ضرورت بهره‌گیری از روش تکثیر یوز در شرایط نیمه اسارت در یزد
سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست گفت: نظر به اینکه وضعیت یوز در زیستگاه‌های استان یزد به دلیل عدم مشاهده یوز ماده طی چند سال اخیر همچنین افزایش سن یوزهای نر باقیمانده در استان در شرایط مطلوبی نیست، اعمال روش تکثیر در شرایط نیمه اسارت در مساحتی بالغ بر ۳۵ هزار هکتار واقع در یکی از زیستگاه‌های یوز استان یزد ضروری به نظر می‌رسد.
به گزارش ایسنا، حمید ظهرابی در تشریح برنامه‌های معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست برای حفاظت از یوزپلنگ آسیایی با یادآوری انقراض این گونه در تمامی کشورهای قاره آسیا گفت: آخرین بازمانده‌های یوزپلنگ آسیایی با کمتر از ۵۰ فرد در بیابان های مرکزی ایران زندگی می‌کنند و تنها دو درصد از گستره پراکندگی تاریخی این گونه در آسیا است.
وی با اشاره به استان یزد اظهار کرد: زمانی در پاسگاه‌های محیط بانی استان یزد تابلویی از یوز وجود داشت که در زیر آن نوشته بود «استان یزد نقطه امید آسیا برای نجات یوز آسیایی» زیرا مشاهده یوزهای ماده با سه تا چهار توله در مناطق مختلف اردکان و بافق باعث شده بود که استان یزد امید نخست ایران و آسیا برای حفظ یوزپلنگ باشد اما امروزه و با بالا رفتن سن یوزهای نر موجود، خطر انقراض یوز در استان یزد بیش از هر زمانی احساس می‌شود.
سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه کاهش تلاش‌های حفاظتی ناشی از ناامیدی به حفظ و احیای یوز می‌تواند ضربه بزرگی بر پیکره نحیف حفاظت از طبیعت در ایران و استان یزد وارد کند، تصریح کرد: آنچه امروز بسیار مهم است، حفظ امید و تلاش چندین برابر برای حفظ و احیای یوز است زیرا همین امید باعث شده که آخرین تیر ترکش برای نجات یوز در استان یزد یعنی ایجاد یک ذخیره‌گاه بیابانی بزرگ و تحت کنترل برای یوز به مرحله اجرا بسیار نزدیک شود.
کمبود طعمه، تخریب زیستگاه و تصادفات جاده‌ای مهمترین تهدیدات یوز است
ظهرابی ضمن یادآوری این موضوع که کمبود طعمه، تخریب زیستگاه و تصادفات جاده‌ای از مهمترین تهدیدات یوز است، اظهارکرد: ایجاد مناطق حفاظت شده منجر به کاهش چشمگیر این تهدیدها داخل مناطق شد.
به گفته سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، آنچه منجر به آسیب نتایج حاصل از حفاظت در خارج مناطق شد، نحوه زندگی یوز، مهاجرت‌های متعدد و طولانی گونه و جابجایی‌های بسیار طولانی در برخی از زیستگاه‌ها بود.
ظهرابی افزود: کیفیت مناسب حفاظت در برخی مناطق نیز منجر به افزایش جمعیت رقبای یوز همچون پلنگ شد و همین موضوع، عاملی برای خروج اجباری یوزها از مناطق شد.
سطح مراقبت از جمعیت یوز باید به حفاظت از تک تک افراد جمعیت معطوف شود
وی در ادامه اظهارکرد: با توجه به موارد ذکر شده می‌توان نتیجه گرفت که حفاظت از زیستگاه‌ها برای نجات یوز در طبیعت اگرچه شرط لازم است اما کافی نیست و جمعیت یوز در حال حاضر نیاز به مدیریت و کنترل بیشتر (مدیریت مداخله‌ای) دارد و حتی سطح مراقبت از جمعیت این گونه باید به حفاظت از تک تک افراد جمعیت معطوف شود.
ظهرابی در خصوص سایر تمهیدات و برنامه‌های پیش بینی شده سازمان حفاظت محیط زیست برای حفاظت از یوز گفت: به منظور حفظ و نجات این گونه ارزشمند، برنامه‌های مختلفی همچون حفاظت از گونه در زیستگاه، ایجاد ذخیره گاه طبیعی یوزپلنگ و روش تکثیر و پرورش در اسارت در دستور کار قرار دارد.
سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه حفاظت از گونه یوز در زیستگاه‌های طبیعی همواره اولویت نخست اقدامات و برنامه‌های پیش‌بینی شده جهت حفظ و احیای این گونه است، اظهارکرد: موفقیت سایر برنامه‌های جانبی حفاظتی در گرو بهبود وضعیت حفاظت از گونه در زیستگاه، رفع تعارضات و عوامل تهدید و افزایش آگاهی عمومی و جوامع محلی و معطوف کردن مردم به ارزش‌های زیستی قابل ملاحظه این گربه‌سان ارزشمند به عنوان یک گونه پرچم است.
توسعه قرق‌های اختصاصی در حاشیه مناطق و زیستگاه‌های یوز در دستور کار
وی در توضیح جزییات برنامه حفاظت از گونه در زیستگاه‌ها گفت: ارتقای حفاظت و مدیریت مناطق زیستگاه یوز، ایجاد مناطق حفاظت شده جدید در مناطقی که یوزها در مسیر مهاجرت از آن‌ها استفاده می‌کنند، توسعه قرق‌های اختصاصی در حاشیه مناطق و زیستگاه‌های یوز، تقویت امکانات و تجهیزات محیط بانی، استفاده از تکنولوژی‌های نوین در حفاظت هوشمند از مناطق، مدیریت اثرات دام و سگ گله و خروج دام از مناطق حساس، ایمن‌سازی کریدورها و جاده‌ها و پایش مستمر جمعیت یوز از اهم اقدامات حفاظت از گونه در زیستگاه‌ها است.
ضرورت بهره گیری از تکثیر یوز در شرایط نیمه اسارت در یزد
سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست ضمن تاکید بر اینکه حفاظت از گونه در زیستگاه طبیعی نخستین اولویت است، تصریح کرد: شرایط کنونی و جمعیت یوز در حال حاضر نیاز به مدیریت و کنترل بیشتر(مدیریت مداخله ای) دارد.
ظهرابی افزود: محصور کردن یکی از زیستگاه‌های یوز و اعمال مدیریت و کنترل بیشتر بر جمعیت، به عنوان اولویت دوم باید در دستور کار قرار گیرد. در همین راستا نظر به اینکه وضعیت یوز در زیستگاه‌های استان یزد علیرغم افزایش جمعیت طعمه طی دهه اخیر در استان به دلیل عدم مشاهده یوز ماده طی چند سال اخیر و همچنین افزایش سن یوزهای نر باقیمانده در استان در شرایط مطلوبی نیست، اعمال روش تکثیر در شرایط نیمه اسارت در مساحتی بالغ بر ۳۵ هزار هکتار واقع در یکی از زیستگاه های یوز استان یزد ضروری به نظر می‌رسد.
وی خاطرنشان کرد: این روش، یک روش پشتیبان است و به صورت موازی با برنامه‌های حفاظت از زیستگاه انجام می‌شود و اجرای آن به منزله توقف برنامه‌های پیشین حفاظت نیست زیرا این روش بیشتر بر مدیریت جمعیت تمرکز دارد تا در آینده پشتیبان جمعیت سایر مناطق باشد.
سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست افزایش جمعیت یوزپلنگ آسیایی در استان یزد و متعاقبا در ایران را مهمترین هدف این برنامه دانست و اظهارکرد: در صورت موفقیت این طرح، یوزهای متولد شده در این منطقه به سایر مناطق حفاظت شده سازمان حفاظت محیط زیست و قرق‌های حیات وحش که موفق به رفع عوامل تهدید کننده یوز شده باشند، منتقل می‌شود.
وی افزود: با تغییر نگاه مدیریت محیط زیست در استان یزد شاهد مشارکت فعال جوامع محلی در امر حفاظت از طبیعت و حیات‌وحش هستیم که منجر به رشد جمعیت علفخواران در زیستگاه‌های حفاظت شده و آزاد استان یزد شده است و در صورت موفقیت در اجرای این طرح، نگرانی کمتری نسبت به جمعیت طعمه یوز در مناطق استان یزد وجود دارد.
ظهرابی ادامه داد: بر اساس برنامه‌ریزی‌های به عمل آمده مقرر شد نسبت به ایجاد محوطه‌ای محصور با وسعت تقریبی ۱۰ الی ۲۰ هکتار در داخل محدوده محصور اصلی ذخیره‌گاه طبیعی استان یزد به منظور انتقال توله یوزهای تکثیر شده در مرکز پردیسان اقدام شود.
وی با اعلام اینکه این عملیات طی دو مرحله به انجام خواهد رسید، گفت: در مرحله نخست توله یوزهای تکثیر شده به محوطه محصور کوچکتر ۱۰ الی۲۰ هکتاری منتقل می‌شوند و پس از سازگار شدن حیوان با محیط جدید، به‌تدریج با در اختیار گذاشتن طعمه‌های بزرگتر و چابک‌تر نسبت به آموزش شکار حیوان اقدام خواهد شد و در نهایت پس از کسب اطمینان از وضعیت سلامت، حیوان به تدریج به محوطه بزرگتر یا همان مرکز ذخیره گاه طبیعی با وسعت تقریبی ۳۵ هزار هکتار هدایت می‌شود.
پیشنهاد احداث ذخیره گاه طبیعی یوز در پناهگاه حیات‌وحش دره‌انجیر
سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست درباره جانمایی محل احداث ذخیره‌گاه طبیعی یوز گفت: در حال حاضر بخشی از پناهگاه حیات‌وحش دره‌انجیر با وسعت تقریبی ۳۵ هزار هکتار مورد توافق اکثر کارشناسان قرار گرفته است. ضروری است نسبت به ایجاد یک مرکز تکثیر و پرورش جبیر(به عنوان طعمه) با وسعت ۵ الی ۱۰ هکتار در کنار این محوطه اقدام شود.
ظهرابی ضمن یادآوری این موضوع که مرکز تکثیر و پرورش در اسارت یوز پارک طبیعت پردیسان در سال ۱۳۹۳ به عنوان مرکزی برای نگهداری دو قلاده یوز در اسارت (کوشکی و دلبر) و نگهداری دیگر یوزهایی که به هر دلیل امکان رهاسازی در زیستگاه طبیعی خود را ندارند، راه اندازی شد، خاطرنشان کرد: بعدها علاوه بر اهداف تحقیقاتی این مرکز، موضوع تکثیر و پرورش در اسارت یوزها نیز در دستور کار قرار گرفت و با توجه به اینکه طی سه سال گذشته روش تکثیر طبیعی میسر نشد، در حال حاضر موضوع تکثیر با روش لقاح مصنوعی در دستور کار قرار دارد.
وی با اشاره به حضور یک قلاده یوز ماده هشت ماهه که به تازگی و پس از کشف از قاچاقچیان حیات وحش به پردیسان منتقل شده است، گفت: به طور کلی مرکز پردیسان می تواند سه هدف مشخص را در دستور کار قرار دهد.
ضرورت تهیه بانک ژن و اسپرم برای مطالعه تنوع ژنتیکی یوزهای ایران
سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست بررسی و به کارگیری روش‌های مختلف و متنوع به منظور تکثیر در اسارت را یکی از اهداف مهم مرکز تکثیر و پرورش در اسارت یوز پارک طبیعت پردیسان برشمرد و گفت: انجام مطالعات و فعالیت‌های تحقیقاتی کاربردی مشترک با مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی و با همکاری دفاتر تخصصی ذیربط معاونت محیط طبیعی سازمان و استفاده از ظرفیت‌های طرفین در جهت تهیه بانک ژن و اسپرم به منظور جلوگیری از دست دادن ذخیره ژنتیکی جمعیت و مطالعه تنوع ژنتیکی یوزهای ایران و سایر موارد مورد نظر جهت همکاری‌های مشترک می تواند از دیگر اهداف این مرکز باشد.
ظهرابی با ذکر این نکته که مهمترین هدف این مرکز امکان سنجی معرفی توله یوزهای بدنیا آمده در اسارت به زیستگاه طبیعی است، اظهار کرد: انجام این روش بسیار مشکل است و تنها یک یا دو مورد موفقیت آمیز در دنیا وجود داشته که در آن‌ها نیز یوزها به زیستگاه‌های محصور معرفی شده‌اند.
وی افزود: در صورت موفقیت آمیز بودن روش تکثیر در مرکز نگهداری پارک پردیسان (به صورت طبیعی یا مصنوعی) امیدواریم که بتوان از موالید حاصل به عنوان مولد در ذخیره‌گاه طبیعی محصور واقع در دره انجیر استان یزد استفاده شود که البته در مرحله نخست توله‌ها به مرکز محصور کوچکتر در مجاورت مرکز اصلی منتقل خواهند شد و پس از آموزش شکار و دیگر قابلیت‌های لازم برای حیوان، بتدریج به مرکز اصلی منتقل خواهند شد.
سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: با توجه به شرایط فعلی جمعیت‌های باقیمانده یوز در زیستگاه های طبیعی و ریسک بالای زنده گیری از طبیعت جهت انتقال به مرکز محصور ذخیره گاه طبیعی، موفقیت آمیز بودن روش تکثیر در اسارت مرکز پردیسان، انتقال به مرکز اصلی محصور در استان یزد و نهایتا معرفی یوزهای در شرایط نیمه اسارت به زیستگاه‌های طبیعی طی سال‌های آینده بسیار مهم و حایز اهمیت است و در صورت عملیاتی شدن می‌تواند منجر به معرفی ایران به عنوان نخستین کشور مجری این روش در جهان شود.
انقراض یوز، انقراض نماد طبیعت و حیات‌وحش ایران است
وی با بیان اینکه هم اکنون برای حفاظت از یوز در ایران در یک نقطه عطف هستیم، اظهار کرد: یک تصادف یا حمله دیگری از سگ‌های گله به راحتی انقراض نماد طبیعت و حیات‌وحش ایران را رقم می‌زند و حاصل میلیون‌ها سال تکامل را از بین می‌برد بنابراین از دست دادن زمان حتی یک روز هم جایز نیست.
سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: در حالی که نقش بستن یوز روی پیراهن تیم ملی و نصب مجسمه یوز در اردکان، بافق و طبس نشان از اهمیت این گونه برای مردم و مسئولان دارد، این وظیفه متخصصان است تا با تلاشی مضاعف و استفاده از علوم جدید، اجازه ندهند از یوز در ایران فقط نقشی بر پیراهن و مجسمه‌ای در میدان باقی بماند.
بر اساس گزارش پایگاه اطلاع رسانی محیط زیست (پام) ظهرابی در پایان گفت: این طرح به همراه سایر برنامه‌های مد نظر این معاونت برای اجرا در سال ۹۷ تهیه و ارسال شده، لیکن تاکنون برای طرح حفاظت از یوز بودجه و اعتبارات ویژه و مشخصی تایید نشده است.
