متهم ردیف اول افزایش قیمت جهانی نفت کیست؟
جمعه شب، دونالد ترامپ در پیامی توییتری با نامناسب خواندن افزایش قیمت نفت، اوپک را به دستکاری قیمت‌ها متهم کرد. در این شرایط، کارشناسان نظر متفاوتی با لفاظی‌های ترامپ دارند. به عقیده آنها عامل اصلی رشد قیمت نفت سیاست‌های اخیر آمریکا بوده است. مداخله‌های دولت ترامپ در خاورمیانه، ایجاد نااطمینانی نسبت به برجام و تحریم‌های این کشور علیه ونزوئلا از جمله مهم‌ترین محرک‌های افزایش قیمت نفت محسوب می‌شوند.
همچنین تحلیلگران برخلاف ترامپ معتقدند افزایش بهای طلای سیاه چندان هم به زیان اقتصاد آمریکا نیست.
آدرس غلط ترامپ به بازار نفت
جدال توییتری دونالد ترامپ با اوپک برای ساعاتی بر معاملات بازار نفت در روز جمعه اثر گذاشت اما اظهارنظرهای او درباره قیمت نفت از سوی وزرای نفت برخی کشورهای عضو اوپک بی‌پاسخ نماند و رشد مجدد قیمت‌ها را به همراه داشت. از دیگر‌سو برخی تحلیل‌ها از سوی کارشناسان، ترامپ و سیاست‌هایش را دلیل اصلی رشد چشمگیر قیمت‌ها شناسایی کردند، بنابراین بازنده نخستین جنگ لفظی ترامپ علیه بازار نفت، کسی نبود جز خود او. رئیس‌جمهوری آمریکا روز جمعه از اوپک برای بالا بردن قیمت نفت خام انتقاد کرد و گفت: «قیمت‌های فعلی نفت به شکل مصنوعی بالا نگه داشته شده‌اند و قابل قبول نیستند.» ترامپ در توییتی نوشت: «به نظر می‌رسد که دوباره دست اوپک در کار است و این در حالی است که مقدار بی‌سابقه‌ای نفت در همه‌جای جهان موجود است و کشتی‌های پر از نفت روی دریا شناور هستند. قیمت نفت به‌صورت تصنعی بسیار بالا رفته است. این خوب نیست و مورد قبول قرار نخواهد گرفت.» این اظهارنظر ترامپ همزمان با نشست کمیته مشترک وزیران اوپک و غیراوپک در جده منتشر شد و از همین‌رو واکنش مقام‌های حاضر در این دیدار را برانگیخت. خالدالفالح، وزیر نفت عربستان در این نشست به شکل مستقیم از لزوم تداوم کاهش تولید تا دست یافتن به قیمت‌های بالاتر سخن گفت. انتشار این سیگنال خوش‌بینی به بازار نفت و رشد قیمت‌ها را به همراه داشت و در نهایت باعث شد ترامپ با انتشار یک توییت انتقادی، برای ساعاتی قیمت‌ها را از رشد باز دارد.
با این حال اما اتفاقات به شکلی ادامه یافت که بازار نفت پیروز میدان شد. به این ترتیب هر بشکه نفت خام برنت در معاملات پایان هفته کاری گذشته، رشدی ۲۸ سنتی را به ثبت رساند و بر روی قیمت ۰۶/ ۷۴ دلار بر بشکه باقی ماند که رکورد سه ساله این نفت شاخص به‌شمار می‌رود. شاخص نفت خام دبلیو‌تی‌ای نیز اگرچه بعد از توییت ترامپ اندکی عقب‌نشینی کرد، اما معاملات روز جمعه را با رشدی ۷ سنتی به پایان برد تا این نفت شاخص نیز با قیمت ۴۰/ ۶۸ دلار بر بشکه همچنان رکورد سه ساله خود را حفظ کند. این دو نفت شاخص در هفته کاری گذشته به بالاترین قیمت از نوامبر ۲۰۱۴ رسیدند. شاخص نفت خام برنت در هفته گذشته ۴۸/ ۱ دلار معادل ۲ درصد رشد قیمت به ثبت رساند. نفت خام آمریکا نیز با ۹۹ سنت معادل ۴/ ۱ درصد رشد قیمت، به کانال ۷۰ دلار نزدیک شد.
آمریکا مقصر اصلی رشد قیمت نفت
رئیس‌جمهوری آمریکا روز جمعه اوپک را به دستکاری قیمت نفت محکوم کرد. اما نگاهی دقیق‌تر به دلایل رشد قیمت نفت در هفته‌های اخیر نشان می‌دهد اهرمی که از «طرح کاهش تولید اوپک در بازار نفت» اثرگذارتر بوده، سیاست خارجی آمریکا در سراسر دنیا از خاورمیانه تا ونزوئلا بوده است. ریسک‌های ژئوپلیتیک در حالی همواره نقشی اثرگذار بر رشد قیمت نفت دارند که مشخصا حمله نظامی آمریکا به خاک سوریه، تهدید ترامپ نسبت به خروج از برجام، انتخاب گزینه‌های ضدایرانی در کابینه این کشور، مقابله با روسیه و اعمال تحریم‌های نفتی علیه صنعت نفت ونزوئلا از جمله عواملی بوده‌اند که از سمت آمریکا باعث افزایش قیمت نفت در بازار شده‌اند.به گزارش رویترز، تنها کاری که ترامپ واقعا می‌تواند برای قیمت نفت انجام دهد، آزاد‌کردن ذخایر نفت خام استراتژیک آمریکا است. با این حال هیچ نشانه‌ای در دولت آمریکا برای انجام این کار مشاهده نمی‌شود. به گفته تحلیلگران، حتی شروع به بحث در رابطه با تخلیه ذخایر استراتژیک نفت خام آمریکا از سوی ترامپ، می‌تواند بر قیمت نفت خام در بازار فشار وارد کند. با این حال اتخاذ مواضع سیاسی متعادل‌تر از سوی دولت ترامپ نیز می‌تواند به متعادل شدن قیمت نفت کمک کند.
در حال‌حاضر درک بازار از کابینه ترامپ و سیاست خارجی او، اتخاذ تصمیم‌های رادیکال است که می‌تواند ریسک‌های ژئوپلیتیک را افزایش دهد. ایالات‌متحده آمریکا در ۱۲ مه اعلام خواهد کرد در توافق بین‌المللی برجام باقی می‌ماند یا آن را ترک خواهد کرد.نشانه‌های ضد و نقیض درباره این تصمیم، یکی از فشارهای سیاسی دولت آمریکا به بازار نفت است. چنانچه آمریکا از توافق برجام خارج شود و بار دیگر تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کند، طبق پیش‌بینی‌ها چیزی بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه از عرضه نفت خام ایران از بازار کاسته خواهد شد که به نوبه خود موجب بیشتر شدن شکاف میان عرضه و تقاضا و رشد قیمت‌ها خواهد شد. به این ترتیب است که میشائیل تران، استراتژیست موسسه آر‌بی‌سی کپیتال‌مارکتس با تاکید بر اینکه «در این اواخر، ترامپ خود یک عامل افزایشی در بازار نفت بوده است»، گفت: یکی از متغیرهای عمده‌ای که در حال تشدید افزایش قیمت نفت است، شکل‌گیری این برداشت در بازار نفت است که دولت ترامپ در حال اتخاذ مواضعی تهاجمی‌تر در عرصه بین‌المللی است.
واکنش‌ها به یک توییت نفتی
اما واکنش‌ها به اظهارنظر ترامپ درباره بیش از اندازه بالا بودن قیمت نفت، اتفاقی بود که منجر به حمایت از قیمت‌ها در معاملات نفت خام در روز جمعه شد. وزیر نفت عربستان که در نشست جده از رشد بیشتر قیمت‌ها حمایت کرده بود، در واکنش به انتقاد ترامپ گفت: چیزی به اسم قیمت‌های غیرواقعی وجود ندارد. الفالح ذخایر نفت خام دنیا را حدود ۸/ ۲ میلیارد بشکه اعلام و تاکید کرد این حجم از ذخایر، به میزان قابل توجهی در مقایسه با سطح ۱۲/ ۳ میلیارد بشکه‌ای در سال ۲۰۱۷ کاهش پیدا کرده‌اند اما همچنان بالاتر از زمانی هستند که اشباع عرضه آغاز شد. وزیر انرژی عربستان گفت: متغیرهای متعدد دیگری در بازار وجود دارد از جمله میزان رشد تقاضا که مبهم مانده و عرضه جدیدی که سریعتر از حد انتظار ما رشد می‌کند.
سهیل محمد المزروعی، وزیر انرژی امارات متحده عربی در واکنش به توییت رئیس‌جمهور آمریکا، با تاکید بر اینکه «من درباره آنچه رئیس‌جمهور آمریکا گفته است، اظهارنظر نمی‌کنم»، گفت: اما قطعا ما نقش خود را برای تصحیح بازار ایفا می‌کنیم و بازار همان طور که اعلام کردیم هنوز متعادل نشده است. تصور می‌کنیم این گروه همچنان کارهایی برای انجام دادن دارد و ما به کارمان ادامه می‌دهیم. جبار اللعیبی، وزیر نفت عراق نیز در این زمینه گفت: قیمت نفت خیلی بالا نیست. لعیبی که در نشست جده حضور داشت، گفت: در حال حاضر همه چیز خوب و بازار در حال ثبات یافتن است.دبیر کل اوپک، محمد بارکیندو نیز در واکنش به توییت ترامپ گفت: اعضای این گروه دوستان آمریکا هستند، اعلام همکاری از سوی ۲۴ کشور تولیدکننده نفت در دسامبر سال ۲۰۱۶ که از سال ۲۰۱۷ به اجرا درآمد، نه تنها مانع کاهش قیمت‌های جهانی نفت شد بلکه صنعت نفت را از فروپاشی قریب الوقوع نجات داد. بارکیندو خاطرنشان کرد: ما نه در اوپک و نه در همکاری مشترک خود با تولیدکنندگان غیراوپک، هدف قیمتی نداریم.همچنین منابع آگاه به رویترز گفتند که الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه، روز جمعه در دیدار پشت درهای بسته به همتایان اوپک و غیراوپک خود گفت: مسکو به توافق کاهش تولید تا پایان سال ۲۰۱۸ متعهد است. شواهد و اظهارنظرها نشان می‌دهد که اوپک قصد دارد توافق کاهش تولید را احتمالا تا پایان سال ۲۰۱۹ ادامه دهد.
اشتباه ترامپ
اظهار نظر ترامپ درباره قیمت نفت واکنش‌های فراوانی را از وزیران کشورهای عضو اوپک گرفته تا کارشناسان برانگیخت. از نگاه کارشناسان، رئیس‌جمهور آمریکا در اظهار نظر اخیر خود درباره رشد قیمت نفت دچار اشتباه شده است زیرا رشد قیمت‌ها لزوما بد نیست؛ به خصوص برای تولیدکنندگان نفت در آمریکا.
این نکته در گزارش روز گذشته «دنیای اقتصاد» با عنوان «تغییر استراتژی بزرگان نفتی» نیز مورد توجه قرار گرفت. در این گزارش بر این نکته تاکید شد که پیش از سال ۲۰۱۴ و در زمانی که قیمت نفت در اوج قرار داشت، رشد قیمت نفت خام تاثیر چشم‌‌گیری بر افزایش سرمایه‌گذاری در صنعت شیل آمریکا و جهش تولید نفت این کشور داشت. هرچند این اتفاق برای اوپک، که حالا در هدف‌گذاری جدید به دنبال رشد قیمت‌ها به منظور افزایش سرمایه‌گذاری است ریسکی بزرگ به شمار می‌رود که بهتر است جلوی آن گرفته شود؛ اما مخالفت رئیس‌جمهور آمریکا با رشد قیمت نفت به‌عنوان نماینده کشوری که بیشترین نفع را از افزایش قیمت‌ها برده و می‌برد، از نظر کارشناسان عجیب است.به گزارش بلومبرگ، با رشد قیمت نفت، قیمت سوخت در آمریکا و در آستانه فصل مسافرت‌های جاده‌ای افزایش خواهد یافت. بنابراین به نظر می‌رسد ترامپ به دنبال کسی بوده تا او را برای افزایش قیمت‌ها سرزنش کند. اما این تنها یک سوی ماجرا است. در سوی دیگر ماجرا پای سرمایه‌گذاری در توسعه صنعت نفت آمریکا و تعداد زیادی شغل در میان است.
به گزارش بلومبرگ، اگرچه ممکن است قیمت‌های فعلی از نظر دونالد ترامپ «بسیار بالا» باشد اما کاهش قیمت نفت نیز می‌تواند منجر به کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت آمریکا و از بین رفتن مشاغل این صنعت شود. این در حالی است که تولیدکنندگان نفت آمریکا افزایش تولیدهای خود را مدیون رشد قیمتی هستند که با تلاش کشورهای عضو و غیرعضو اوپک به دست آمده است. بر اساس این گزارش، زمانی‌که قیمت نفت خام در سال ۲۰۱۴ با سرعتی زیاد کاهش یافت، تولیدکنندگان نفت خام آمریکا با مشکلاتی بسیار بیشتر از آنچه تصور می‌شد، مواجه شدند.این خطر حالا نیز با کاهش قیمت‌ها در انتظار صنعت نفت آمریکا است. در این میان هرچند به لحاظ تاریخی قیمت پایین‌تر نفت برای اقتصاد آمریکا اثری مثبت به همراه داشته است، اما افزایش قابل ملاحظه تولیدات نفت شیل در دهه گذشته که آمریکا را تا حد زیادی از واردات نفت بی‌نیاز کرده است، بسیاری از مزایای نفت ارزان را جبران کرده است.
