ماموریت فرستاده ویژه پوتین در تهران چه بود؟

ماکسیم ساچکوف در المانیتور نوشت: در پی نشست هلسینکی بین دونالد ترامپ – ولادیمیر پوتین، مسکو در رابطه با مسئله سوریه برای اطمینان بخشی به متحدان و ارائه تضمین هایی برای هر کدام از طرفین، مجموعه ای از اقدامات را اتخاذ کرده است. در این زمینه، الکساندر لاورنتیف فرستاده ویژه پوتین در امور سوریه در 19 جولای برای دیدار با چهره هایی از جمله سعید ایروانی معاون امنیت بین‌الملل و سیاست خارجی شورای عالی امنیت به تهران سفر کرد. در نشستی که بیش از دو ساعت طول کشید؛ فرستاده روسی به همکار ایرانی خود در مورد نتایج نشست هلسینکی در مسئله سوریه و دورنمای همکاری بیشتر با ایران در این کشور سخن گفتند.

در نشست 16 جولای، ترامپ و پوتین در مورد امنیت بلندی های جولان با یکدیگر گفتگو کردند. ولادیمیر پوتین در طی کنفرانس خبری پس از نشست با دونالد ترامپ خاطرنشان کرد: مسکو توافق 1974 در مورد جداسازی نیروهای اسرائیل و سوریه را راهی برای « ایجاد صلح در بلندی های جولان، روابط صلح آمیزتر بین اسرائیل و سوریه و همچنین تامین امنیت دولت اسرائیل » دانست. در همین حال، پس از پیروزی های دولت سوریه، شبه نظامیان مخالف در جنوب چارچوب تسلیم را پذیرفتند. در همین حال رئیس جمهور بشار اسد در دستیابی به هدف کنترل مرزهای سوریه در بلندی های جولان تحت اشغال اسرائیل نزدیک تر شده اند.

لاورنتیف در 16 جولای قبل از سفرش با ایران گفت: « هیچ وقت نیروهای ایرانی در جنوب سوریه وجود نداشته اند.» با این حال وی از طرح این که مشاوران ایرانی در سوریه حضور دارند طفره رفت. وی افزود: « مبارزه با تروریست ها ادامه دارد. تا آنجا که در مورد منطقه عاری از تنش است ما به همکاری خود برای ایجاد سازش با طرف های جنگ و با مشارکت گروه های میانه رو ادامه می دهیم.» سفیر روسیه در سوریه گفت: « هیچ واحد مسلح حامی ایران در جنوب سوریه حضور ندارند.»

سفر مقامات روسیه به ایران پس از نشست هلسینکی و بحث های جامع مربوط به نگرانی های امنیتی اسرائیل از رویکرد کنترل – توازن این کشور در معادله پیچیده سوریه نشئت می گیرد. قبل از نشست هلسینکی، در مورد سه مسئله : تضمین امنیت اسرائیل از حضور فزاینده ایران در مرزهای اسرائیل – سوریه، محدود کردن نفوذ ایران در کل سوریه و تلاش برای دستیابی به توافق با امریکا برای خروج نظامی از سوریه سخن گفته می شد. از این رو اظهارات و اقدامات مقامات روسیه پس از نشست هلسینکی بدان معنا است که مسکو آنچه را که به طرفین وعده داده را برآورده ساخته است: امنیت برای اسرائیل، همکاری با ایران و تعامل با غرب.

در روز 19 جولای المانیتور به اظهارات سفیر روسیه در ایران در مورد نگرانی مسکو از افزایش احتمال رویارویی نظامی بین نیروهای ایران و اسرائیل در سوریه اشاره کرد. وی افزود: « ایران کشوری نیست که شما بتوانید به آن فشار وارد کنید. این کشور بزرگ سیاست خارجی مستقلی را دنبال می کند. کار کردن با ایرانی ها تنها از طریق اقناع انجام می شود و فشار به این کشور تنها نتیجه متضاد خواهد داشت.» بنابراین روسیه به طور پیوسته به سمت اجرای تدریجی چشم انداز خود در مورد بلندی های جولان حرکت می کند اما در حالی که این سیاست ها در مقابل جنگ منطقه ای گسترده تر ؛ حداقل راه حل دردناک برای منافع جمهوری اسلامی ایران است.

مسکو همچنین درصدد است تا تهران را متقاعد کند که پیشنهاد آن ها در مورد بلندی های جولان به معنای اولویت بخشی به اسرائیل در مقابل ایران نیست.این مسئله همچنین همکاری روسیه – ایران در مبارزه با تروریست ها در سوریه را تضعیف نمی کند.در مقابل به نظر می رسد که ایران نسبت به دوستی های نزدیک روسیه با اسرائیل و آمریکا محتاطانه عمل می کند. در این وضعیت ایران با گزینه های محدودی روبرو است یا دیدگاه مسکو را همراه با اندکی اصلاحات می پذیرد یا باید با تشدید نظامی، تحریم ها و فشار از داخل روبرو شود.

اما نسبت به توانایی روسیه در دستیابی به این هدف با شک و تردید نگریسته می شود. با این وجود از آنجایی که امنیت اسرائیل مسلما مهم ترین انگیزه ترامپ در مناقشه سوریه است، او ممکن است با دیدگاه روسیه در مورد بلندی های جولان و منطقه عاری از تنش در جنوب سوریه را قبول کند.

مسئله دیگر که پوتین در نشست هلسینکی خاطرنشان کرد تلاش برای تعقیب همکاری در فرایند آستانه و فعالیت های «گروه کوچک » است. در حالی که هنوز در مورد این که آیا طرفین از آمادگی برای چنین تعاملی برخوردار هستند یا خیر مشخص نیست. نمایندگان این گروه قرار است در روز 30-31 جولای در مورد مسئله پناهندگان با یکدیگر گفتگو و تبادل نظر کنند.به موازات هم، نشست جدیدی بین ایران – روسیه – ترکیه در حال شکل گیری است. یوری یوشاکوف دستیار سیاست خارجی پوتین گفت که تاریخ دقیق آن هنوز مشخص نشده است. اما منابع دیپلماتیک اعلام کردند که این نشست سه جانبه به احتمال زیاد در پایان تابستان یا اوایل پاییز برگزار خواهد شد. این پس از نشست سوشی در نوامبر 2017 و آنکارا در آوریل ، سومین نشست مشترک بین طرفین است. در پایان ، پوتین در نشست هلسینکی اعلام کرد که مسکو برای مشارکت با دولت های منطقه ای و غرب در حوزه کمک های بشر دوستانه آماده همکاری است. به عنوان بخشی از این اقدامات، مسکو بر ایجاد مرکز پذیرش، تخصیص و اقامت پناهندگان تاکید کرد. این مرکز توسط وزیر دفاع همراه با مقامات سوریه ایجاد شده و وظیفه هماهنگی آن بر عهده وزارت امور خارجه خواهد بود. آن ها بر «بازگشت تمام آوارگان داخلی و پناهندگان سوری از کشورهای خارجی ، تحویل کمک های بشردوستانه، کمک های پزشکی و مصالح ساختمانی نظارت خواهد کرد.» مسکو اما مختصات دقیق این مرکز را بنا به دلائل امنیتی فاش نکرد. اما منابع روسی معتقدند که این ساختار در « دمشق یا برخی از شهرهای بزرگ در جنوب غربی سوریه» واقع خواهد شد.بنابراین تاکید روسیه بر بازسازی و آشتی در سوریه مرحله بعدی فعالیت های روسیه در بحران سوریه است.