غنی‌تر از جنگلهای اروپا اما در حال انقراض!
آمار و ارقام نشان می‌دهد که سالیانه چند 10 هکتار از جنگل‌ها بویژه در شمال کشور از بین رفته که تنها دلیل آن به دخالت بشر در طبیعت برمی‌گردد این در حالی است که این موهبت‌های خدادادی نقش فراوانی در کاهش مخاطرات طبیعی و انسانی مانند سیل و تبعات ناشی از آن دارد.
محیط زیست و منابع طبیعی تجدیدپذیر مانند جنگل‌ها و مراتع جزیی از ثروت های ملی و میراث ارزنده یک کشور محسوب شده که فقط به نسل حاضر تعلق ندارد، بلکه میراثی برای آیندگان است. داشتن آینده‌ای با ثبات تنها در سایه توجه به منابع طبیعی و محیط زیستی سالم محقق شده و از این رو تمامی کشورها برای حفظ، احیا و توسعه این دارایی ارزشمند بیش از پیش تلاش می‌کنند چرا که نابودی جنگل ها و مراتع، تصویری تاریک توام با فقر، گرسنگی و مملو از آلودگی را از آینده نشان می‌دهد.
اما آنچه در ایران به سرعت درحال ترویج و افزایش است کمر همتی است که برای نابودی اکوسیستم ها و دخل و تصرف به اراضی ملی و میهنی بسته شده است که احیای آنها شاید سال ها بلکه قرن ها به طول بینجامد. آمارها و ارقام نشان می‌دهد که سالیانه چند 10 هکتار از جنگل‌ها بویژه در شمال کشور از بین رفته که تنها دلیل آن به دخالت بشر در طبیعت برمی‌گردد.
رشد جمعیت و افزایش سکونتگاه‌های رسمی و غیررسمی در روستا، شهرها و حاشیه، استفاده نامناسب و غیراصولی از زمین‌ها و مراتع بدون توجه به شرایط اجتماعی و فرهنگی، نابودی روستاها با اجرای طرح های غیرکارشناسی، توزیع نامتعادل جمعیت در مناطق حاصلخیز، استفاده از تکنولوژی غیرضروری، برنامه‌ریزی‌های کوتاه مدت، توجه نکردن نسل جدید به فواید منابع طبیعی و زیست محیطی زمینه ساز این دگرگونی و معدوم شدن بخش عمده منابع طبیعی، درختان و گیاهان شده است.
راهکارهای جلوگیری از تخریب جنگل
یک کارشناس جنگلداری با بیان راه های جلوگیری از تخریب جنگل ها در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: برای اینکه جنگل تخریب نشود باید طبیعت را به حال خود رها کنیم و جنگلی بدون دام، دامدار، پیمانکار، تجاوز و تخریب داشته باشیم به نحوی که نگاه سودجویانه به جنگل نداشته باشیم.
محمد یوسف سجادی با اشاره به اینکه باید نگاه به جنگل تغییر کرده و به فواید غیرچوب آن بیندیشیم اظهار کرد: جنگل نقش حیاتی در تحول خاک، تولید اکسیژن، حفظ ذخایر نزولات آسمانی و جلوگیری از وقوع سیل ایفا می‌کند و نگاه جنگل به عنوان منبع تولید چوب خسارات جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت.
سجادی، جنگل را پارک طبیعت معرفی کرد و با اشاره به اینکه باید نگاهی اینچنین به جنگل داشت، خاطرنشان کرد: بسیاری از گونه‌های گیاهی حال حاضر در جنگل‌ها در شرف انقراض قرار دارد و بنابراین نباید هیچ دخل و تصرفی در آن وارد کرد و جنگل نه تنها باید حفاظت شده بلکه قرق شود.
وی، کاربری جنگل در دنیا را فقط از آن وحوش دانست و اذعان کرد: جنگلهای هیرکانی شمال کشور نمونه بسیار نادر و نوعی میراث ملی است چرا که در عرض 36 درجه مدار کره زمین وجود جنگل امری خارق العاده به شمار می رود. در هیچ منطقه از جهان در این عرض جغرافیایی جنگل وجود ندارد چرا که این عرض مدار گرم و خشک کره زمین بوده اما در شمال ایران به دلیل گسترش شرقی غربی رشته کوه البرز، وجود دریاچه خزر و رطوبت حاکم، این جنگل ها پدیدار و ماندگار شده اند.
سجادی، جنگلهای هیرکانی را میراثی فرهنگی، کهن و مادر جنگل های اروپا برشمرد و تشریح کرد: تولد این جنگل‌ها مربوط به دوران سوم زمین شناسی است و پس از دوره چهارم و عصر یخبندان به دلیل مسیر شمالی جنوبی پیشروی یخبندان تمام جنگلهای اروپا تا قفقاز از بین رفته و تنها جنگلهای شمال کشور به واسطه پناهگاه رشته کوه البرز باقی ماندند.
جنگلهای هیرکانی شمال کشور غنی تر از جنگلهای اروپا
وی، جنگل های هیرکانی شمال کشور را غنی از گونه‌های متنوع توصیف و عنوان کرد: در حال حاضر جنگلهای اروپا شامل 22 گونه درخت جنگلی بوده در حالیکه ما 78 گونه درخت با 50 گونه درختچه‌ای و 2500 گونه آوندی داریم که نشانگر غنای جنگل های شمال کشور است.
کارشناس ارشد جنگلداری، پوشش گیاهی در مناطق بالادست را موجب حفظ آبخیز و مانع از طغیان رودخانه‌ها دانست و افزود: وجود دام در مراتع به ویژه دام سبک، باعث برهم زدن پوشش گیاهی شده و کلوئید خاک را تخریب کرده و به پائین دست منتقل می‌کند. وقتی کلوئید خاک تخریب شود آب صاف وارد حوضه آبریز نشده و روان آب در ارتفاعات اتفاق می‌افتد. تجمع روان آب‌های حاصل از تخریب پوشش گیاهی در پایین دست سیل را به دنبال داشته و باعث فرسایش خاک می‌شود.
وی، بار دیگر با یادآوری اینکه حضور دام در مرتع زیان شدیدی را به پوشش گیاهی وارد می‌کند، تاکید کرد: دلیل اینکه آبخیزداری از بالادست آغاز شده، این است که مرتع زودتر از جنگل در معرض آسیب قرار دارد و در اثر چرای بی‌رویه و لگدمال شدن پوشش مراتع توسط دام سبک، نیاز به احیای آن در اولویت اول قرار دارد.
این محقق و پژوهشگر حوزه جنگل، نقش پوشش گیاهی را در آبخیزداری حیاتی، توصیف و اظهار کرد: آبخیزداری بزرگترین فعالیت برای حفظ آب و منابع آبی بوده و چگونگی هدایت آن و نحوه تغذیه منابع زیرزمینی از جمله اموری است که در آبخیزداری باید رعایت شود.
وی تاکید کرد: توجه به آمایش سرزمین بهترین راه حل ممکن برای حفظ منابع طبیعی است و باید با توجه به اکولوژی منطقه، اکونومی آن را بر اساس حفظ آب، خاک و هوا برنامه ریزی کرد و این معنای درست آمایش سرزمینی است.
