عملکرد 42 ماهه دولت یازدهم در بخش دامپروری

مهمترین وظیفه بخش کشاورزی تامین و تولید مواد غذایی مورد نیاز کشور از منابع داخلی است که با ازدیاد جمعیت، تغییر شیوه زندگی و عادات غذایی مصرف کنندگان، نیاز جامعه بشری به مواد پروتئینی افزایش می یابد.مردم با پیشرفت علوم و ارتقای فرهنگ جوامع بیشتر متوجه تغذیه اصولی و کیفیت مواد مصرفی می شوند؛ به طوری که مواد غذایی با منشا دامی به علت داشتن اسیدهای آمینه ضروری اثر مهمی در رشد و ترمیم بافت‌ها و سلامت ایفا می‌کنند.
در کشور ما وجود گونه ها و اکوتیپ های متنوع دامی و همچنین تنوع اقلیمی و وفور انواع گیاهان در پهنه وسیع جنگل ها، مراتع و کشتزارها، بستر مناسبی را برای پرورش دام، طیور و زنبور عسل فراهم کرده است.
با روند رو به افزایش واحدهای صنعتی تبدیلی و جانبی در صنایع وابسته دام و طیور در چند دهه گذشته، عرصه دامپروری با وجود نیروی انسانی متخصص و ماهر و نفوذ دانشِ روز در لایه های مختلف این بخش توانسته است از رشد چشمگیر در زیر بخش های مختلف برخوردار شود.
بنابراین فراهم سازی موجبات توسعه کمی و کیفی تولیدات دامی برای تامین امنیت غذایی پایدار، خوداتکایی محصولات دامی و توسعه صادرات محصولات دارای مزیت نسبی از برنامه های زیر بخش دامپروری کشور است.
در بخش گوشت قرمز میزان تولید در سال 1392 نزدیک 755 هزار تن بود که در سال 1395 با 7.9 درصد رشد به 815 هزارتن رسید.
در سال 1392 میزان تولید شیرخام نیز هشت هزار و 268 هزارتن بود که در سال 1395 با 15 درصد رشد به 9 میلیون و 510 هزارتن تولید افزایش یافت.
در بخش گوشت مرغ در سال 1392 میزان تولید یک میلیون و 967 هزارتن بود که با رشد 4.8 درصدی به 2میلیون و 62 هزارتن در سال 1395 رسید.
همچنین در تولید تخم مرغ از 893 هزار و 400 تن در سال 1392 به 940 هزار تن در سال 1395 دست پیدا کردیم که 5.2 درصد رشد را نشان می دهد.
وی درباره تولید عسل از 74 هزار و 700 تن در سال 1392 به 81 هزار و 500 تن در سال 1395 رسید که بیانگر رشد 9.1 درصدی بود.
تولید نزدیک 889 تن پیل تر ابریشم در سال 1392 به 923 تن در سال 1395 رسید که رشد 3.8 درصدی را نشان می دهد.

** صادرات
جایگاه بخش کشاورزی در بازرگانی خارجی کشور به ویژه صادرات همیشه کانون توجه و اهمیت بوده و صدور محصولات کشاورزی در زیربخش دامپروری یکی از منابع مهم تامین ارز به شمار می رود؛ به طوری که در بلندمدت می تواند افزایش رقابت پذیری کالاهای صادراتی و در نتیجه اشتغالزایی در کشور و ثبات تولید را به همراه داشته باشد.
در گذشته نه چندان دور تنظیم بازار محصولات دامی با استفاده از واردات این محصولات (مانند مرغ، تخم مرغ و لبنیات) انجام می شد.
اکنون تنظیم بازار این محصولات با استفاده از سازوکار صادرات انجام می گیرد و با توجه به خودکفایی در این محصولات به طور عملی تنها راه رسیدن به توسعه پایدار در زیربخش دامپروری توسعه صادرات است.
با توجه به تحریم های اقتصادی و اختلال در ورود مهمترین نهاده های تولید، شیوع بعضی بیماری ها در برخی سالها تولید را دچار نوسان فراوان کرد که با ورود دیگر رقیبان تجاری به بازارهای منطقه مانند ترکیه به طور عملی روند صعودی صادرات در زیربخش دامپروری از رشد مطلوبی برخوردار شد.
سهم صادرات زیربخش دامپروری نسبت به بخش کشاورزی از 19 درصد در سال 1392 به 24 درصد در سال 1395 و تراز تجاری زیربخش دامپروری از 14 میلیون دلار در سال 1392 به 578 میلیون و 700 هزار دلار در سال 1395 رسید.

** افزایش بهره وری
فعالیت های شاخص برای افزایش بهره وری و تامین پروتئین مورد نیاز جامعه از طریق دام سبک با ایجاد ترکیب های ژنتیکی گوسفند پربازده (با ترکیب سهم خونی: حداقل 50 درصد نژادهای بومی و 50 درصد دیگر ترکیبی از نژادهای پربازده باشد) برای ایجاد دام هایی با بازده تولید بالاتر (با هدف افزایش چندقلوزایی و کاهش چربی لاشه) و در نتیجه ایجاد دام های قابل پرورش اقتصادی در شرایط غیر مرتعی و بستر سازی برای کاهش شمار دام مورد پرورش در مراتع (بند ب ماده 14 قانون افزایش بهره وری) از مهمترین طرح های بخش دام سبک کشور محسوب می شود.
همچنین در بهبود مدیریت و اصلاح نژاد بز و پرورش آن در سیستم مزرعه ای اقدام هایی صورت گرفت؛ زیرا جایگاه شیر و فراورده های حاصل از بز که خواص تغذیه ای ویژه ای دارد، در بازار کشور ما خالی است.
در دهه های گذشته با توجه به افزایش روزافزون تخریب مراتع، کمبود علوفه و سایر مواد خشبی، تولید پایین به ازای هر راس بز مولد ماده و همچنین غیراقتصادی بودن پرورش بز در روش های سنتی، لزوم پرورش بز به صورت بسته یا مزرعه ای و همچنین بهبود مدیریت و اصلاح نژاد این دام برای اقتصادی شدن این حرفه از ضرورت ویژه ای برخوردار است.

** طیور
در بخش طیور اصلاح فضای کسب و کار مطرح است و صنعت طیور کشور در آستانه ایجاد تغییرات مهمی قرار دارد که این تغییرات می‌توانند با 2 هدف عمده ساختار بندی مناسب کسب و کار و دستیابی به توسعه پایدار همراه با رقابت‌پذیرتر کردن صنعت مرغ کشور انجام شوند.
درصورتی که ساختار مناسبی برای کسب و کار در صنعت مرغ طراحی و اجرا نشود، به طور عملی توسعه ظرفیت در بخش های مختلف صنعت با مخاطرات زیادی روبرو می شود.
از آغاز سال 1392 تاکنون ساختار فیزیکی 58 شرکت شناسایی و برای 27 شرکت مجوز فعالیت در قالب زنجیره تولید گوشت مرغ صادر شده است.
در گزارش عملکرد سالانه زنجیره ها در سال های 1392 تا 1395 نیز جوجه ریزی شرکت های دارای زنجیره یکپارچه تولید گوشت مرغ در سال 1392 نزدیک 56 مورد با یک میلیون و 21 قطعه جوجه ریزی بود. در سال 1395 شمار شرکت ها با 15 درصد رشد به 170 مورد با ظرفیت یک میلیون 140 قطعه جوجه ریزی نسبت به سایر جوجه ریزی ها رسید.
افزایش سهم جوجه ریزی زنجیره ها از کل جوجه ریزی کشور از 5.5 درصد در سال 1392 با 15 درصد رشد در سال 1395، به بیش از 200 درصد فزایش یافت.
همچنین بهبود شاخص های فنی شرکت های زنجیره تولید با بهبود ضریب تبدیل خوراک از یک کیلو و 920 گرم در سال 1394 به یک کیلو و 700 گرم در سال 1395، کاهش وزن کشتار از 2 کیلو و 450 گرم در سال 1394 به 2 کیلو و 370 گرم در سال 1395 و ارتقای شاخص تولید از 266 واحد در سال 1394 به 290 واحد در سال 1395 صورت گرفت.
افزایش سهم گله های مولد داخلی در تامین جوجه یکروزه بوقلمون گوشتی در سال 1392 تخم نطفه دار وارداتی بوقلمون 35 درصد، گله مولد 12 درصد و جوجه یک روزه 53 درصد بود که در سال 1395 این میزان در تخم نطفه دار به 31 درصد، گله مولد 27 درصد و جوجه یک روزه 42 درصد کاهش یافت.
طرح کاهش سن و وزن کشتار و بررسی آزمایشی در 10 استان کشور، ایجاد فضای رقابت برای حضور نژادهای مرغ گوشتی پربازده دنیا در ایران (مانند آربوراکرز، هوبارد، کاب و راس)، میانگین قیمت مرغ زنده و گوشت مرغ، عرضه گوشت مرغ و جوجه یکروزه گوشتی در بورس کالا از سایر فعالیت های دولت یازدهم در بخش طیور بوده است.
مقایسه قیمت مرغ زنده و گوشت مرغ نشان می دهد در سال 1392 قیمت مرغ زنده 40 هزار و 980 ریال، در کشتارگاه 57 هزار و 160 ریال و برای مصرف کننده 60 هزار و 410 ریال بود که در سال 1395 قیمت مرغ زنده 45 هزار و 970 ریال، در کشتارگاه 65 هزار و 160 ریال و برای مصرف کننده 69 هزار و 795 ریال شد.
برای شفاف سازی قیمت، کشف قیمت، جلوگیری از به هم خوردن معاملات و تضمین انجام صحیح معاملات برای خریدار و فروشنده، برای نخستین بار در اواخر سال 1395 جوجه یکروزه و عرضه گوشت مرغ در بورس کالا به طور آزمایشی مورد پذیرش قرار گرفت.
به همین منظور پذیرش کالای جوجه یکروزه در بورس کالا، پذیرش تقاضای عرضه کنندگان از طریق کارگزاری های مرتبط در بورس، اخذ کد از طریق کارگزار مربوط، پذیرش متقاضیان (مرغداران گوشتی) و اخذ کد خریدار از طریق کارگزاران، تدوین استانداردهای مربوط به این کالا از طریق شرکت بورس و معاونت امور تولیدات دامی، انجام چندین معامله از طریق شرکت های عرضه کننده و خریدار به طور آزمایشی و آموزش های مرتبط برای عرضه کنندگان و متقاضیان برای بهره برداری از بازارهای پیشرفته و ابزارهای مالی آن و همچنین انجام بررسی های لازم جهت عرضه گوشت مرغ تولیدی توسط شرکت های زنجیره ای در بورس کالا صورت گرفته است.

** زنبور عسل و نوغانداری
در بخش تولید فراورده های زنبور عسل در سال 1392 تولید ژل رویال 232 کیلوگرم، گرده گل 12 هزار و 37 کیلوگرم و بره موم 79 هزار و 497 کیلوگرم بود که در سال 1395 ژله رویال به 947 کیلوگرم، گرده گل به 30 هزار و 708 کیلوگرم و بره موم به 202 هزار و 798 کیلوگرم رسید.
در بخش نوغانداری عملکرد چهارساله دولت یازدهم مرکز توسعه نوغانداری کشور در سال 1392 پرورش کرم ابریشم اجداد (2p) نزدیک 38 جعبه، تولید تخم نوغان نژاد مادر (p) نزدیک 1300 جعبه، توزیع تخم نوغان هیبرید (f1) در سال 1392 نزدیک 26 هزار و 113 جعبه، تولید پیله تر ابریشم نزدیک 889 تن، تولید ابریشم خام نزدیک 142 تن، بیمه پرورش کرم ابریشم 8688 جعبه، تولید نهال توت اصلاح شده 35 هزار و 710 اصله، حفظ و توسعه ذخایر ژنتیکی کرم ابریشم 110 مورد، برنامه آموزشی و ترویج 6850 مورد و پرداخت تسهیلات برای بازسازی جایگاه پرورش کرم ابریشم به بهره برداران چهار میلیارد و 800 میلیون ریال بود.
در سال 1395 پرورش کرم ابریشم اجداد (2p) به 44 جعبه، تولید تخم نوغان نژاد مادر (p) نزدیک 1300 جعبه، توزیع تخم نوغان هیبرید (f1) نزدیک 28 هزار و 24جعبه، تولید پیله تر ابریشم به 923 تن، تولید ابریشم خام به 148 تن، بیمه پرورش کرم ابریشم 7653 جعبه، تولید نهال توت اصلاح شده به 201270 اصله، حفظ و توسعه ذخایر ژنتیکی کرم ابریشم به 110 واریته، برنامه آموزشی و ترویج به 7870، پرداخت تسهیلات برای بازسازی جایگاه پرورش کرم ابریشم به بهره برداران به 12410 میلیون ریال و پرداخت تسهیلات برای توسعه نوغانداری از اعتبارات طرح های مقام معظم رهبری در خراسان شمالی در سال 94 و 95 هرکدام به تفکیک 20 هزار میلیارد ریال رسید.
افزایش قیمت تضمینی پیله تر ابریشم، اخذ مجوز اولیه تاسیس صندوق حمایت از سرمایه گذاری در توسعه نوغانداری و ابریشم، اخذ 2سهمیه تولیدکنندگان برتر ملی (پرورش دهنده کرم ابریشم و مشاغل خانگی (نوغانداری)، انتخاب و معرفی 2 نفر در سال 1395 پس از حدود هشت سال وقفه، حضور فعال در کمیسون بین المللی نوغانداری (ISC)، برنامه ریزی برای توانمندسازی و ارتقای مهارت و جذب مخاطبین جدید پرورش کرم ابریشم و برنامه ریزی و پیگیری تعیین تعرفه منطقی برای واردات نخ ابریشم و پیله خشک از اهم فعالیت های چهارساله دولت یازدهم در بخش نوغانداری بوده است.

** تغذیه دام
در بخش تغذیه و بهبود جایگاه دام نیز در سال 1392 تولید نزدیک 5666 هزارتن خوراک آماده دام، توزیع سالیانه 360 هزارتن سبوس گندم و صادرات نزدیک 79 هزارتن خوراک دام و طیور بود که در سال 1395 این میزان در تولید خوراک آماده دام 8680 هزار تن با 54 درصد تغییر، توزیع سالیانه سبوس گندم 620 هزار تن با 72 درصد تغییر و صادرات خوراک دام و طیور 190 هزارتن با 240 درصد تغییر همراه شد.