ماجرای عبرت‌آموز «شل» در عراق
شرکت انگلیسی – هلندی رویال داچ‌شل از مجنون عراق خارج شد. این خروج با ابراز علاقه شرکت‌های شورون امریکا، توتال فرانسه و پتروچاینا چین همراه شده است.
«وحید حاجی پور» در یادداشتی نوشت:
شرکت انگلیسی – هلندی رویال داچ‌شل از مجنون عراق خارج شد. این خروج با ابراز علاقه شرکت‌های شورون امریکا، توتال فرانسه و پتروچاینا چین همراه شده است و این کنسرسیوم برای حضور در یکی از بزرگ‌ترین میادین نفتی جهان خود را آماده می‌کند.
گرچه شل در توضیح چرایی خروج از این میدان توجه به گاز طبیعی را مطرح کرده است اما باید نگاهی گذرا به عملکرد این شرکت در عراق داشت. این شرکت جزو پنج شرکت بزرگ نفتی جهان قرار داشته و دارد، به دلیل بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز از طریق شرکت‌های فنی‌ومهندسی و همچنین مدیریتی‌حساب شده همواره در زمره موفق‌ترین شرکت‌های نفتی جهان قرار گرفته است. اما اختلاف شل و وزارت نفت عراق در میدان مجنون از چه زمانی آغاز شد؟ همه چیز به سال ۲۰۰۹ برمی‌گردد، سالی که شل برای تولید ۱/۸ میلیون بشکه از این میدان اعلام آمادگی کرد. در سال ۲۰۱۰ این قرارداد به امضا رسید و شرکت‌های شل با ۴۵درصد سهام و پتروناس با ۳۰درصد سهام، شریک شرکت ملی نفت عراق با ۲۵درصد سهام شدند.
تولید میدان مجنون در سال ۲۰۱۰ و در زمانی که شل فعالیت خود را در آن شروع کرد ۴۵هزار بشکه در روز بود که این شرکت فعالیت مجنون و تولید نفت از آن را برای انجام کارهای نگهداری و بازسازی تعطیل کرد. شل تعهد داده بود طی قراردادی ۲۰ساله، در ازای دریافت یک‌دلار و ۳۹سنت پاداش بابت تولید هر بشکه نفت، میزان تولید از این میدان را تا ۸/۱میلیون بشکه افزایش دهد.
این رقم اما دچار تغییرات بسیاری شد و روزی به ۱/۲میلیون بشکه، مرتبه بعدی به یک میلیون بشکه یکبار به ۸۰۰هزار بشکه و روزی دیگر به ۶۰۰هزار بشکه رسید. تأخیرهای مکرر شل و عدم‌تحقق برنامه‌های این شرکت برای تولید نفت از این میدان با عصبانیت وزارت نفت عراق همراه شد به‌طوری که وزیر نفت این کشور طی نامه‌ای رسمی به هانس نیجکامپ نایب رئیس شرکت نفتی شل در آگوست ۲۰۱۳ – شهریور ۹۲ – نوشت: به دلیل تأخیر در عملیات تولید، بیش از ۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار از درآمدهای نفتی عراق از دست رفته است.
در این نامه به شدت از عملکرد شرکت نفتی شل به دلیل تأخیر در استخراج نفت از میدان نفتی مجنون در جنوب عراق انتقاد شده است.
در این نامه آمده در شرایطی که بغداد می‌کوشد نقش خود را به عنوان یک تولیدکننده کلیدی انرژی در جهان تثبیت کند، عملکرد منفی شرکت شل باعث‌شده میزان صادرات نفت عراق کاهش یافته و به پایین‌ترین سطح طی ۱۶ماه گذشته برسد. تولید نفت در میدان مجنون به شکل غیرقابل قبولی برای مدت طولانی متوقف شده و برآوردها نشان می‌دهد در این مدت تولید بیش از ۴۴میلیون بشکه نفت معطل مانده است. وزارت نفت عراق در این نامه نوشت: در نتیجه تأخیر شل عراق ضرر و زیان سنگینی را متحمل شده که بیش از ۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار برآورد می‌شود و این خسارات مالی نتیجه کوتاهی شرکت شل از عمل به تعهدات خود در قراردادهای امضا شده هر روز ادامه دارد.
در نامه وزارت نفت عراق همچنین آمده است: به درخواست شرکت شل میدان نفتی مجنون از اول ماه ژوییه سال ۲۰۱۲ تعطیل و تولید نفت برای اجرای عملیات مرمت و بازسازی تأسیسات موجود متوقف شده و همچنین این شرکت هیچ اقدام جدی برای انتقال و فرآوری گازهای تولیدی همراه از این میدان نفتی صورت نداده است. سوختن این گاز علاوه بر پیامدهای منفی اقتصادی برای عراق بر محیط‌زیست منطقه نیز تأثیرات منفی به همراه دارد که نقض آشکار قوانین عراق محسوب می‌شود.
پس از این نامه بود که شرکت شل اعلام کرد: طی هفته‌های آینده تولید ۱۷۵هزار بشکه‌ای را در مجنون آغاز می‌کند. عاصم جهاد، سخنگوی وزارت نفت عراق هم در آن زمان گفت: این تولید اولیه است و در آینده به سطح بالاتری (بیش از یک میلیون بشکه در روز) خواهد رسید. این در حالی است که شل تعهد داده بود در همان سال میزان تولید از مجنون را به ۴۵۰هزار بشکه در روز برساند که نه تنها محقق نشد، بلکه به ۲۵۰هزار بشکه هم در سال ۲۰۱۷نرسید! حالا عراق در برنامه جدید خود قرار است میزان تولید از این میدان را در سال ۲۰۲۰ به ۴۰۰هزار بشکه برساند.
شکست شل در مجنون عراق با برخورد جدی عراقی‌ها مواجه شد و این شرکت جریمه شد که همین جریمه عزم این شرکت را برای خروج از عراق راسخ کرد تا در نهایت قرارداد میانشان فسخ شود. شرکت شل با رقم رؤیایی ۸/۱میلیون بشکه‌ای خود عراق را ترک کرد تا بار دیگر اثبات شود ارائه اعداد بزرگ و جذاب به معنای بزرگی یک شرکت نفتی و خودتحقیری داخلی نیست. متأسفانه در کشورمان این اعداد خریداران بزرگی دارند هر شرکتی که رقمی بیشتر ارائه دهد محبوب‌تر و نشانه عقب‌ماندگی شرکت‌های ایرانی است. مثلاً طی چند هفته اخیر پیشنهاد شرکت مرسک دانمارک برای افزایش تولید نفت از میدان آب تیمور به میزان ۴۰۰هزار بشکه نشانه‌ای شده است در ضعف شرکت‌های ایرانی و بهره‌برداران نفت.
در دید چنین کارشناسانی اگر این شرکت پیشنهاد یک‌میلیون بشکه‌ای ارائه می‌کرد، قطعاً بهره‌برداران نفت ایران به خاک ذلت می‌نشستند و چاره‌ای جز تعطیلی آنها نبود. ماجرای شل و شکست برنامه تولیدش در مجنون عراق به خوبی نشان می‌دهد که نباید به اعداد دلخوش کرد، چراکه شل به عنوان یک ابرشرکت نفتی و برخوردار از همه امکانات روز جهان، به چنین وضعیتی دچار می‌شود. شل در چنین وضعیتی از عراق خارج می‌شود پس بهتر است خیلی به پیشنهاد رؤیایی شرکت‌های خارجی در ایران دلخوش نباشیم کما اینکه این پیشنهاد دارای جزئیات فنی است که اما و اگرهای بسیاری دارد که فرصت پرداختن به آن در این نوشتار نیست.
