فرصت و تهدید ابزارهاى رسانه‌اى جدید
مقام معظم رهبری فرمودند: به‌نظر من این وسایل رسانه‌اى جدید، هم یک فرصت است، هم یک خطر است؛ فرصت از دو نظر، خطر از یک جهت؛ خطر از این‌جهت که ممکن است این حرفها و شُبهه‌ها، در ذهن جوان‌ها و در ذهن غیرجوانها اثر بگذارد و این‌ها را منحرف کند…
به گزارش خبرگزاری تسنیم، بیانات کوتاه رهبر معظم انقلاب در باب فرصت‌ها و خطرات ایجاد‌شده به‌واسطه ابزارهاى رسانه‌اى جدید، زمینه‌اى است که به‌واسطه آن به مسأله مهم فضاى مجازى و ابزارهاى رسانه‌اى جدید دخیل در آن پرداخته شود. مشخص است که بى‌توجهى به این ابزارهاى جدید و یا رفتار مشتاقانه‌ى بدون تامل در باب این ابزارها مى‌تواند منجر به صدمه دیدن از خطرات و بهره‌مند نشدن از فواید و فرصت‌هاى آن شود. ازاین‌رو شایسته است که در سطوح مختلف چه در سطح سیاست‌گذارى ملى و چه در سطح استفاده فردى و خانوادگى، توجه جدى به خطرات و فرصت‌هاى این ابزارها داشته باشیم و با بى‌توجهى یا ناآگاهى و یا شتابزدگى و شیفتگى دچار بدترین حالت صدمات این عرصه نشویم. تذکر رهبر معظم انقلاب در این‌باره حاکى از آن است که ایشان نیز خواهان رفتارى اندیشیده شده و با دقت در رابطه با این ابزارها هستند و از فرصت‌ها و تهدیدهاى این ابزارها در کنار هم سخن مى‌گویند.
* خبرى کوتاه
در هیاهوى اخبار و مباحث رسانه‌اى در هفته‌اى که گذشت، خبرى به اختصار منتشر شد که در عین اختصار داراى محتوایى مهم و نیز حاوى هشدار و تذکرى بسیار مهم بود. در این خبر کوتاه چنین بیان شده بود: رهبر انقلاب اسلامى در دیدار جمعى از مدیران و اساتید مؤسّسه امام صادق(ع) ضمن تمجید از تلاش‌ها و زحمات ارزنده حضرت آیت‌الله سبحانى در زمینه احیاى کلام اسلامى، درباره توجه به علم کلام در سطح عمومى و ضرورت پاسخ به شبهات مطرح‌شده در فضاى عمومى با استفاده از ابزار رسانه‌اى جدید فرمودند: «…امروز شما ملاحظه کنید، هر انسانى که فرض کنید یک تبلت دستش باشد، با همه‌ى افکار و حرفهاى انحرافى مى‌تواند روبه‌رو و مواجه بشود؛ حالا به‌قدرى که ظرفیّت دارد. با این نگاه به مسأله نگاه کنید که شما چقدر نقش مى‌توانید ایفا کنید. به‌نظر من این وسایل رسانه‌اى جدید، هم یک فرصت است، هم یک خطر است؛ فرصت از دو نظر، خطر از یک جهت؛ خطر از این‌جهت که ممکن است این حرفها و شُبهه‌ها، در ذهن جوان‌ها و در ذهن غیرجوانها اثر بگذارد و این‌ها را منحرف کند؛ این جهت خطر است. امّا از دو جهت فرصت است: یکى این‌که ما مطّلع مى‌شویم که چه شبهه‌هایى وجود دارد. یکى از مشکلات کار ما این است که ما شبهه‌ها را نمى‌شناسیم. من مى‌بینم خیلى از آقایان محترم، خوب، با دانشجو مواجه‌اند، [امّا] آنچه در ذهن او و در دل او مى‌گذرد را نمى‌دانند. ما به برکت فضاى مجازى و این رسانه‌ى عظیم عمومى مى‌توانیم کشف کنیم که چه چیزهایى امروز مطرح است؛ این یک فرصت [است] که خوب، فرصت بسیار باارزشى است. فرصت دوم هم این است که از همین طریق مى‌توانیم شبهه را برطرف کنیم و آن‌را ازاله کنیم، بنابراین این‌که گفت «هر عُسرى دو یُسر همراهش است»، اینجا این تهدید دو فرصت همراه خودش دارد که از این دو فرصت باید حدّاکثر استفاده را کرد. بنابراین… ما کار و تلاشِ براى کلام را از سطح خواصّى نه این‌که کم بکنیم بلکه سطح عامّى و عمومى را هم حتماً مورد توجّه قرار بدهیم و این، کار اساسى‌اى است که امروز لازم است انجام بگیرد.»
* خطرى همراه با فرصت
اولین نکته‌اى که در باب سخن مهم رهبر معظم انقلاب که به کوتاهى و اختصار بیان شده است باید ذکر شود، این است که رهبر معظم انقلاب اسلامى دستاوردهاى جدید عرصه رسانه‌اى و تحولات این عرصه را یک فرصت بدون خطر نمى دانند بلکه به جنبه تهدیدى این فرصت نیز توجه دارند و خواهان آن هستند که همگان نیز به این جنبه توجه داشته باشند. پیش از این نیز ایشان در تذکرى به مسؤولان امر خاطرنشان ساخته بودند: «یک راه دو طرفه است. اگر دشمن مى‌تواند از علوم ارتباطات و از پیشرفتها و تازه‌هاى علمى این رشته استفاده کند، ما هم مى‌توانیم استفاده کنیم؛ ما هم باید دنبالش برویم تا استفاده کنیم؛ چه مانعى دارد؟ از همان شیوه‌هایى که ضلالت را منتشر مى‌کنند، مى‌شود ما استفاده کنیم و هدایت را منتشر کنیم. استعداد ما در استفاده از ابزارها، استعداد بالایى است.»
* از فرصت تبلیغ غافل نشویم
نکته دیگرى که رهبر معظم انقلاب در این‌باره متذکر شده بودند این بود که در کنار توجه به خطرات و مشکلات عرصه فضاى مجازى و نیز ابزارهاى جدید، باید دقت کرد که از فرصت تبلیغ اسلام در این عرصه غافل نشویم: «امروز وظایف حوزه‌هاى علمیه با گذشته تفاوت‌هاى زیادى کرده است. حوزه‌ى علمیه فقط براى اقامه‌ى جماعت نیست. منبر رفتن به‌صورت سنتى هم اگر محتواى عالى و پر مغزى نداشته باشد، کافى نیست. امروز شما ببینید وسایل تبلیغ در دنیا چقدر متنوع شده؛ این طرف دنیا یک نفر جوان پاى یک دستگاه کوچک مى‌نشیند و افکار، تصورات، تخیلات، پیشنهادهاى فکرى و پیشنهادهاى عملى را از سوى هر کسى – بلکه هر ناکسى – از آن طرف دنیا دریافت مى‌کند. امروز اینترنت و ماهواره و وسایل ارتباطى بسیار متنوع وجود دارد و حرف، آسان به همه‌جاى دنیا مى‌رسد. میدان افکار مردم و مؤمنین، عرصه‌ى کارزار تفکرات گوناگون است. امروز ما در یک میدان جنگ و کارزار حقیقى فکرى قرار داریم. این کارزار فکرى به‌هیچ‌وجه به زیان ما نیست؛ به سود ماست. اگر وارد این میدان بشویم و آنچه را که نیاز ماست – از مهمات تفکر اسلامى و انبارهاى معارف الهى و اسلامى – بیرون بکشیم و صرف کنیم، قطعا برد با ماست؛ لیکن مسأله این است که ما باید این‌کار را بکنیم.» (بیانات در دیدار علما و روحانیون کرمان 11/2/1384)
* از اثرگذارى رسانه‌هاى سابق نیز غافل نشویم
گاه تصور مى‌شود که پذیرش فرصت رسانه‌هاى جدید به معنى آن است که رسانه‌هاى قدیمى ازجمله منبر و رابطه حضورى و اثرگذارى رفتارهاى فضاى واقعى غیرمجازى را نادیده بگیریم. توجه به فضاى مجازى و رسانه‌هاى جدید و ابزارهاى نو نباید ما را از رسانه قوى حضورى و اثرگذارى آن غافل کند. به همین مناسبت رهبر معظم انقلاب در همان ابتداى طرح این مباحث رسانه‌اى جدید و ایجاد ابزارهاى نو ارتباطى، خاطرنشان کرده بودند: «اگر این دو نکته – آن نکته‌ى شکلى و این نکته‌ى محتوایى – مورد توجه قرار گیرد، شما بدانید روحانیت و جامعه‌ى علمى و مذهبى، همچنان در قله‌ى تأثیرگذارى عمیق تبلیغاتى خواهد بود و خواهد ماند. البته تلویزیون و اینترنت و ماهواره و غیره، تبلیغات گذراى خودشان را خواهند داشت؛ اما تبلیغات عمیق، متعلق به این مجموعه خواهد ماند. امروز این وظیفه است؛ هم وظیفه‌ى بنده، هم وظیفه‌ى شما، هم وظیفه‌ى آقاى احسان‌بخش و هم وظیفه‌ى بقیه‌ى علما. باید براى این‌کار برنامه‌ریزى شود.» (بیانات در جمع علما و روحانیون در مصلاى رشت 12/2/1380) «امروز همه‌ى ابزارهاى پیشرفته‌اى که در اختیار ما قرار دارد – شیوه‌هاى هنرى و شیوه‌هاى گوناگون نو – باید در اختیار تفکر اسلامى و فکر صحیح اسلامى باشد؛ لیکن منبر نماز جمعه چیزى است که در جاى خود اهمیت فراوانى دارد. خطاست اگر کسى تصور کند حالا که رادیو و تلویزیون و تئاتر و سینما و وسایل گوناگون تبلیغى و وسایل جدید الکترونیکى و اینترنت هست، دیگر خطبه‌هاى نماز جمعه چه‌کاره است؛ نه این خطاست. خطبه‌ى نماز جمعه جایگاه و تأثیر بسیار والاى خود را دارد. مخاطبان نماز جمعه هم یک قشر خاص نیستند؛ همه‌ى قشرهاى مردمند؛ به شرطى که ما بتوانیم به وظیفه‌ى خود در زمینه‌ى خطبه‌هاى نماز جمعه و این خطابه‌ى مهم و مؤثر آشنا شویم و عمل کنیم، که خوشبختانه در بسیارى از موارد این‌طور هم هست. گزارشى هم که جناب آقاى «تقوى» دادند، مژده‌دهنده‌ى این معنا بود که رو به بهتر شدن هم هست.» (بیانات در دیدار ائمه‌ى جمعه‌ى سراسر کشور 15/7/1381
