ماموریت حسن روحانی در ژاپن
پیش‌تر، شینزو آبه صریحا از وساطت میان ایران و آمریکا سخن گفته بود. دوشنبه هفته گذشته نخست وزیر ژاپن اعلام کرد کشورش سفر روحانی را تنظیم می‌کند، چون می‌خواهد نقش بزرگتری در حل و فصل بن بست هسته‌ای تهران و واشنگتن داشته باشد. آبه افزود ژاپن در پی این است که نقش واسطه را میان ایران و آمریکا ایفا کند.
روز جمعه آینده، رئیس جمهور ایران با هدف بررسی طیفی از مسائل دوجانبه و همچنین تنش‌ها در خاورمیانه با نخست وزیر ژاپن دیدار و گفتگو می‌کند. این سفر ممکن است، وساطت ژاپن، میان ایران و آمریکا را بار دیگر احیا کند.
به گزارش فرارو، صبح امروز سه شنبه، حسن روحانی در سفری چند روزه تهران را به مقصد کوالالامپور، پایتخت مالزی، ترک کرد. همزمان، یوشیهیدا سوگا، وزیر ارشد کابینه ژاپن، اعلام کرد حسن روحانی ۲۰ دسامبر با شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن، دیدار می‌کند.
سفر رئیس‌جمهور ایران به ژاپن در شرایطی انجام می‌شود که تنش‌ها در منطقه همچنان ادامه دارد و ظاهرا مباحثات مهم سران ایران و ژاپن با این تنش‌ها ارتباط دارند. هنوز اهداف و جزئیات کامل سفر روحانی به ژاپن منتشر نشده، با این حال، به نظر می‌رسد که گفتگو‌های روحانی و آبه سه محور عمده خواهد داشت.
ترغیب ژاپن به از سرگیری واردات نفت از ایران
ژاپن تا قبل از اجرای تحریم‌های نفتی ایران در اوایل ماه مه، یکی از مشتریان عمده نفت ایران بود. اما پس از اجرای تحریم‌های یادشده، تحت فشار‌های آمریکا مجبور شد واردات نفت از ایران را قطع کند یا حداقل به شکل چشمگیری کاهش دهد. روحانی پیش از عزیمت به کوالالامپور از کاهش روابط اقتصادی با ژاپن گلایه کرده و گفته این کاهش در اثر تحریم‌های آمریکاست. وی گفت: «این کاهش در روابط به دلیل شرایط فشار ظالمانه و تحریم‌های غیر قانونی آمریکا است که این تحریم‌ها ناپایدار خواهد بود.»
شبکه «ان اچ کی» ژاپن، همزمان با آغاز سفر روحانی، گزارش کرد ایران امیدوار است که روابط اقتصادی‌اش را با ژاپن تقویت کند. اما همین شبکه تصریح کرد که ژاپن به دلیل فشار‌های آمریکا واردات نفت از ایران را متوقف کرده است. سید عباس عراقچی، معاون وزیر امورخارجه ایران، در گفتگو با این شبکه ژاپنی ابراز امیدواری کرده که ژاپن واردات نفت از ایران را از سر گیرد.
شینزو آبه در سفر اخیر خود به تهران، پیامی از جانب رئیس جمهور آمریکا به ایران آورد ولی ایران از پذیرش آن خودداری کرد.
اعزام نیرو‌های نظامی ژاپن به خاورمیانه
اواخر بهار گذشته، همزمان با اوج‌گیری تنش‌ها میان تهران و واشنگتن، شینزو آبه برای وساطت میان دو طرف وارد میدان شد. ولی به رغم رفت‌وآمد‌ها و تماس‌های فراوان با دو طرف منازعه، نتوانست به آرام کردن تنش‌ها کمک کند. در نتیجه، ژاپن به تدریج برای محافظت از منافع اقتصادی‌اش، اعزام نیرو‌های نظامی به خاورمیانه را در دستور کار قرار داد. این موضوع در اواسط ماه اکتبر مطرح شد و به بحث داغ محافل سیاسی و رسانه‌ای ژاپن تبدیل شد. همان زمان، روزنامه آساهی ژاپن در سرمقاله خود نوشت که دولت آبه به جای پیوستن به ائتلاف دریایی آمریکا در خلیج فارس، می‌خواهد به تنهایی با اعزام نیرو‌های ژاپنی از نفتکش‌ها محافظت کند.
آن زمان، دولت ژاپن قصد داشت بدون پیوستن به ائتلاف دریایی آمریکا در خلیج فارس، کشتیها و هواپیماهایی، از جمله یک ناوشکن و هواپیمای جاسوسی، به منقطه اعزام کند، اما تصمیم گیری در این خصوص به سال جدید میلادی موکول شد. دلیل این امر تا حدودی این بود که آبه می‌خواست در ماه ژانویه به عربستان و امارات سفر کند و ایده اعزام نیرو‌های ژاپنی به منطقه را با سران این کشور‌ها در میان بگذارد.
در میانه این تحولات، ناگهان عراقچی به توکیو رفت و به آبه گفت: روحانی مایل است به ژاپن سفر کند. ژاپنی‌ها هم پس از هماهنگی با آمریکا، با این سفر موافقت کردند و آن را فرصتی برای توضیح دلایل ژاپن برای اعزام نیرو‌های نظامی به منطقه دانستند. تقریبا یک هفته پیش، خبرگزاری ژاپنی کیودو، به نقل از یک منبع آگاه اعلام کرد، آبه در دیدار با روحانی ممکن است از ایران بخواهد که اعزام نیرو‌های ژاپن به خاورمیانه را درک کند. بخش اعظم واردات نفت ژاپن از خاورمیانه می‌آید. از این رو، ژاپنی‌ها از تشدید تنش‌ها در این منطقه حیاتی نگران هستند. با افزایش تنش‌ها میان تهران و واشنگتن، آن‌ها در موقعیت دشواری قرار گرفتند. از یک طرف، وساطت‌شان میان ایران و آمریکا شکست خورد و از طرف دیگری تمایلی به اعزام نیرو‌های نظامی به خاورمیانه ندارند. از همین رو، وقتی ایده سفر روحانی به ژاپن مطرح شد، به سرعت استقبال کردند تا شاید بتوانند از طریق این سفر، تنش‌ها میان ایران و آمریکا را کاهش دهند.
احیای وساطت ژاپن
هم موضوع خرید نفت و هم مسئله اعزام نیرو‌های نظامی ژاپن به خاورمیانه، هر دو به نحوی با تنش‌های ایران و آمریکا مرتبط هستند. ژاپن به خاطر تحریم‌های آمریکا نمی‌تواند از ایران نفت بخرد و اعزام نیرو‌های نظامی ژاپن به خاورمیانه نیز به دلیل افزایش تنش‌ها در این منطقه پس از اجرای تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران است.
اظهارات مقامات ایران و ژاپن در آستانه سفر روحانی، نشان می‌دهد که موضوع وساطت ژاپن میان ایران و آمریکا تقریبا قطعی شده است. هر چند که هنوز خبری از مذاکره یا گفتگو میان ایران و آمریکا نیست.
علی ربیعی، سخنگوی دولت روحانی، روز دوشنبه در یک نشست خبری گفت: «سفر آقای رئیس‌جمهور به ژاپن ربطی به مسائلی مثل مذاکره با آمریکا ندارد منتها معمولاً دوستان ژاپنی ما حامل پیام‌ها و ابتکارعمل‌هایی هستند که ما برای شنیدن آن‌ها استقبال می‌کنیم و با جدیت هم بررسی می‌کنیم منتها هیچ برنامه از پیش تعیین شده‌ای در این زمینه وجود ندارد.»
پیش‌تر، شینزو آبه صریحا از وساطت میان ایران و آمریکا سخن گفته بود. دوشنبه هفته گذشته نخست وزیر ژاپن اعلام کرد کشورش سفر روحانی را تنظیم می‌کند، چون می‌خواهد نقش بزرگتری در حل و فصل بن بست هسته‌ای تهران و واشنگتن داشته باشد. آبه افزود ژاپن در پی این است که نقش واسطه را میان ایران و آمریکا ایفا کند.
آبه تصریح کرد: «ژاپن حداکثر تلاشش را انجام خواهد داد تا تنش در منطقه را آرام کند و از طریق تلاش‌های مداوم برای برقراری گفتگو، وضعیت را باثبات کند. از منظر امنیت انرژی، طبیعی است که ژاپن نقشی ایفا کند تا در عین تامین امنیت کشتیرانی برای کشتی‌های ژاپنی، به صلح و ثبات در خاورمیانه کمک کند.»
به هر حال، روحانی در سفری دو روزه به ژاپن خواهد رفت. هنوز معلوم نیست که آیا این بار آبه می‌تواند یخ روابط ایران و آمریکا را بشکند یا نه. عراقچی گفته «نباید توقع خاصی» از این سفر داشت. اما باید منتظر ماند و دید که گفتگو‌های روحانی و آبه این بار به کجا می‌رسد.
