فاز جدید بازی ترامپ با مهره برجام
نمای کلی سیاست‌های کشورهای اتحادیه اروپایی و آمریکا در قبال برجام را می‌توان به یک دوراهی تشبیه کرد.
با نزدیک شدن به تاریخ ۱۲ می و زمان تأیید برجام توسط رئیس‌جمهور آمریکا، گمانه‌زنی‌ها در خصوص احتمال خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران بالاگرفته است. در ابتدای امر به نظر می‌رسید دولت اوباما مشتاق‌تر از ایران برای رسیدن به توافق هسته‌ای باشد اما گذشت مدتی از این توافق و اجرایی شدن تعهدات ایران در قالب برجام، دولت دونالد ترامپ را به این نتیجه رساند که در شرایطی که به خواسته‌های خود از برجام رسیده است، به طریقه‌ای از مسئولیت اجرایی کردن تعهداتش در این توافق شانه خالی کند. دونالد ترامپ در این خصوص اما بهانه مناسبی ندارد. او اشاره‌کرده است که ایران به تعهدات خود در برجام پایبند نبوده است و این در حالی است که هنوز سندی مدرکی بر این ادعای خود ارائه نکرده است.
ترامپ بارها مسائل منطقه‌ای و به‌خصوص حمایت ایران از سوریه را بهانه کرده است که علاوه بر مسائل موشکی، به برجامی دیگر در زمینه قدرت دفاع موشکی ایران نیز برسد. رئیس‌جمهور آمریکا به همین دلیل تلاش می‌کند اقدامات و توان دفاعی موشکی ایران را نیز به‌مثابه «روح برجام» در نظر گرفته و اصرار کند که ایران به برجام پایبند نبوده است. این در شرایطی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تمامی گزارش‌های خود از میزان پایبندی ایران به توافق هسته‌ای تأکید کرده است که کشورمان کاملاً تعهدات خود در توافق را اجرایی کرده است. آخرین بار در روز سوم اسفند سال ۹۶ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اجرایی شدن تعهدات ایران در برجام را تأیید و تأکید کرد که ذخایر اورانیوم غنی‌شده و آب‌سنگین ایران از میزان تعیین‌شده در برجام تجاوز نکرده است.
کشورهای اروپایی نیز در این میان با وجود اینکه به اثربخشی برجام باور داشته و سعی در حفظ آن دارند، در عین حال تاکنون چندان هم ترامپ را برای حفظ این توافق تحت فشار نگذاشته و آن‌ها نیز اعلام کرده‌اند که باید در زمان مقتضی به فکر اصلاح برجام و گنجاندن برنامه‌های موشکی در توافق هسته‌ای باشند. برخی از کشورها نیز به دنبال آغاز مذاکرات با ایران در خصوص مسائل منطقه‌ای هستند تا از این راه به مسئله موشک‌ها نیز رسیده و راه برای مذاکرات بعدی در زمینه نقش ایران در سوریه، لبنان، فلسطین و یمن را بگشایند.
دونالد ترامپ در نهایت تا ۱۲ ماه می (۲۲ اردیبهشت ۹۷) زمان دارد تا نظر نهایی خود در این خصوص را بیان کند و این در حالی است که خبرگزاری رویترز روز ۲۵ اسفند سال گذشته از زبان منابع معتبر خود بیان کرد که به احتمال زیاد قدرت‌های اروپایی تلاش خواهند کرد که با تعیین برخی تحریم‌های موشکی علیه ایران، ترامپ را تشویق به باقی ماندن در برجام سازند! در نهایت نمای کلی سیاست‌های کشورهای اتحادیه اروپایی و آمریکا در قبال برجام را می‌توان به یک دوراهی تشبیه کرد. دوراهی‌ای که یک‌سوی آن به تحریم‌های بیشتر و حفظ برجام در حد یک لفظ و توافقی که فقط تهران باید آن را اجرایی سازد است و سوی دیگر آن نیز به خروج آمریکا از برجام، از هم پاشیدن ریشه‌های توافق و شروع دوباره بازی تحریم‌های بین‌المللی و آمریکایی علیه ایران خواهد بود.
با این حال از هم‌اینک می‌توان حدس زد که جامعه جهانی در نهایت کدام یک از این دو راه را انتخاب خواهد کرد. در روز ۲۸ اسفند سال ۹۶، فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی در بروکسل به خبرنگاران اعلام کرد که هیچ طرحی برای تحریم‌های بیشتر علیه ایران وجود ندارد. او همچنین تأکید کرد که ما درباره راه‌هایی که می‌توانیم توافق هسته‌ای با ایران را به‌صورت کامل حفظ کنیم بحث خواهیم کرد. هیچ پیشنهاد و طرحی برای اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران نخواهیم داشت».
موگرینی همچنین بعد از پایان نشست شورای وزیران اروپایی اعلام کرد که اتحادیه اروپا برای حفظ توافق هسته‌ای با ایران متحد است. این موضع اتحادیه اروپا بااین‌حال مانع از این نشد که موگرینی اعلام کند همچنان اصرار دارد که ایران وارد مذاکرات درمورد فعالیت‌های موشکی خود شود. موگرینی همچنین در خصوص ضرب‌الاجلی که ترامپ برای متحدان اروپایی‌اش در خصوص اصلاح برجام تعیین کرده است، اعلام کرد که اتحادیه اروپا ضرب‌الاجل‌ها و اولویت‌های خود را دارد و اولویت اصلی اتحادیه اروپا در شرایط حاضر همین مسئله است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکنون ۱۰ بار پایبندی ایران به برجام را تأیید کرده است.
این موضع اروپا و اطمینان دادن موگرینی به اینکه تحریم‌های جدیدی در خصوص برنامه موشکی ایران در راه نیست، گمانه‌ها در خصوص راه‌حل دوم آمریکا یعنی خروج از برجام و ادامه تحریم‌ها علیه ایران را تقویت می‌کند. انتصاب جان بولتون، سیاستمدار به‌شدت ضد ایرانی به‌عنوان مشاور امنیت ملی ترامپ نیز بر همین مسئله تأکید می‌کند. نتانیاهو از هم‌اینک با شوق به مسئله تصمیم نهایی ترامپ در خصوص برجام می‌نگرد و اتحادیه اروپا نیز در این ماجرا به نظر می‌رسد راه خود را از آمریکا جدا کرده است. اما سؤال اصلی اینجاست که آیا ایران نیز باید شرایط تازه به وجود آمده در آمریکا و ساز ناکوک ترامپ در خصوص برجام را بپذیرد و یا راه‌حل‌های دیگری نیز برای متعهد ساختن آمریکا به اجرای تعهداتش در برجام وجود دارد؟
آمریکا تاکنون نیز که موافقت خود را با برجام اعلام کرده است، اقدامی عملی در راستای برداشتن تحریم‌ها انجام نداده و در ماه اسفند ترامپ بازهم «وضعیت اضطرار» در خصوص ایران را که از سال ۱۹۹۵ علیه ایران به تصویب رسیده بود، تمدید کرد. ترامپ در توجیه این مسئله مدعی شده است: «اقدامات و سیاست‌های حکومت ایران، از جمله اقدام این کشور در توسعه موشک‌های بالستیک، حمایت از تروریسم بین‌المللی و نقض حقوق بشر تهدیدی غیرمعمول و فوق‌العاده علیه امنیت ملی، سیاست خارجی و اقتصاد ایالات متحده به شمار می‌آیند.»
این مسئله بدان معنی است که تحریم‌های اقتصادی علیه ایران و همچنین تحریم هرگونه مبادله تجاری ایالات‌متحده با ایران همچنان باقی می‌ماند. تحریم‌ها در دیگر حوزه‌ها نیز همچنان ادامه دارد و به‌تازگی به بهانه حملات سایبری، تعدادی از شرکت‌ها و کارشناسان ایرانی مورد تحریم قرار گرفته‌اند. مسئله حقوق بشر و بهانه‌های ناشی از آن نیز یکی دیگر از مواردی خواهد بود که ایران را با تحریم‌های بیشتر مواجه خواهد کرد. در این شرایط باید دید حفظ برجام به هر قیمت ممکن و بدون اجرای تعهدات آمریکا بازهم در اولویت خواهد بود یا وزارت خارجه راه‌حلی دیگر در این زمینه دارد.
