عوارض جبران ناپذیر مصرف بیش از حد ویتامین ها

ایرانی‌ها عادت و علاقه عجیبی به مصرف خودسرانه ویتامین‌ها و مکمل‌ها دارند. این در حالی است که به گفته کارشناسان، کمتر از ۲۰ درصد ایرانی‌ها نیاز به مصرف مکمل دارند.

آمارها می‌گویند بیش از ۸۰ درصد ایرانی‌ها کمبود ویتامین دی دارند و باید این ویتامین را مصرف کنند تا دچار عارضه‌ها و بیماری‌های ناشی از کمبود آن مثل پوکی استخوان، درد و ضعف ماهیچه‌ها، عفونت‌های مکرر، مشکلات گوارشی مثل یبوست، ریزش مو، احساس افسردگی و … نشوند. اما این دلیل نمی‌شود که ما خودسرانه و با هر دوزی که خودمان تشخیص می‌دهیم، این ویتامین را مصرف کنیم.

خیلی از مردم تصور می‌کنند که ویتامین‌ها چون دارو محسوب نمی‌شوند، هیچ گونه خطری هم ندارند و اگر هم بیش از حد نیاز مصرف کنند، بدن‌شان آنها را دفع می‌کند اما موضوع این است تعدادی از ویتامین‌ها نه تنها دفع نمی‌شوند، بلکه در بدن رسوب می‌کنند و اولین آسیب را به کلیه‌ها و کبد می‌رسانند؛ یعنی دو عضو حیاتی بدن. مصرف بی‌رویه برخی داروها می‌تواند حتی منجر به بروز برخی اختلالات روانی مثل افسردگی شود. پس بهتر است حتی در مصرف ویتامینِ خوش‌ظاهری مثل دی مراقب باشیم.

متخصصان می‌گویند حتی اگر لازم باشد ویتامین دی مصرف کنید، باید پزشک آن را تعیین کند. چون بدن هر فرد با دیگری متفاوت است و مثلا اگر نیاز است شما هفته‌ای یک بار این ویتامین را مصرف کنید، دوست شما ممکن است ماهانه یک بار به این ویتامین نیاز داشته باشد.

فقط ۲۰ درصد ایرانی‌ها مکمل‌لازمند

متاسفانه ایرانی‌ها عادت و علاقه عجیبی به مصرف خودسرانه ویتامین‌ها و مکمل‌ها دارند. این در حالی است که به گفته کارشناسان، کمتر از ۲۰ درصد ایرانی‌ها نیاز به مصرف مکمل دارند.

با توجه به این که مکمل‌ها و ویتامین‌ها جزو محصولات سلامت‌محور OTC هستند و مردم می‌توانند آنها را بدون نسخه از داروخانه‌ها تهیه کنند، مصرف این ویتامین‌ها در یک دهه اخیر در ایران به شدت افزایش یافته و از استانداردهای جهانی هم بالاتر رفته است.

ویتامین دی (Vitamin D) مثل خیلی از ویتامین‌های دیگر برای بدن بسیار ضروری است و تامین میزان کافی آن به تقویت ایمنی و محافظت از بدن دربرابر پوکی استخوان و سرطان و پیشگیری از بیماری‌های قلبی، بیماری‌های عفونی و بیماری‌های خودایمنی کمک می‌کند و کمبود آن هم باعث بروز عارضه‌های جسمی و حتی روانی متعددی مثل ضعیف شدن استخوان‌ها، ضعف عضلات، افسردگی و … می‌شود.

ویتامین دی، یک ویتامین محلول در چربی است و به جذب کلسیم غذا کمک می‌کند و درواقع جذب کلسیم، یکی از مهم‌ترین وظایف ویتامین دی است. اما مصرف بی‌رویه و خودسرانه آن می‌تواند منجر به افزایش سطح کلسیم خون شود که همین یک مورد منجر به افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه و آسیب دیدن سلول‌های کلیه می‌شود.

ویتامین دی در بدن رسوب می‌کند!

کمبود ویتامین دی مختص ایران نیست و معضلی جهانی است. بیشتر از نیمی از جمعیت جهان ویتامین دی را به میزان کافی دریافت نمی‌کنند. در ایران آمارها حاکی از آن است که حدود ۸۰ درصد ایرانی‌ها دچار کمبود ویتامین دی هستند یا به اندازه کافی ویتامین دی دریافت نمی‌کنند و نیاز است که این ویتامین حتما از طریق قرص و در برخی موارد آمپول تامین شود تا بدن دچار کمبود نشود.

دکتر احسان شایسته، پزشک عمومی در این باره می‌گوید: جهانی بودن معضل کمبود ویتامین دی نباید باعث شود که خودسرانه به مصرف این ویتامین اقدام کنیم. چون به هر حال دارو، یک محصول شیمیایی است و مصرف زیاد آن باعث رسوب آن در بدن می‌شود و به اندام‌هایی مثل کبد و کلیه و قلب و عروق آسیب می‌زند.

عوارض خطرناک مصرف بی‌رویه ویتامین دی

ویتامین‌های محلول در چربی نمی‌توانند به سادگی از بدن دفع شوند. ویتامین دی هم یکی از این ویتامین‌ها است. دکتر شایسته می‌گوید: اگر مقدار این ویتامین در بدن بیشتر از حد طبیعی شود، می‌تواند عوارض مختلفی را ایجاد کند. عوارضی مثل هیپرویتامینوز دی که عوارض خطرناکی برای سلامت بدن دارد. یکی از این عوارض، هیپرکلسمی یا افزایش سطح کلسیم خون است. درواقع سطح بالای ویتامین دی می‌تواند جذب بیش از حد کلسیم از روده‌ها را تحریک کند که منجر به هیپرکلسمی می‌شود. هیپرکلسمی هم خودش علائمی دارد که عبارتند از: ضعف و خستگی، تهوع و استفراغ، یبوست، از دست دادن اشتها، تشنگی بیش از حد، تکرر ادرار، دردهای استخوانی و عضلانی و … .

به گفته این پزشک عمومی ایجاد سنگ‌ کلیه، نارسایی کلیه، آسیب دیدن کبد، مشکلات قلبی و عروقی، کلسیفیکاسیون بافت‌های نرم مثل رگ‌های خونی، قلب و ریه‌ها، مشکلات گوارشی مثل اسهال و یبوست و در مواردی مسمومیت، از عوارض دیگر مصرف بی‌رویه و نادرست ویتامین دی هستند.

مصرف هر مکملی بدون تجویز پزشک ممنوع

دکتر ایرج خسرونیا، متخصص داخلی و فوق تخصص گوارش و کبد در این باره به همشهری‌آنلاین می‌گوید: مصرف بی‌رویه و طولانی‌مدت‌ بعضی از داروها مثل ویتامین دی باعث ناراحتی‌ دستگاه گوارش، بیماری‌های کبدی مثل کبد چرب و بیماری‌های کلیه ازجمله سنگ کلیه می‌شود و حتی می‌تواند به مسمومیت فرد منجر شود. بنابراین مصرف هیچ مکملی بدون تجویز پزشک توصیه نمی‌شود.

دکتر خسرونیا تاکید می‌کند: میزان مورد نیاز هر فرد به ویتامین دی بسته به شرایط سنی، کمبود آن در بدن و … با فرد دیگر تفاوت دارد و همه افراد نمی‌توانند و نباید دوز واحدی از آن را مصرف کنند.

این فوق تخصص گوارش و کبد می‌گوید: برای اینکه بدانیم بدن‌مان چه میزان ویتامین دی نیاز دارد و روزانه چه میزان باید این مکمل را مصرف کنیم، اول باید آزمایش خون دهیم و نتیجه آزمایش را به پزشک نشان دهیم تا او درباره دوز مصرفیِ مورد نیاز تصمیم بگیرد و نظر بدهد.

علت علاقه ایرانی‌ها به مصرف‌های خودسرانه

مصرف بالای مکمل‌ها در ایران در مقیاس جهانی، موضوعی است که مسئولان و کارشناسان مختلف بارها درباره آن هشدار داده‌اند. کارشناسان معتقدند گذشته از بحث فرهنگی که در این موضوع بی‌تاثیر نیست، دلایل دیگری نیز برای مصرف خودسرانه ویتامین‌ها در ایران وجود دارد که مهم‌ترین آنها اینها هستند؛

دسترسی آسان به دارو در ایران: داروها و ویتامین‌ها به راحتی از داروخانه‌ها قابل تهیه هستند. این موضوع باعث می‌شود که افراد بدون مشورت با پزشک به مصرف خودسرانه رو بیاورند.

هزینه‌های بالای درمان: هزینه‌های بالای ویزیت پزشکان و درمان‌های پزشکی، خیلی از افراد را به سمت خوددرمانی و مصرف خودسرانه سوق می‌دهد.

ناآگاهی عمومی: بسیاری از افراد از خطرات و عوارض مصرف خودسرانه داروها آگاه نیستند و فکر می‌کنند ویتامین‌ها هیچ گونه خطر و عوارضی ندارند.

تجربیات گذشته: اگر فردی در گذشته با مصرف یک داروی خاص بهبود یافته باشد، ممکن است به اشتباه فکر کند که می‌تواند همان دارو را برای مشکلات مشابه در آینده هم مصرف کند.

اعتماد به تجربه دیگران: برخی افراد به توصیه‌های دوستان و آشنایان اعتماد می‌کنند و به جای مراجعه به پزشک، داروهای تجویزشده دیگران را مصرف می‌کنند.

دکتر شایسته به عنوان پزشک عمومی می‌گوید: افزایش آگاهی مردم درباره خطرات مصرف خودسرانه داروها از طریق رسانه‌ها می‌تواند در کاهش مصرف خودسرانه مکمل‌ها کمک‌کننده باشد. از سوی دیگر، نظارت دقیق‌تر بر فروش داروها و ویتامین‌ها و اطمینان از نیاز به نسخه پزشک برای خرید بسیاری از آنها می‌تواند موثر باشد.