ضعف‌های گردشگری حیات‌وحش ایران
بارها شده است که با تبلیغات گردشگری در حیات وحش مواجه شده‌ایم، آن هم حیات وحش قاره سیاه؛ ولی خیلی نادر و یا به هیچ عنوان تبلیغات پیامکی و یا هر نوع تبلیغ دیگری درباره گردشگری و سفر به حیات وحش کشورمان را ندیدیم.
حال برای کنکاش در این زمینه و رسیدن به پرسش‌هایمان به سراغ “شهاب چراغی” – مدرس مبانی اکوتوریسم و پستانداران ایران در موسسه طبیعت رفتیم، کسی که هر زمان سراغی از او می‌گیرید باید او را در دل طبیعت و حیات وحش پیدا کنید.
چراغی که درس‌های مبانی اکوتوریسم، آشنایی با پستانداران ایران و طبیعت گردی را در موسسه طبیعت تدریس می‌کند، فارغ التحصیل رشته محیط زیست است و از سوابق کاری و حرفه ای او می‌توان به راه اندازی انجمن بوم پژوهان و همکاری مستمر با بخش توسعه و عمران سازمان ملل متحد اشاره کرد.
همچنین در بیوگرافی وی می‌توان به مشارکت در حفاظت از یوزپلنگ آسیایی و حفاظت از درنای سیبری، کار مطالعاتی بر روی بوم شناسی زاغ بور در منطقه توران از سال 1386، شرکت در پروژه نگارش اطلس پستاندارن و پرندگان ایران، شرکت در دوره تخصصی حفاظت از یوزپلنگ در کشور نامیبیا و شرکت در پروژه بررسی فون پرندگان زاگرس مرکزی و استان گلستان اشاره کرد.
همچنین چراغی دارای تالیفاتی همچون کتاب راهنمای محیط‌بان- 1387 – انتشارات برگ زیتون، کتاب پرنده‌نگری در ایران- 1389 – ناشر مولف و کتاب ردپاها و آثار جانوران- 1392 – انتشارات ایران شناسی است.
حال در این رابطه و با توجه به دانش “شهاب چراغی” در حوزه گردشگری طبیعت محور در گفت‌وگویی با او، دیدگاه این مدرس مبانی اکوتوریسم و پستانداران ایران را در زمینه گردشگری حیات وحش جویا شدیم.
تسنیم: جایگاه گردشگری محیط زیست در ایران در مقایسه با کشورهای موفق از جمله کنیا به چه صورت است؟ به مصادیقی اشاره کنید.
چراغی: در درجه اول باید بگویم که گردشگری محیط زیست نداریم. محیط زیست به مجموعه عوامل زنده و غیر زنده پیرامون که زیستن آن موجود در گرو آنهاست، اطلاق می‌شود. بنابراین محیط زیست ما شامل تمام موارد و محیط‌هایی مانند شهر، جنگل، رودخانه، هوا و … است.
ولی اگر منظور شما گردشگری طبیعت محور یا گردشگری حیات وحش است باید بگویم بسیار از دنیا عقب هستیم.
متاسفانه در طی سال‌های اخیر با رشد گردشگر داخلی ناآگاه در کشور شاهد تخریب گسترده طبیعت کشور که پتانسیل گردشگری طبیعی داشتند شده‌ایم.
در مورد پارک‌های ملی نیز جمعیت حیات‌وحش به طور چشمگیری کاهش داشته است و برای دیدن حیوانی چون شیر و پلنگ باید ساعت‌ها و روزها گشت بزنید تا شاید جانوری را از دور آن هم در حال فرار مشاهده کنید.
با این تفاسیر در حال حاضر گردشگری بر پایه طبیعت در ایران صرفاً کاربرد داخلی دارد و نمی‌توان توریست خارجی را به طبیعتی آورد که پر از زباله است و نمی‌توان جانوری مشاهده کرد.
تسنیم: چرا هنوز در ایران گردشگری بر پایه طبیعت به مانند گردشگری فرهنگی و میراثی وضعیت شناخته شده ای ندارد؟ مشکل از محیط زیست ایران است یا عدم شناخت و آگاهی مردم.
چراغی: خیر نه در ایران؛ بلکه در اکثر کشورهای دنیا تعداد گردشگر فرهنگی از گردشگر طبیعت بیشتر است.
رشد گردشگر طبیعت در درجه اول نیازمند داشتن طبیعت بکر و خاص، سپس وجود زیرساخت‌هایی مانند اقامت‌های استاندارد در سطوح مختلف و نیز مدیریت درست و اصولی است که ما هیچکدام را نداریم.
معدود مناطق بکر طبیعی باقیمانده هم بهتر است معرفی نشوند تا بیشتر در معرض تخریب قرار نگیرند.
به عنوان مثال قله دماوند به عنوان مهمترین پتانسیل طبیعت‌گردی کشور که به عنوان اثر طبیعی ملی هم ثبت شده پُر از زباله است و فاقد یک محلی اقامت با حداقل استانداردها است.
تسنیم: برخی معتقدند گردشگری بر پایه طبیعت مشکل تر و حتی دارای خطراتی نسبت به گردشگری‌های دیگر است؟ آیا این نگاه درست است؟ اگر خیر. چرا؟
چراغی: ماهیتاً مخاطرات گردشگری بر پایه طبیعت بیشتر از گردشگری فرهنگی و تاریخی است. به‌ویژه که گردشگری ماجراجویانه و گردشگری ورزشی هم در زیرشاخه‌های گردشگری طبیعت قرار می‌گیرند و طبیعتاً سوانح در این شاخه‌ها بیشتر است اما این مسئله باعث عدم رشد گردشگری طبیعت نیست و اتفاقاً جذابیت آن‌را بیشتر می‌کند.
