طرح جدید مجلس برای لغو تحریم‌های آمریکا

مجلس با یک فوریت «طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» موافقت کرد که بر این اساس، آغاز غنی سازی 20 درصدی احیای راکتور اراک، مشروط شدن پروتکل الحاقی و… از نکات مهم این طرح است.

17اردیبهشت 1397، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در فرمانی خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای برجام را اعلام کرد.

از آن تاریخ و در 30ماه گذشته اتفاقات مهمی در حوزه تقابل میان ایران و آمریکا رخ داده است که آخرین آن‌ها را می‌توان طرح هسته‌ای مجلس موسوم به «طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» نامید که یک فوریت آن روز دوشنبه و در آستانه 13 آبان که سالروز تسخیر لانه جاسوسی در تهران است، به تصویب رسید.

صبح روز دوشنبه گذشته، مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی خود یک فوریت طرحی را با اکثریت قاطع (196رای) تصویب کرد که در صورت تصویب نهایی، دولت ملزم می‌شود در ادامه اجرای گام‌های پنج‌گانه خود برای کاهش تعهدات برجامی، با روندی تندتر و شدیدتر و با هدف لغو تحریم‌ها، اقدامات متقابل فنی و هسته‌ای ویژه‌ای را انجام دهد.

به مهم‌ترین مواد «طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» که در قالب 9 ماده به تصویب رسیده است، اشاره می شود:

* سازمان انرژی اتمی ایران موظف است ظرف مدت دو ماه پس از تصویب این قانون، سالانه به میزان حداقل 120 کیلوگرم اورانیوم با غنای 20 درصد در تاسیسات شهید علی محمدی فردو تولید و در داخل کشور ذخیره کند و نیز نیازمندی‌های صلح‌آمیز صنایع کشور به اورانیوم با غنای بالای 20 درصد را به طور کامل و بدون تأخیر تأمین کند.

* در جهت تحقق ظرفیت یکصد و نود هزار سو غنی‌سازی، سازمان انرژی اتمی ایران، مکلف است پس از تصویب این قانون، ظرفیت غنی‌سازی و تولید اورانیوم غنی‌سازی‌شده با سطح غنای متناسب هر یک از مصارف صلح‌آمیز کشور، به میزان ماهانه حداقل 500 کیلوگرم افزایش دهد و نسبت به نگهداری و انباشت مواد غنی‌شده در کشور و مصرف معین حجم مذکور اورانیوم غنی‌سازی‌شده، اقدام کند.

* برای تحقق هدف مندرج در ماده 2، سازمان انرژی اتمی موظف است ظرف مدت 3 ماه عملیات نصب، تزریق گاز، غنی‌سازی و ذخیره‌سازی مواد را تا درجه غنای مناسب، با حداقل 1000 عدد ماشین IR-2m در بخش زیرزمینی تاسیسات شهید احمدی روشن نطنز آغاز کند. همچنین سازمان انرژی اتمی مکلف است در همین بازه زمانی، هرگونه عملیات غنی‌سازی و تحقیق و توسعه با ماشین‌های IR-6 را به تاسیسات شهید علی محمدی فردو منتقل کرده و عملیات غنی‌سازی را با حداقل 164 ماشین از این نوع آغاز نموده و آن را تا انتهای سال 1399 به 1000 ماشین توسعه بدهد.

* سازمان انرژی اتمی موظف است نسبت به بهره‌برداری از کارخانه تولید اورانیوم فلزی در اصفهان طی 5 ماه از تصویب این قانون اقدام کند.

* دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است بر اساس بندهای 36 و 37 برجام، ظرف مدت ۲ ماه از تصویب این قانون، دسترسی‌های نظارتی فراتر از پروتکل الحاقی بر اساس برجام را متوقف کند.

* دولت جمهوری اسلامی ایران موظف است پس از 3 ماه از تصویب این قانون، گزارش دقیق اقدامات انجام‌شده از جانب طرف‌های برجامی در زمینه بازگشت به اجرای تعهداتشان وفق برجام و رفع کلیه تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران را به مجلس شورای اسلامی ارائه کند. چنان‌چه تا آن تاریخ روابط بانکی ایران در اروپا و و میزان خرید نفت آن‌ها از ایران به شرایط عادی و رضایت‌بخش بازنگشته باشد، دولت مکلف است اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف نماید. و چنان‌چه طرف‌های مقابل برجام به اجرای تعهدات خود در برجام بازگشته باشند، دولت مکلف است پیشنهاد اقدام متقابل ایران در بازگشت به تعهدات برجامی را به مجلس ارائه کند. این پیشنهاد ظرف مدت حداکثر یک‌ماه در مجلس تصمیم‌گیری خواهد شد.

امکان سنجی فنی طرح هسته‌ای مجلس

اما جدای از طرح مجلس که قطعا با اهداف سیاسی مهمی به ویژه فشار به طرف مقابل برای رفع تحریم‌ها نگاشته شده، باید دید جمهوری اسلامی ایران در حوزه فنی توان تحقق عملی این طرح را دارد یا خیر؟ هرچند یک منبع آگاه با تایید این موضوع اظهار کرد: «با پیشرفت‌ها و تلاش‌های صورت‌گرفته در سال‌های اخیر در مجموعه سازمان انرژی اتمی امکان پیاده‌سازی فنی طرح وجود دارد»؛ حالا می‌خواهیم به بررسی بندهای عملیاتی طرح و نحوه اجرای فنی آن بپردازیم:

بازگشت به غنی سازی 20 درصد ظرف 24 ساعت

ماده یک درمورد غنی‌سازی 20درصدی است و سازمان انرژی اتمی ایران موظف شده است تا ظرف مدت دوماه سالانه به میزان حداقل 120 کیلوگرم اورانیوم با غنای 20 درصد تولید کند.در این زمینه آن‌طور که صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی بارها گفته، ایران می‌تواند ظرف سه روز غنی‌سازی 20درصدی خود را در فردو و حتی نطنز از سر بگیرد. این زمان سه روزه قبل از آغاز غنی‌سازی 4.5درصدی در فردو بود و حالا با انتقال منابع گاز UF6 به عنوان خوراک اصلی از اصفهان به فردو در گام چهارم، در واقع زمان رسیدن به 20درصد نیز به کمتر از 24 ساعت کاهش یافته است. امروز در فردو همه چیز برای غنی‌سازی 20درصدی آماده است . از منابع خوراک تا اتصالات و ماشین‎هایی که طبق برجام در دوبال می‌چرخیدند تا در صورت هرگونه بازگشت‌پذیری، سریعا مهیای کار شوند.

امکان تولید 500 کیلو اورانیوم با غنای پایین

در ماده دو سازمان انرژی اتمی ایران مکلف است تولید اورانیوم غنی‌سازی‌شده را به میزان ماهانه حداقل 500 کیلوگرم افزایش دهد. ایران از گام اول محدودیت بر ذخیره اورانیوم غنی‌شده را که طبق برجام 300کیلو بود، رعایت نکرد و طی 15 ماه گذشته تا به امروز ، ذخایر ما به بیش از 3300 کیلوگرم (یازده برابر) اورانیوم غنی‌شده کمتر از 5 درصد رسیده و حتی به لحاظ ظرفیت غنی‌سازی نیز بیش از 10هزار سو غنی‌سازی داریم که کمی از میزان قبل از برجام هم بیشتر است. آخرین شنیده‌های خراسان در مورد میزان تولید اورانیوم غنی‌شده که در بخش‌های زیرزمین و روی زمین نطنز انجام می‌شود حدود 300کیلوگرم در ماه است که این میزان با اندکی افزایش تعداد ماشین‌های پیشرفته با ” سو” ی بالاتر و افزایش بهره‌وری در ماشین‌های موجود به راحتی قابل دسترسی در زمان 2ماهه خواهد بود.

ظرفیت راه‌اندازی سانتریفیوژهای جدید

در ماده 3 آمده : برای تحقق هدف مندرج در ماده 2، سازمان انرژی اتمی موظف است ظرف مدت 3 ماه عملیات نصب، تزریق گاز، غنی‌سازی و ذخیره‌سازی مواد را تا درجه غنای مناسب، با حداقل 1000 عدد ماشین IR-2m در بخش زیرزمینی نطنز آغاز کند. همچنین سازمان انرژی اتمی مکلف است در همین‌بازه زمانی، هرگونه عملیات غنی‌سازی و تحقیق و توسعه با ماشین‌های IR-6 را به فردو منتقل کرده و عملیات غنی‌سازی را با حداقل 164 ماشین از این نوع آغاز نموده و آن را تا انتهای سال 1399 به 1000 ماشین توسعه بدهد.

ایران تا قبل از برجام هزار ماشین IR-2m با ظرفیت غنی‌سازی حدود 5 سو در سالن A نطنز به صورت خاموش نگهداری می‌کرد . این ماشین‌ها در دو سال اخیر تست‌های آزمایشی خود را به خوبی گذرانده و آماده نصب صنعتی و عملیات غنی‌سازی هستند و تنها کار باقی‌مانده انتقال ماشین‌ها از انبار نطنز در سالن B به سالن غنی‌سازی (سالن A) است. این کار در دو ماه قابل انجام بوده و اگر نیاز به دقت بسیار بالا برای جلوگیری از تخریب باشد، سه ماه زمان برای این کار کافی به نظر می‌رسد.

همچنین امروز زنجیره شاهد IR-6 با حدود 160ماشین که ظرفیت غنی‌سازی 10 سو دارد در سالن شهید قشقایی نطنز به عنوان تحقیق و توسعه مشغول است و تست‌های خود را نیز با موفقیت گذرانده است. رساندن این تعداد به 1000ماشین در شرایطی که مرکز مونتاژ سانتریفیوژ ایران در نطنز در تیرماه تخریب شد، کار سختی است اما شاید با کاری جهادی و شبانه‌روزی بتوان تا نیمه سال آینده به این عدد رسید. از سوی دیگر برنامه ایران برای سالن تحقیق و توسعه خود در نطنز که الان روی زمین است انتقال به زیرزمین نطنز بوده و طرح جدید شاید با تغییری در خود بتواند همین انتقال به زیرزمین نطنز به جای فردو را بپذیرد.

تولید اورانیوم فلزی و راه اندازی رآکتور اراک

در ماده 4 سازمان انرژی اتمی موظف شده نسبت به بهره‌برداری از کارخانه تولید اورانیوم فلزی در اصفهان طی 5 ماه از تصویب این قانون اقدام کند.این کارخانه بنا برتدابیری تاکنون فعال نشده است البته با توجه به کاربردهای دوگانه فلز اورانیوم همانند پلوتونیوم این مسئله برای غرب حساسیت خواهد داشت.اما ماده پنجم این طرح به موضوع رآکتور 40 مگاواتی آب سنگین اراک یا همان رآکتور قدیمی ارتباط دارد که از سازمان انرژی اتمی می‌خواهد، ظرف مدت 4 ماه از تاریخ تصویب این قانون از طریق احیای قلب رآکتور به شرایط قبل از برجام برگردد و همزمان نسبت به طراحی و ساخت یک رآکتور آب سنگین 40 مگاواتی جدید با جدول زمان‌بندی اقدام کند.

نکته جالب این است که ایران در همان اثنای برجام توانست همزمان با امحای کالندریای قلب رآکتور قدیمی،لوله های مورد نیاز برای ساخت احتمالی و مجدد همین رآکتور را نیز با تدابیر تهیه کند. بر همین اساس می‌توان گفت احیای کالندریای قدیم در مدت 4ماه دور از ذهن نیست، ضمن این‌که در تولید سوخت رآکتور و تاسیسات ثانویه و جانبی نیز پیشرفت‌های بسیار خوبی در دو سال اخیر صورت گرفته تا برای راه‌اندازی نهایی رآکتور اراک مانعی جدی وجود نداشته باشد .همین روزهاست که نتیجه انتخابات آمریکا مشخص شود و بین بایدن یا ترامپ یک نفر برای 4 سال آینده سکان هدایت این کشور را در دست بگیرد.

برای جمهوری اسلامی ایران و صنعت هسته‌ای‌اش فرق چندانی میان این دو نیست چراکه همیشه گفته آماده است با تحقق شروط قانونی و منطقی خود پای میز مذاکره 5+1 بنشیند .حالا توپ در زمین رئیس جمهور آینده آمریکاست که در قبال سیاست‌های جدید تهران چه رویکردی را اتخاذ می‌کند.

آیا همچنان به دنبال سیاست شکست‌خورده فشار حداکثری می‌رود یا با درس گرفتن از 30ماه گذشته و 41 سال عمر جمهوری اسلامی به روشی رجوع می‌کند که نتیجه‌ای قابل قبول برای همه طرفین داشته باشد؟ ایران پس از تحمل فشارهای شدید و بی‌سابقه 30ماهه راه جدیدی را برای خود باز کرده، راهی که در آن انجام تعهد بدون انتفاع از فواید بی‌معنی‌است و توازن میان تعهدات ایران و تکالیف طرف‌های مقابل اصل خدشه‌ناپذیر است.

منبع: روزنامه خراسان