«ماه روحانی» آمد- احمد فرهادی

اگر‌چه روزه‌داری در شرایط سخت می‌تواند در کوتاه‌مدت رشد اقتصادی کشورها را کاهش دهد، اما در بلندمدت بر افزایش رضایت درونی افراد تاثیر بسیاری دارد و منجر به افزایش سرمایه اجتماعی و کاهش هزینه‌ها در بسیاری از تعاملات اقتصادی و اجتماعی می‌شود.امسال «ماه روحانی رمضان» تقارنی هم با پیروزی دکتر حسن روحانی به عنوان دوازدهمین رئیس جمهوری ایران یافته است. ماه رمضان اثرات مهمی بر الگوی زندگی یک و نیم میلیارد مسلمان در سرتاسر کره زمین دارد که بعضاً تاثیراتش فقط محدود به جغرافیای این کشورها نمی‌شود. به عنوان مثال در کشورهای غیر مسلمان مانند اروپا و آمریکا نیز قدرت و میزان خرید مسلمانان در این ماه افزایش چشمگیری پیدا می‌کند و باعث روشن شدن ابعاد بازار حلال در این کشورها می‌شود. فقط در ایالات متحده آمریکا درخواست دریافت گواهی حلال از مرکز بررسی استاندارد حلال این کشور حدفاصل سال‌های 2005 تا 2010 بیش از 80 درصد افزایش داشته است.
رصد تاثیرات اقتصادی ماه رمضان در بازارهای مالی و بورس‌ها و یافتن فرمول ثابت برای آنها به دلیل ثابت نبودن متغیرهای متعدد کار آسانی نیست. مدرسه تجارت هاروارد-کندی تحقیقی را حول محور میزان تولید ناخالص داخلی کشورها در ماه رمضان بر اساس تعداد ساعات روزه داری در کشورها کرده و به این نتیجه رسیده در کشورهایی مانند ترکیه که در طول زمستان و تابستان اختلاف ساعات روزه داری زیاد است، به ازاء هر ساعت روزه داری بیشتر به میزان هفت دهم درصد از تولید ناخالص داخلی آن ماه کاسته خواهد شد.
یافته‌های محققان دانشکده اقتصاد دانشگاه هاروارد نشان می‌دهد روزه‌داری بویژه در روزهای بلند سال ممکن است منجر به کاهش بهره‌وری افراد و در ادامه کاهش نرخ رشد اقتصادی کشور (البته در کوتاه‌مدت) ‌شود. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد رابطه معکوسی بین افزایش ساعت های روزه‌داری و نرخ رشد اقتصادی در کشورهایی که غالب جمعیت آنها را مسلمانان تشکیل می‌دهند، وجود دارد به طوری که با افزایش ساعات روزه‌داری در کشورهایی که بیش از 75 درصد جمعیت آنها را مسلمانان تشکیل می‌دهند نرخ رشد اقتصادی گاه تا 25 درصد تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
از سوی دیگر، در پژوهشی که از سوی گروه مدیریت بازرگانی دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد نشان می‌دهد که وجود الگوهای فصلی در بازده و نوسان‌پذیری بازار بورس و نیز در تعداد معاملات مرتبط با رویدادهای تقویمی متحرک از جمله ماه مبارک رمضان است. نتایج این پژوهش نشان داد که نتایج مربوط به تأثیر ماه رمضان بر بازدهی و نوسان‌پذیری برای شاخص‌های مختلف متفاوت است. ماه رمضان بر میانگین بازدهی شاخص‌های کل،‌ قیمت و بازده نقدی،‌ بازار اول،‌ بازار دوم و صنعت تأثیر معناداری ندارد، اما بر شاخص مالی تأثیر آن معنادار است و بر نوسان‌پذیری بازدهی شاخص‌های کل،‌ قیمت و بازده نقدی،‌ بازار دوم‌ و مالی تأثیر منفی و معنادار دارد.
یکی دیگر از تاثیرات ماه رمضان تغییر الگوی غذایی مردم است. معمولاً تقاضا برای خرید برخی از کالاهای اساسی نظیر محصولات پروتئینی، برنج، حبوبات، چای، روغن، قند و شکر، خرما، زعفران و… افزایش پیدا می‌کند و این اقلام با تقاضای مصرف بیشتری همراه می‌شوند. امسال دولت نیز برای تنظیم بازار و جلوگیری از افزایش قیمت این کالاها در ماه مبارک رمضان، برخی از این کالاهای اساسی را با قیمت دولتی و از طریق فروشگاه‌های زنجیره‌ای توزیع خواهد کرد. این طرح که «طرح ضیافت» ویژه ماه مبارک رمضان نام یافته از روز سه‌شنبه (26 اردیبهشت 96) اجرا شده است و اجرای این طرح تا پایان ماه رمضان ادامه خواهد داشت. به گفته برخی از فروشندگان در سطح شهر تهران، هنوز قیمت کالاهای اساسی تغییر قابل توجهی در بازار نداشته است و پیش‌بینی می‌شود که قیمت‌ها در ماه مبارک رمضان، با تغییر و تحول چندانی روبه‌رو نشود.
بنا به گفته محققان اگر‌چه روزه‌داری در شرایط سخت می‌تواند در کوتاه‌مدت رشد اقتصادی کشورها را کاهش دهد، اما در بلندمدت بر افزایش رضایت درونی افراد تاثیر بسیاری دارد و منجر به افزایش سرمایه اجتماعی و کاهش هزینه‌ها در بسیاری از تعاملات اقتصادی و اجتماعی می‌شود. امیدواریم این «ماه روحانی»؛ با تمام سختی‌هایش, به شادی بیشتر و رضایت درونی‌ بیشتر برای مردم ایران زمین بیانجامد. هر چه باشد امروز شاهد حلول «ماه روحانی» رمضان هستیم, ماهی که امسال مردمش با تدبیر انتخاب کردند تا شاهد صلح و امینت بیشتری باشند، ماهی که مردمش با امید شروع کردند تا شاهد رونق اقتصادی در کسب و کارشان باشند.