنان تحصیلکرده هستیم، بدون آنکه برنامه‌ریزی لازم برای حل این معضل انجام شده باشد. حالا برخی با استفاده از وضعیت نابسامان اقتصادی زنان، چندهمسری را به عنوان راه حل حمایت از زنان پیشنهاد می‌کنند. در واقع آنان با پیشنهاد چندهمسری به عنوان راه حل مشکل اقتصادی زنان، سعی در القای این باور دارند که برای حل مسائل اقتصادی زنان غیر از ازدواج و وابستگی به مردان راه دیگری برای زنان وجود ندارد و چون از نظر آنان تعداد زنان بی‌همسر زیاد شده، لاجرم زنان مجرد باید تن به چند همسری بدهند.

بنابر اظهارات این جامعه‌شناس، حامیان چندهمسری کسانی هستند که قائل به حق استقلال اقتصادی زنان نیستند و می‌خواهند زنان به هر صورت ممکن وابسته به مردان باشند، حتی اگر شده در نقش همسر دوم و سوم. این طیف فکری به دلیل اینکه راهکاری برای ساماندهی وضعیت اقتصادی زنان ندارند، در واقع با رجعت به چندهمسری که یک پدیده تقریباً مرده و پس زده شده از طرف جامعه است، در پی آن هستند که مطالبات اقتصادی زنان را تحریف کنند و به حاشیه ببرند.

وی در پایان گفت: طرح چنین مسائلی در دنیای امروز بیانگر آن است که مدافعان چندهمسری شناخت دقیقی از جامعه امروز ایران و زنان ندارند و ظاهراً نمی‌دانند بسیاری از زنانی که اکنون مجرد هستند، نگاه‌شان به ازدواج و زندگی مشترک با نگاه سنتی به ازدواج متفاوت است و بخشی از آنان به‌صورت آگاهانه تجرد را به عنوان یک سبک زندگی انتخاب کرده‌اند. بدیهی است که زنان امروز خود را مخاطب تبلیغات چند همسری نمی‌دانند و آن را به مثابه تحقیر زنان تلقی می‌کنند. تبلیغات چندهمسری می تواند زمینه خیانت زناشویی و سوءاستفاده و بهره‌کشی مردان متمول از زنان تهیدست را فراهم می‌کند و این بخش از زنان را در معرض آسیب‌های اجتماعی مختلف قرار می‌دهد.