فاجعه‌ای تکراری و مرگبار؛ چرا ایران همچنان رکورددار مرگ در جاده‌هاست؟
بازتاب– نوروز ۱۴۰۴ بار دیگر چهره‌ای خونین به خود گرفت. در مدت ۲۰ روز ابتدایی تعطیلات نوروزی، ۸۳۸ نفر در تصادفات جاده‌ای جان خود را از دست دادند؛ آماری که نه تنها تکان‌دهنده است، بلکه باید زنگ خطری جدی برای مسئولان و تمام جامعه ایرانی باشد. این آمار یک فاجعه تکراری را با تمام ابعاد فنی، اجتماعی، و اقتصادی‌اش بازگو می‌کند. در حالی که مسئولان در طول سال همواره از کاهش تلفات جاده‌ای سخن می‌گویند، نه تنها هیچ تغییر ملموسی در وضعیت ایمنی جاده‌ها دیده نمی‌شود، بلکه به نظر می‌رسد که وضعیت به روز به روز بدتر نیز می‌شود.
چرا در این معضل بی‌پایان گیر کرده‌ایم؟
این وضعیت دردناک زمانی قابل درک‌تر می‌شود که به آمارهای جهانی نگاه کنیم. در حالی که اتحادیه اروپا با جمعیتی پنج برابر ایران، تنها ۲۰ هزار کشته سالانه در تصادفات رانندگی دارد، ایران با جمعیتی مشابه یا کمی بیشتر، چندین برابر این تعداد قربانیان تصادفات جاده‌ای را ثبت می‌کند. این شکاف نه تنها گویای ضعف‌های سیستماتیک در جاده‌ها، خودروها و رفتار رانندگان است، بلکه نشان‌دهنده این است که جاده‌های ایران به یکی از خطرناک‌ترین نقاط دنیا تبدیل شده‌اند. در همسایگی ایران، ترکیه با جمعیتی مشابه، نزدیک به پنج هزار کشته جاده‌ای در سال دارد. در مصر، کشوری که در وضعیت مشابهی از نظر اقتصادی و توسعه است، تعداد تلفات به ۷ هزار نفر می‌رسد. در مقایسه با این کشورها، آمار مرگ و میر در جاده‌های ایران به وضوح غیرقابل توجیه است.
عوامل اصلی فاجعه: از خودروهای بی‌کیفیت تا جاده‌های مرگبار
کارشناسان و تحلیلگران این معضل را در ابعاد مختلفی بررسی کرده‌اند. یکی از اصلی‌ترین عوامل، کیفیت پایین خودروهای داخلی است. خودروهایی مانند پراید و پژو که به عنوان «ارابه‌های مرگ» شناخته می‌شوند، نقش بسیار زیادی در تلفات جاده‌ای دارند. این خودروها تنها در ۵۱ درصد از تصادفات مرگبار نقش داشته‌اند و این امر، گویای وضعیت فاجعه‌بار صنعت خودروسازی در ایران است. استانداردهای ایمنی این خودروها نه تنها از نظر جهانی عقب‌افتاده‌اند، بلکه بسیاری از آنها حتی در سطح استانداردهای داخلی نیز ناکافی به نظر می‌رسند.
اما خودروها تنها یک بخش از معضل بزرگ تلفات جاده‌ای ایران هستند. جاده‌های کشور نیز به هیچ وجه قابل دفاع نیستند. بیش از ۵ هزار نقطه حادثه‌خیز در جاده‌های ایران شناسایی شده که بسیاری از آنها از سال‌ها پیش بی‌توجهی مسئولان را شاهد بوده‌اند. نواقص اساسی در جاده‌ها از جمله نبود گاردریل‌ها، پیچ‌های خطرناک بدون علائم هشدار، و آسفالت‌های فرسوده، به‌طور چشمگیری خطرات رانندگی را افزایش داده‌اند. این وضعیت، به‌ویژه با افزایش تردد خودروها در تعطیلات و مناسبت‌های خاص، منجر به بروز حوادث بیشتر می‌شود.
خطای انسانی؛ عامل مهم و قابل توجه در تصادفات
هیچ‌کس نمی‌تواند از نقش خطاهای انسانی در تصادفات چشم‌پوشی کند. خواب‌آلودگی، سرعت غیرمجاز، سبقت‌های خطرناک، و عدم توجه به قوانین راهنمایی و رانندگی، از جمله دلایلی هستند که به‌طور مستمر جان هزاران نفر را در جاده‌ها می‌گیرند. عدم نظارت کافی، نبود آموزش‌های موثر، و حتی وجود فرهنگ نادرست رانندگی، عواملی هستند که به بحران تصادفات جاده‌ای دامن می‌زنند.
مسئولان کجا هستند؟ بی‌توجهی به جان مردم
در حالی که آمار تصادفات و تلفات در تعطیلات نوروزی سال به سال در حال افزایش است، سخنان مسئولان و وعده‌های آنها برای کاهش این آمار، چیزی جز یک حرف بی‌اساس و تکراری به نظر نمی‌رسد. رئیس پلیس راهور ایران با اعلام آمار تصادفات نوروزی امسال، بر لزوم مقابله با «عامل انسانی» تاکید کرد، اما چه فایده‌ای دارد وقتی که نه زیرساخت‌ها اصلاح می‌شوند، نه خودروها از نظر ایمنی به‌روز می‌شوند، و نه رفتار رانندگان تغییر می‌کند؟
این واقعیت دردناک زمانی بیشتر آشکار می‌شود که متوجه می‌شویم برخی از این تصادفات به‌واسطه غفلت و عدم نظارت در مراحل مختلف پیشگیری رخ داده‌اند. تصادف فاجعه‌بار اتوبوس کرمان-مشهد، که به کشته شدن بیش از ۱۵ نفر منجر شد، نمونه‌ای از این غفلت‌هاست. اتوبوسی که به‌طور غیرقانونی اضافه بار داشت و پس از بازرسی ناکافی، در جاده‌ای ناامن واژگون شد، تنها یک نمونه از میلیون‌ها فاجعه‌ای است که در جاده‌های ایران در هر سال رخ می‌دهد.
اصلاحات ضروری؛ در سایه بی‌عملی مسئولان
اصلاح جاده‌ها، ارتقای استانداردهای خودروها، و آموزش صحیح رانندگان، تنها بخشی از گام‌هایی است که ایران می‌تواند برای کاهش تلفات جاده‌ای بردارد. کشورهایی مانند سوئد و هلند، با ایجاد طرح‌های جامع برای کاهش تصادفات جاده‌ای، موفق به کاهش قابل توجه تلفات جاده‌ای شده‌اند. اما در ایران، این اقدامات به‌طور جدی پیگیری نمی‌شود.
در نهایت، این سوال مطرح می‌شود که چه زمانی مسئولان به‌طور جدی به این معضل توجه خواهند کرد؟ آیا این فاجعه‌های تکراری و این آمارهای شوک‌آور، سرانجام دولت را وادار به اتخاذ تدابیر واقعی خواهد کرد؟ این آمارها تنها یک عدد نیستند؛ پشت هر رقم، خانواده‌ای داغدار، آینده‌ای ناتمام، و یک فاجعه تکراری قرار دارد که باید جلوی آن گرفته شود.
مرگ‌های بی‌دلیل در جاده‌ها؛ تا کی؟
کاهش تلفات جاده‌ای تنها از طریق نگاهی جامع، متولی‌گری قوی، و اصلاحات زیرساختی، خودروهایی با استانداردهای جهانی، و آموزش مستمر رانندگان امکان‌پذیر است. در غیر این صورت، ایران همچنان درگیر یک بحران مرگبار خواهد بود که سالانه جان هزاران نفر را می‌گیرد. تا کی باید شاهد این فاجعه‌های تکراری باشیم؟
