طالبان؛ استادان شبکه‌های اجتماعی
همزمان با کارزار نظامی، طالبان از ظرفیت شبکه‌های اجتماعی هم برای پیروزی استفاده کرده است. ۳ ماه قبل، وقتی که نیروهای آمریکا و ناتو خروج از افغانستان را شروع کردند، طالبان کارزار نظامی خود را علیه نیروهای امنیتی افغانستان تشدید کرد.
بی‌بی‌سی می گوید آنها همچنین کاری کردند که پیش از آن در تاریخ نبردهای این گروه در افغانستان سابقه نداشت؛ آنها کارزار جامعی هم در شبکه‌های اجتماعی راه‌انداری کردند تا همزمان با کارزار نظامی پیش برود.
گروهی از حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی کاستی‌ها و شکست‌های دولت کابل را برجسته و همزمان، دستاوردهای طالبان را بزرگ‌نمایی کردند.
توییت‌هایی درباره فتوحات متاخر طالبان – حتی قبل از محقق شدن آنها- با هشتگ‌هایی در حمایت از طالبان منتشر می‌شدند. آنها همین دو روز پیش در پنجشیر هم همین کار را کردند و خبر فتح این ولایت را با انتشار عکس معروف نیروهایشان در مقابل دفتر استاندار به جهان مخابره کردند.
در پاسخ به این رفتار، امرالله صالح، معاون رئیس جمهور افغانستان به نیروها و مردم افغان هشدار می‌داد که فریب ادعاهای دروغین طالبان درباره پیروزی هایشان را نخورند. او همچنین از مردم می‌خواست از انتشار جزئیات عملیات نظامی که می‌توانست امنیت را مختل کند خودداری کنند.
این هماهنگی نظامی و مجازی نشان می‌دهد که طالبان آگاهانه به سمت استفاده از فناوری‌های اطلاعات مدرن و رسانه حرکت کرده و شبکه‌ای در فضای مجازی ایجاد کرده است تا پیام‌هایش را بزرگ‌نمایی و در سطحی وسیع منتقل کند.
وقتی که طالبان در سال ۱۹۹۶ به قدرت رسید، اینترنت را منع کرد و تلویزیون‌ها، دوربین‌ها و نوارهای ویدئویی را ضبط و معدوم کرد. در سال ۲۰۰۵، وب سایت رسمی امارت اسلامی طالبان، الاماره راه افتاد و حالا به ۵ زبان، محتوا ارائه می‌کند: عربی، انگلیسی، پشتو، دری و اردو. محتوای صوتی، ویدئویی و متنی را کمیسیون فرهنگی امارات که رئیس آن ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان است، تأیید می‌کند.
اولین حساب توییتری ذبیح‌الله مجاهد توسط توییتر معلق شد، اما اکانت جدید او – که از سال ۲۰۱۷ فعال است- بیش از ۳۷۱ هزار فالوئر دارد. تیمی از کاربران که ایدئولوژی طالبان را ترویج می‌دهند هم در کنار این توییتر در راستای اهداف گروه در فضای مجازی فعال هستند.
رئیس این گروه از اکانت‌ها، قاری سعید خوستی، مدیر شبکه‌های اجتماعی امارت اسلامی است.
خوستی به بی‌بی‌سی گفته است که این تیم از گروه‌های مختلفی تشکیل شده است که فعالیت مشخصی در توییتر دارند؛ از فعالیت برای ترند شدن (همه‌گیر شدن) هشتگ‌های مربوط به طالبان گرفته تا کمک به فراگیر شدن پیام‌ها در واتساپ و فیسبوک.
او گفته است: «دشمنان ما تلویزیون، رادیو و حساب‌های رسمی در شبکه‌های اجتماعی دارند، اما ما چیزی نداریم، با این حال در توییتر و فیسبوک با آنها جنگیدیم و شکست‌شان دادیم.»
او گفته افرادی را که به خاطر ایدئولوژی به طالبان ملحق می‌شوند، جدا و در فضای مجازی فعالشان می‌کرده تا پیام و اهداف طالبان را بزرگ‌نمایی کنند.
در افغانستان تنها ۸.۶ میلیون کاربر اینترنت وجود دارد و نبود پوشش شبکه و اینترنت ارزان، چالش‌های کلیدی هستند. تیم شبکه‌های اجتماعی امارت اسلامی هر ماه ۱۰۰۰ افغانی (۱۱ دلار) به اعضایش که در «جنگ آنلاین» حضور دارند، می‌دهد تا بسته‌های اینترنت بخرند.
او گفته است که امارت اسلامی ۴ استودیوی مجهز دارد که کار تولید محتوای صوتی، ویدئویی و برندینگ دیجیتال در آن انجام می‌شود.
نتیجه، ویدئوهای باکیفیت پروپاگاندا هستند که از جنگجویان طالبان تمجید می‌کنند و نبردهای آنها برابر نیروهای ملی و خارجی را باشکوه جلوه می‌دهند. این ویدئوها در یوتیوب و وب‌سایت امارت اسلامی در دسترس هستند.
این گروه آزادانه در توییتر و یوتیوب فعالیت می‌کند، اما فیسبوک، طالبان را سازمانی خطرناک تشخیص داده و مرتبا صفحات و حساب‌های مربوط به آنها را حذف می‌کند. فیسبوک گفته است که به حذف دسترسی طالبان به فیسبوک ادامه خواهد داد.
خوستی به بی‌بی‌سی گفته است که برای طالبان، حضور در فیسبوک سخت است؛ به همین خاطر آنها روی توییتر تمرکز می‌کنند. هرچند وزارت خارجه آمریکا شبکه حقانی را به عنوان گروه تروریستی بین‌المللی شناسایی کرده، اما انس حقانی، رهبر آن و بسیاری از اعضای این گروه حساب‌های توییتر با هزاران فالوئر دارند.
یکی از اعضای تیم شبکه‌های اجتماعی طالبان که نخواسته نامش فاش شود، گفته است که تیم او اولین بار بعد از آن به فکر استفاده گسترده از توییتر افتاد که نیویورک تایمز، مقاله‌ای از سراج‌الدین حقانی، جانشین رهبر طالبان در فوریه ۲۰۲۰ منتشر کرد. این تیم می‌خواست کاری کند که این مقاله به چشم بیاید به همین خاطر به توییتر روی آورد.
او گفته است: «بیشتر افغان‌ها انگلیسی بلد نیستند، اما رهبران رژیم کابل، انگلیسی در توییتر می‌نوشتند. دلیلش هم این بود که مخاطب آنها نه افغان‌ها که جامعه جهانی بود. طالبان می‌خواست با پروپاگاندای آنها مقابله کند و به همین خاطر بود که ما هم روی توییتر تمرکز کردیم.»
او گفته است به اعضای تیم او که هر کدام هزاران فالوئر دارند، دستورالعمل های مشخصی داده شده تا درباره سیاست خارجی کشورهای همسایه چیزی ننویسند تا روابط با آنها مختل نشود.
در گذشته، طالبان به پنهان‌کاری شدید درباره رهبران خود معروف بود. تا آن حد که عکس‌های کمی از ملا عمر بنیانگذار این گروه وجود دارد.
این روزها رهبران طالبان در تلاش برای کسب مشروعیت بین‌المللی، هم حضور رسانه‌ای دارند و هم در شبکه‌های اجتماعی به صورت فعال حاضر هستند. وقتی که ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، اولین کنفرانس مطبوعاتی خود را پس از سقوط کابل برگزار کرد، بسیاری از حساب‌های توییتری مرتبط با طالبان، عکس او را در نمایه خود قرار دادند.
در مقابل، بسیاری از شهروندان افغان که برای نیروهای خارجی کار می‌کردند و آنهایی که در شبکه‌های اجتماعی از طالبان انتقاد کرده بودند، از ترس اینکه اطلاعات موجود در حسابشان به دست طالبان بیفتد، حساب‌های خود را بستند.
سازمان‌های حقوق بشری، عفو بین‌الملل و دیده‌بان حقوق بشر می‌گویند که همین حالا گزارش‌هایی دریافت کرده‌اند که بر اساس آنها، طالبان به دنبال افراد مشخصی می‌گردد و در برخی موارد، آنها را می‌کشد.
فیسبوک امکانی را برای کاربران در افغانستان فعال کرده است که تنها با فشار دادن یک کلید، حساب خود را تا حد زیادی محدود می‌کنند و تنها کسانی که از قبل دنبال‌کننده صاحب اکانت بوده‌اند می‌توانند اطلاعات پروفایل را ببینند. این سایت همچنین گفته است که برخی امکانات متداول را در افغانستان از دسترس خارج می‌کند تا احیانا طالبان از آن برای جست و جوی افراد استفاده نکند.
سوال این است که آیا طالبان تغییر کرده و بی‌رحمی‌اش را کنار گذاشته است یا نه. برخی در افغانستان و خارج از آن، وعده‌های تغییر این گروه را باور نداند.
اما آنها موفق شده‌اند از برخی فناوری‌هایی که پیش‌تر منع کرده بودند، استفاده کنند تا نظرات مردم را در سطح جهانی تغییر بدهند.
به گزارش روزنامه همشهری، یکی از اعضای تیم شبکه‌های اجتماعی طالبان به بی‌بی‌سی گفته است: «شبکه‌های اجتماعی ابزاری قدرتمند برای تغییر برداشت عموم از طالبان است. ما می‌خواهیم برداشت عموم مردم از خودمان را تغییر دهیم.»
