محسن هاشمی : آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی نیازی به ذکر نام در مجامع رسمی ندارند
بیش از یک‌میلیون و ۷۰۰رای به نام او به صندوقهای رای تهران ریخته شد تا منتخب اول شورای شهر پایتخت لقب بگیرد. جامعه به‌خوبی از صلاحیت و موفقیت فرزند آیت‌ا… هاشمی در بهبود وضعیت تهران اطلاع دارد و از سوی دیگر فراموش نکرده است که سازندگی با خانواده هاشمی پیوند همیشگی دارد.
محسن هاشمی در سال‌هایی که مدیریت متروی پایتخت را برعهده داشت به گسترش و توسعه آن پرداخت. هنوز پس از سال‌ها از خداحافظی او، مدیران بعدی موفقیت‌های مشابه را کسب نکرده‌اند. برای محسن هاشمی کرسی‌های قدرت ارزش ندارد، چنان‌که همگان شاهد بودند هیچ‌گاه برای حضور در هیچ جایگاهی اصرار نکرد، اما همیشه از اصلی‌ترین گزینه‌ها برای مناصب مختلف بوده است، مانند شهرداری تهران که تصور می‌شد او جایگزین قالیباف می‌شود که تصمیم اعضای شورای پنجم مبنی بر ممنوعیت خروج اعضا برای حضور در مناصب دیگر راه او را سد کرد.
به گزارش بازتاب به نقل از آرمان ، هرچند محسن هاشمی به نحوی سخن گفته که گویی راه بازگشت و نادیده انگاشتن این قرار داخلی با موافقت اکثر اعضا باز است. محسن هاشمی در راستای چرایی حضورش در شورای شهر پنجم، برنامه‌هایش برای سازندگی در تهران و رفع مشکلاتش، نامهربانی‌ها با خانواده پس از ارتحال آیت‌ا… هاشمی و…، گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانید.
حدود 7 ماه از رحلت آیت‌ا… هاشمی می‌گذرد. زندگی بدون ایشان چه تاثیراتی بر خانواده و شخص شما داشته است؟
طبیعتا فقدان شخصی نظیر آیت‌ا… هاشمی، ضایعه جبران‌ناپذیری است که گذشت زمان چندان بر آن تاثیر نداشته است، ایشان علاوه برآنکه یکی از ارکان و استوانه‌های بزرگ و بی‌بدیل انقلاب و جامعه بود، پدری دلسوز و با عواطف قوی بود که فقدانشان نه‌تنها برای فرزندانش، بلکه برای کسانی که با ایشان از نزدیک ارتباط داشتند، ضربه سنگین روحی محسوب می‌شد. تنها موضوعی که توانسته است این آسیب و ضایعه بزرگ را تسلی دهد، لطف و قدرشناسی و محبت بی‌دریغ مردم است که موجب می‌شود واقعا این احساس در ما به وجود بیاید که هاشمی زنده است، چون فکر و منش و راه ایشان امروز بیش از هر زمان دیگری در میان مردم به‌خصوص نخبگان و نسل جوان جریان دارد.
در مراسم تنفیذ و تحلیف رئیس‌جمهور یادی از آیت‌ا… هاشمی‌رفسنجانی نشد که این موضوع موجب گله آقای محمد هاشمی گردید و از آن به بی‌معرفتی تعبیر کردند، نظر شما در این‌باره چیست؟
به نظر بنده نباید نسبت به این موضوعات حساسیت زیادی داشت. یاد و خاطره آیت‌ا… هاشمی‌رفسنجانی در دل مردم ایران، آن‌چنان زنده است که ایشان نیازی به ذکر نام در مجامع رسمی ندارند و مردم هرکه را با آیت‌ا… هاشمی پیوند داشته باشد، گرامی می‌دارند. گلایه آقای محمد هاشمی هم نظر ایشان و محترم است، اما آنچه مهم است، زنده نگه داشتن راه هاشمی و سیره ایشان در دفاع از حقوق مردم، عقلانیت و اعتدال است که امیدواریم سرلوحه عملکرد همه مسئولان به‌خصوص دولت دوازدهم قرار گیرد.
رای اول مردم تهران تایید توانایی جنابعالی در ساخت شهری آباد بود. بسیاری بر این تصور بودند که مقصد نهایی‌تان شهرداری تهران است، اما با سعه‌صدر و برای حفظ آرامش از این موقعیت چشمپوشی کردید. اکنون چه پاسخی برای آنهایی دارید که علت اصلی رأی‌دادنشان شهردار شدن شما بود؟
طبیعتا اعتماد مردم به نام هاشمی‌رفسنجانی و لطف آنها به بنده در طول دوران انتخابات و پس از آن، مساله‌ای نیست که قابل انکار یا چشمپوشی باشد و از خداوند می‌خواهم توان و توفیق آن را بدهد که به این میزان محبت و اعتماد مردم ادای دین کنم، اما موضوع مهمی که باید به آن توجه کرد این است که در تصدی مسئولیت‌های ملی نظیر شهرداری تهران، مولفه‌های متعددی علاوه بر خواست مردم وجود دارد، طبیعتا مردم از گزینه‌ای که با این میزان مشارکت عمومی در انتخابات شوراها به مسئولیت شهرداری تهران می‌رسد، انتظار ایجاد تحول در مدیریت شهری را دارند که انتظار بحق و بجایی است، اما لازمه این اقدام وجود انسجام و حمایت در شورای شهر و مجموعه تصمیم‌گیرندگان در نظام، اعضای شورا و سایر نهادهای موثر به‌خصوص جبهه اصلاحات است که خود را برنده انتخابات شورای شهر تهران و اغلب کلانشهر‌ها می‌دانند، بنابراین همان‌گونه که قبلا گفتم حفظ انسجام شورا به تعیین گزینه برای شهرداری اولویت دارد و بنده در جلسه معرفی گزینه‌ها از دوستان همکار در شورای پنجم خواستم که به احترام نظر اکثریت شورا مبنی بر اینکه کسی از داخل شورا به عنوان گزینه طرح نشود، اسم بنده را ننویسند، هر تصمیمی باید توسط اکثریت اعضای شورا و با حفظ انسجام شورا باشد، نه به‌صورت حرکات فردی یا گروهی و ایجاد اختلاف و تنش.
بدون تعارف جریانی درصدد هاشمی‌زدایی است؛ نمونه آن حذف مهندس یاسر هاشمی از دانشگاه آزاد، مانع‌تراشی برای شهردار شدن شما و… بود؟
مهم‌ترین میراث آیت‌ا… هاشمی‌رفسنجانی برای ایران، مکتب و سیره اعتدال بود و این سیره به عنوان یک نگرش ماندگار در افکار عمومی، تفکرات نخبگان و بخش‌های بزرگی از جامعه نهادینه شده است و قابل حذف نیست، اگر شما هاشمی‌زدایی را به معنای مقابله با تفکر هاشمی یعنی اعتدال فرض کنید، طبیعی است که همان‌گونه که در دوره حیات ایشان، افراط و تفریط در جامعه وجود داشت و می‌خواست جایگزین اعتدال در تصمیم‌گیری‌ها شود، در فقدان ایشان نیز تفکرات تندرو در هر دو جناح باز هم تلاش می‌کنند عرصه را بر نیروهای میانه‌رو و معتدل تنگ کنند، اما این مردم هستند که با هوشیاری مانع آنها شده و خواهند شد. بنابراین مساله اول در هاشمی‌زدایی، مقابله با تفکر هاشمی است و اشخاص در مرحله بعد قرار دارند و پس از آنکه ما پذیرفتیم باید در مسیر اعتدال قرار بگیریم، باید مجریان متناسب این مسیر را انتخاب کنیم. البته آیت‌ا… هاشمی‌رفسنجانی همواره در مسائلی که مربوط به شخص ایشان می‌شد با سکوت و گذشت برخورد می‌کردند که نمونه آن در عدم تایید صلاحیت ایشان در سال 1392 یا زندانی شدن فرزندانشان یا توهین‌ها و هتاکی‌های بی‌حد افراطیون بود، بنای بنده هم پیروی از سیره ایشان است.
تصور می‌شد رابطه آقای دکتر ولایتی با آیت‌ا… هاشمی و خانواده گرامی ایشان رابطه‌ای است که هیچ‌گاه منجر به حذف اندیشه آیت‌ا… نمی‌شود، اما چند صباحی است خلاف این ادعا به اثبات رسیده است. صحبتی با ایشان درباره چرایی این رویکرد داشته‌اید؟
نگرانی‌ها و انتقاداتی از طرف دانشجویان، مدیران و رسانه‌ها در این مورد به بنده منتقل شده، اما هنوز فرصت صحبت کردن با دکتر ولایتی در این‌باره فراهم نشده است. البته در کشور ما معمولا تصمیمات و رویه‌ها، صرفا به‌صورت فردی نیست و با تعامل نهادها و مسئولان مختلف انجام می‌شود، اما می‌توان با تدبیر بهتری حرکت کرد که در جامعه نگرانی و حساسیت نسبت به مجموعه بزرگ دانشگاه آزاد به وجود نیاید.
اخیرا عنوان داشتید که «برخی افراد تهران را پیش‌خور کردند»، چرا صراحتا به این طیف اشاره‌ای ندارید؟
همان‌گونه که عرض کردم یکی از روش‌های پرداخت بدهی به پیمانکاران و سایر طلبکاران در شهرداری تهران، روش تهاتر با تراکم شناور است که شیوه‌ای اصولی نیست و بهتر است برای کاهش هزینه‌های اداره شهر به‌جای این روش از روش پرداخت نقد، اقساط یا خطوط اعتباری ارزان‌قیمت استفاده شود، اما با توجه به بحران نقدینگی شهرداری تهران، این روش در سالیان اخیر به میزان بیش از حد و زیادی مورد استفاده قرار گرفته و مقادیر قابل‌توجهی تراکم شناور یا هولوگرام در دستان پیمانکاران و طلبکاران شهرداری وجود دارد که به شهرداری در دوره آینده بار مالی وارد می‌کند، اولا باید میزان دقیق تراکم شناور یا پرداخت‌های غیرنقد شهرداری روشن شود که متاسفانه هنوز گزارشی از این موضوع نداریم و ثانیا در جهت کنترل و کاهش این شیوه اقدامات موثر صورت گیرد.
برخی معتقدند مهندس محسن هاشمی محافظه‌کار است. در جریان برکناری آقا یاسر سکوت کردید. در برابر فشارها نسبت به شهردار نشدن خودتان، سکوت کردید. در برابر هجمه‌ها سکوت می‌کنید. تاریخ انقضای این سکوت چه زمانی است؟
واقعیت آن است که برادرم یاسر، از دانشگاه آزاد عزل نشد، بلکه طبیعی است فرد جدیدی که به رئیس هیات امنا و موسس دانشگاه شده است، مسئول دفتر خود را انتخاب کند. شاید اگر این فرایند با مدیریت و تدبیر بهتری در هر دو طرف صورت می‌گرفت، این میزان حساسیت و نگرانی در جامعه و دانشگاه ایجاد نمی‌شد، البته همان‌گونه که گفتم مشی آیت‌ا… هاشمی، سکوت و گذشت درباره مسائل شخصی و اعضای خانواده ایشان بود و شاید یکی از دلایل قدرشناسی بی‌نظیر و تاریخی مردم در وداع و تشییع پیکر آیت‌ا… هاشمی‌رفسنجانی، همین صبر و ازخودگذشتگی در موضوعات شخصی بود که امیدواریم خداوند توفیق حرکت در این مسیر را به ما نیز عنایت کند.
با توجه به اینکه جنابعالی رئیس شورای مرکزی حزب کارگزاران هستید، برخی ادعا می‌کنند که فرمان شهرداری در دست این حزب است. برای مثال، روزی از مهندس مرعشی و روز دیگر از دکتر نجفی به عنوان شهردار یاد می‌شود. قدرت مانور کارگزاران در مدیریت شهری جدید تهران چه اندازه است؟
شاید این تصور به‌دلیل سوابق مدیریتی آقای کرباسچی در شهرداری تهران و تصدی دبیرکلی حزب کارگزاران توسط ایشان و حضور فعال مطبوعاتی آقای مرعشی و انتظار افکار عمومی از حزب کارگزاران ایجاد شده باشد. به‌هرحال به‌دلیل آنکه اعضای ارشد کارگزاران معمولا از مدیران اجرایی و تکنوکرات کشور بوده‌اند و جهتگیری سیاسی تندی ندارند، به عنوان گزینه برای تصدی مسئولیت‌های اجرایی مطرح می‌شوند و سایر احزاب و گروه‌ها هم نسبت به آنان موضع منفی نمی‌گیرند.
با مشکلات تهران به‌خوبی آشنا هستید. با توجه به اینکه تخصص شما در حمل‌ونقل بیشتر از سایر موضوعات است، چه راهکاری برای رفع مشکل ترافیک و آلودگی هوا در نظر دارید؟
در علم مدیریت، نخستین اقدام برای حل یک معضل روبه‌رشد، کنترل آن است، پس اگر ما بخواهیم معضل ترافیک و آلودگی هوای تهران را حل کنیم، باید ابتدا از افزایش و دامن زدن به این معضل جلوگیری کنیم. به نظر می‌رسد یکی از موثرترین راه‌ها توسعه حمل‌ونقل عمومی انبوه‌بر و غیرآلاینده است که باید در اولویت مدیریت شهری قرار گیرد. ظرفیت متروی تهران طی شش سال گذشته در حد دوونیم میلیون سفر باقی مانده است که با توجه به احداث زیرساخت‌ها، اگر منابع خوبی به متروی تهران تزریق شده و با مدیریت صحیح و هوشمندانه‌ای پیگیری شود، امکان دو برابر کردن ظرفیت متروی تهران در یک دوره 4ساله وجود دارد و این اقدام می‌تواند بار قابل توجهی را از وسایل نقلیه شخصی و خودروهای آلاینده کاهش دهد.
عبورومرور بیماران خاص در کشورهای پیشرفته تسهیل شده است، اما در تهران چنین نیست و ظاهرا شورای قبل طرحی را تحت عنوان ایمن‌سازی معابر برای معلولان و بیماران خاص روی میز داشت، اما رسیدگی به آن بسیار کند بود و به نتیجه نرسید. برنامه‌ای برای تردد آسان بیماران خاص خواهید داشت؟
قانون بهزیستی، قانون روشنی است و دستورالعمل‌های مناسبی نیز برای تسهیل تردد معلولان در اماکن عمومی و ساختمان‌های مسکونی و تجاری وجود دارد، اما متاسفانه در بسیاری از موارد این قوانین و دستور‌العمل‌ها به‌درستی اجرا نشده است، یکی از راهکارها بازرسی ساختمان‌ها و گزارش‌گیری از شهروندان جهت شناسایی این نقاط ضعف در ساختوساز شهری و تعیین مهلت مناصب جهت رفع آنهاست.
اماکنی مانند بازار تهران ایمن نیست و با یک جرقه منفجر می‌شود. برنامه ایمن‌سازی برای این محل قدیمی و پر رفت‌وآمد ضروری است. چه باید کرد؟
منطقه مرکزی تهران به‌خصوص منطقه قدیمی و تاریخی بازار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که باید با مطالعه دقیق که البته به نظر شروع شده است نسبت به برنامه‌ریزی مناسب چه از جهت بافت فرسوده و چه از جهت آثار میراثی و تاریخی اقدام شود. یکی از مشکلات فعلی تهران، هدایت نامناسب سرمایه‌گذاری و ساختوساز است، زمانی‌که ما در نقاط منفی و اشباع‌شده به لحاظ ترافیکی و فاقد دسترسی‌های مناسب اقدام به تراکم‌فروشی می‌کنیم و بارگذاری سنگین مسکونی و تجاری را در پهنه‌های غیرمتناسب در طرح تفصیلی انجام می‌دهیم، طبیعتا هم شاهد از بین رفتن باغات و فضای سبز در شمال تهران هستیم و حتی کوه‌خواری، تبدیل به کاربری‌های مسکونی و تجاری خواهد شد و هم سرمایه‌گذاری جهت نوسازی بافت فرسوده که از اولویت‌های شهر است با کندی مواجه خواهد شد. مدیریت شهری باید سرمایه‌گذاری و ساختوساز را از پهنه‌های نامناسب به بافت‌های فرسوده هدایت کند تا علاوه بر ایمنی، به تسهیل کسب‌وکار و زندگی و تردد شهروندان نیز بینجامد، ولی حتما این امر باید با برنامه‌ریزی دقیق صورت گیرد.
حادثه پلاسکو سبب خسارات زیادی شد و خاطره تلخی به یادگار گذاشت که نشانگر مدیریت بحران ضعیف بود. برنامه‌ای برای تقویت آن دارید؟
مشخص است که در تهران ساختمان‌هایی شبیه پلاسکو به‌وفور دیده می‌شود که باید به‌صورت علمی و مدون بررسی و از لحاظ آسیب‌پذیری در برابر حوادث طبقه‌بندی و اولویت‌بندی شوند و مورد ایمن‌سازی قرار گیرند. توجه به گزارش ملی حادثه پلاسکو که با دستور ویژه رئیس‌جمهور تهیه شده است، نشان می‌دهد مدیریت بحران در تهران نیاز به هماهنگی بیشتر، تخصیص منابع و افزایش عمق کارشناسی در جنبه‌های گوناگون دارد، ضمن آنکه جنبه‌های عمومی و فرهنگسازی در جامعه چه درباره پیشگیری از بحران و رفع نقاط کلیدی آسیب‌زا با انجام هزینه‌های اندک ایمنی و چه درباره رفتار شهروندی حین بحران نیز نباید نادیده گرفته شود. واقعیت آن است که در بروز بحران عمدتا رفتارهای هیجانی و احساسی و قهرمانانه دیده می‌شود، اما محور اصلی باید فعالیت‌های علمی و مدیریتی قبل از بروز بحران و ایجاد فرایندهای بهینه و جامع باشد که هزینه بحران را کاهش دهد.
در برخی شهرداری‌های مناطق در یک اتاق 12متری 15کارمند حضور دارند. این جذب فله‌ای چه آثاری دارد و محل تامین حقوق آنها کجاست؟
موضوع پرسنل شهرداری تهران مساله‌ای جدی و حساس است. بیش از 73هزار نفر در شهرداری تهران و شرکت‌های وابسته فعالیت دارند و نمی‌توان به‌صورت شتابزده و نسنجیده با آنها برخورد کرد، چراکه به بروز اختلال در عملکرد شهرداری، بحران‌های سیاسی، پیامدهای قضائی و مشکلات اجتماعی خواهد انجامید. البته این واقعیت که پیکره شهرداری تهران بیش از حد نیاز فربه شده و چابکی آن تا حد قابل‌توجهی کاهش یافته، قابل انکار نیست، اما راه‌حل صحیح حل این معضل، در ایجاد فضای بی‌ثباتی و نگران کردن پرسنل نیست، بلکه با فرایندهای علمی نظیر مهندسی مجدد، هدایت شغلی و توانمند‌سازی باید استفاده بهینه از سرمایه منابع انسانی در سازمان بزرگ شهرداری تهران صورت گیرد. حدود 200هزار نفر هم در فعالیت‌های برون‌سپاری شهرداری مشغول فعالیت هستند که این حوزه می‌تواند بخشی از پرسنل شهرداری را جذب کند.
گردش مالی شهرداری مشخص نیست. برای مثال، عباس جدیدی مدعی بدهی 60 هزارمیلیاردی و چمران بر بدهی 20هزار میلیاردی تاکید دارد. برنامه‌ای برای شفاف‌سازی درآمد ارائه می‌شود؟
موضوع درآمد و هزینه‌های شهرداری تهران و کسری آن که به عنوان بدهی تلقی می‌شود، مساله مهم و حساسی است که شامل بدهی‌های بالفعل (سررسیدشده و بالقوه (تعهدات) است. شهرداری چهار گونه بدهی دارد، نخست بدهی به سیستم بانکی است که شامل اصل و بهره آن می‌شود، دوم بدهی به موسسات و دستگاه‌های دولتی مانند تامین اجتماعی، دارایی و… است، سوم بدهی به پیمانکاران یا سایر طلبکاران شهرداری و چهارم مطالبات سررسیدنشده در قالب فاینانس و خطوط اعتباری است. اختلاف در اینکه مجموعه بدهی شهرداری تهران چه میزان است ناشی از تعاریف متفاوت در نوع بدهی و سررسید شدن یا تبدیل آن به تراکم شناور است و به نظر می‌رسد حجم بدهی‌های قطعی و سررسیدشده و تبدیل‌نشده شهرداری تهران در حدود 20هزار میلیارد تومان و میزان کل بدهی‌ها با احتساب تعهدات آینده و تبدیل‌شده به حدود 60هزار میلیارد تومان بالغ می‌شود.
