صفر تا صد ماجرای خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان

ماجرای خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان چیست؛ چرا پس از 13 سال به ثمر ننشسته و وزیر نفت خواستار ورود به دعوای حقوقی با پاکستان شده است.

بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت گفته ایران خط لوله صادرات گاز را به مرز پاکستان رسانده اما اسلام‌آباد در این زمینه اقدامی نکرده است و از نظر وزارت نفت به دلیل این کوتاهی، باید وارد دعوای حقوقی شویم.

ماجرای خط لوله صادرات گاز ایران به پاکستان چیست؟

خط لوله انقال گاز ایران به پاکستان موسوم به خط لوله آی‌پی، خط لوله ای است که گاز میادین پارس جنوبی را به پاکستان و پس از آن به هند می‌رساند. توافق بر سر این خط لوله ابتدا در سال 2008 میان این 3 کشور امضا شد.

البته پیش از آن در سال 1998 قراردادی گازی بین تهران و اسلام‌آباد به امضا رسید که براساس آن، گاز پارس جنوبی به بندر کراچی در پاکستان منتقل می‌شد. ایران در سال 1999 به این فکر افتاد که با توسعه این خط لوله بتواند گاز مورد نیاز هند را نیز تأمین کند که در نهایت در سال 2008 این توافق سه جانبه امضا شد.

پروژه خط لوله 7.5 میلیارد دلاری انتقال گاز ایران به پاکستان و هند امکان صادرات روزانه 21.5 میلیون مترمکعب گاز( 750 میلیون فوت مکعب گاز) ایران به پاکستان را فراهم می‌کرد.

از ابتدای گفتگوها برای احداث این خط لوله، آمریکا مخالفت خود را با آن اعلام کرد و حتی خط لوله «تاپی» (خط لوله ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند) را برای رقابت با این خط لوله عَلَم کرد. چندی بعد دهلی‌نو تحت فشار آمریکا و پس از بده بستان‌هایی با واشنگتن از این خط لوله کنار کشید اما ایران و پاکستان در 11 مارس 2013 در نقطه صفر مرزی کلنگ احداث این خط لوله را به زمین زدند و قرار شد تا احداث دسامبر 2014 بخش پاکستانی این خط لوله تکمیل و صادرات گاز ایران آغاز شود.

اما حقیقت این است که علی‌رغم تکمیل بخش 900 کیلومتری ایران تا کنار مرز پاکستان و گذشته 3 سال از ضرب‌الاجلی که برای اسلام‌آباد تعیین شده بود، پاکستان هنوز هیچ اقدامی انجام نداده است. در این میان حتی ایران پیشنهاد کرد تا در ساخت این خط لوله در خاک پاکستان کمک کند و یک وام 500 میلیون دلاری برای آن اختصاص دهد.

نیاز مبرم پاکستان به گاز ایران

زمانی‌که دولت‌های پیشین ایران و پاکستان کلنگ احداث این خط لوله را بر زمین زدند، بخش‌های صنعتی و اتحادیه‌های پاکستان یکی پس از دیگری نسبت به اجرای این پروژه ابراز خشنودی کرده و حمایت خود را از این توافق اعلام کردند.

چراکه پاکستان از گاز برای سوخت نیروگاه‌های تولید برق استفاده می‌کند و کمبود نیروی برق برخی از صنایع مصرف‌کننده برق این کشور را از پای درآورده است. کمبود نیروی برق حتی به کاهش استاندارد زندگی بسیاری از خانوارهای این کشور منجر شده است به طوریکه خاموشی‌های همیشگی پاکستان به بیش از 20 ساعت در روز می‌رسد.

دولت کنونی پاکستان که قرابت زیادی با عربستان دارد پس از بر سر کار آمدن در ابتدا از پایبندی به اجرای این خط لوله صحبت کرد اما پس مدتی تحریم‌های آمریکا علیه ایران را بهانه کرد که مانع از اجرای این خط لوله می‌شود. برخی تحلیلگران معتقدند که فشارهای عربستان یکی از دلایل عدم جدیت اسلام‌آباد در این پروژه است.

سرنوشت جریمه پاکستان به علت عدم تکمیل خط لوله

در قرارداد میان تهران و اسلام‌آباد بندی آورده شده بود که اگر هر یک از طرفین به هر دلیلی تا ضرب‌الاجل تعیین شده احداث خط لوله در خاک خود را کامل نکنند باید روزانه 3 میلیون دلار جریمه بپردازند.

دیگر با نزدیک شدن به دسامبر 2017، اسلام‌آباد تمرکز خود را بر متقاعد کردن ایران برای عدم پرداخت این جریمه گذاشته بود و در فوریه 2014 رسما به ایران اعلام کرد که نمی تواند پروژه انتقال گاز را به علت تهدیدهای آمریکا به تحریم این کشور، پیش برد.

از این رو این کشور در آخرین تلاش برای جلوگیری از پرداخت جریمه به ایران، به دنبال تمدید مهلت تکمیل این پروژه بود.

منابع آگاه پاکستانی نیز پیوسته از انتظار اسلام‌آباد برای عادی شدن روابط تهران و واشنگتن در سایه توافق هسته‌ای می‌گفتند.

تهران علی‌رغم تردید نسبت به قصد اسلام آباد در مورد تکمیل این خط لوله، اندکی از خود نرمش نشان داد، اما از پاکستان خواست، تا در انجام این پروژه به جای اتکا به بیانیه‌های شفاهی، اقدامات مهم و محسوسی انجام دهد.

منابع آگاه پاکستانی از تمایل مشروط ایران برای تمدید مهلت تکمیل این پروژه و صرف نظر کردن از بند جریمه موجود در قرارداد کنونی خبر دادند.

ادامه بدقولی‌های پاکستان

درحالی‌که پاکستان تلاش می‌کرد خود را از بند جریمه خلاص کند اما ایران را مقصر عدم تکمیل خط لوله آی‌پی معرفی می‌کرد. محمد اسحاق‌دار وزیر دارایی پاکستان گفت: وضعیت پروژه خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان به علت محدودیت‌های مالی از طرف ایران همچنان مشخص نیست.

و اسلام‌آباد باوجود اینکه هیچ اقدام عملی انجام نداده بود همچنان از پایبندی به این خط لوله می‌گفت.

در همین حین، مقامات پاکستانی قراردادی برای واردات 1000 مگاوات برق از ایران امضا کردند و معتقد بودند که تحریم‌های کنونی علیه ایران در مورد واردات برق قابل اجرا نیست.

پاکستانی که اوایل فوریه 2014 از مهلت برای فرار از بند جریمه صحبت کرده بود در اواخر ماه فوریه اعلام کرد پروژه انتقال گاز ایران روی میز دولت پاکستان نیست؛ این را وزیر نفت پاکستان گفت.

وی در پاسخ به یکی از نمایندگان مجلس ملی این کشور توضیح داد در صورت نبود تحریم‌های بین‌المللی، این پروژه می‌تواند در عرض 3 سال تکمیل شود اما به علت اینکه تحریم‌های علیه ایران، موضوعی جدی است، دولت پاکستان در حال حاضر نمی‌تواند کار بیشتری انجام دهد.

این درحالی است که تحلیلگران به علت روابط نزدیک نخست‌وزیر و دولت فعلی پاکستان با عربستان که از مخالفان این پروژه است، در مورد صداقت دولت کنونی پاکستان برای ادامه این پروژه تردید دارند.

اعتراض رسانه‌های پاکستانی: اعتبار پاکستان از دست می‌رود

دیگر صدای رسانه‌های پاکستانی درآمده بود، روزنامه پاکستانی نیشن از بهانه قرار دادن تحریم‌های ایران از سوی اسلام‌آباد انتقاد کرد و نوشت: تاخیر این پروژه حقیقتا مربوط به تحریم ایران نیست و علت اصلی سستی و کوتاهی پاکستان است.

این روزنامه نوشت تهدید به تحریم‌های احتمالی در صورت تکمیل این خط لوله بالای سر دولت پاکستان قرار دارد اما بی‌میلی دولت برای هزینه کردن برای این پروژه از جیب خود نیز دلیلی دیگری برای این تاخیر محسوب می‌شود.

این روزنامه پاکستانی خاطرنشان کرد، حقیقت این است که امضای قرارداد با یک کشور به ویژه کشوری که با آن مرز مشترک داریم، معنایی دارد و باید به آن پایبند باشیم. شکل‌گیری این سابقه در نزد ایران که اسلام‌آباد به قراردادها و توافقات پایبند نمی‌ماند، سبب می‌شود، تا در آینده، ایران تمایلی به همکاری با پاکستان در پروژه‌هایی در این مقیاس نداشته باشد.

روزنامه پاکستانی دِ نیوز نوشت آمریکا از نادیده گرفتن چیزی که پاکستان به آن نیاز مبرم دارد، هیچ ابایی ندارد حتی اگر به مختل شدن زندگی مردم این کشور منجر شود و این امر تنها چهره‌ای مغلوب از پاکستان که یک کاسه گدایی بزرگ به دست دارد را نشان خواهد داد.

خط لوله انتقال گاز ایران به عنوان پروژه‌ای که نیازهای شدید گازی پاکستان از طریق مرزهای این کشور تامین می‌کند، به آخر خط رسیده است. حقیقت این است که قطع به یقین کار بر روی آن ادامه پیدا نخواهد کرد با وجود اینکه ساخت مربوط به طرف ایرانی تقریبا کامل شده است.

پاکستان حتی برای تامین مالی این پروژه از ایران نیز کمک خواست اما سوالی که اینجا مطرح می‌شود این است که چرا پاکستان چین را به عنوان یکی از دوستان خود برای سرمایه‌گذاری در این پروژه متقاعد نمی‌کند؟ البته ما همیشه با این داستان روبرو هستیم که پایان خوشی ندارد و آن تسلط آمریکا به پاکستان است.

میخ آخر را بر تابوت خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان

روزنامه پاکستانی اکسپرس تریبیون در آوریل 2014 نوشت یک کشور مسلمان و برادر که گفته می‌شود عربستان است، اخیرا هدیه‌ای 1.5 میلیارد دلاری به پاکستان اعطا کرده و این اقدام سبب ایجاد این سوال شده است که چرا کشوری که از اعطای تسهیلات اعتباری یک ساله برای واردات نفت به پاکستان خودداری کرده بود، بدون دریافت هیچ‌گونه تضمینی بیش از یک میلیارد دلار به پاکستان کمک کرده است.

به گفته مقامات پاکستانی، اگر فشارهای آمریکا به پاکستان برای کنار گذاشتن خط لوله انتقال گاز از ایران کافی نبود، این هدیه به نظر می‌رسد آخرین میخ را بر تابوت خط لوله گاز ایران به پاکستان کوبیده است.

نامه ایران به پاکستان

به نوشته روزنامه پاکستانی اکسپرس تریبیون ایران 4 ماه پیش نامه ای به پاکستان نوشت و خواستار تعیین تکلیف وضعیت این خط لوله شد.

به نوشته این گزارش، تا خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان که مدت مدیدی است بر اثر فشارهای عربستان و تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا کنار گذاشته شده، دوباره به راه بیفتد.

به گزارش فارس، با گذشته 3 سال از ضرب‌الاجل تکمیل این خط لوله از سوی پاکستان، دیگر کاملا مشهود است که جدیت از سوی پاکستان برای تکمیل این خط لوله وجود ندارد و به نظر می‌رسد این حق ایران باشد که خسارت ناشی از تکمیل بخش خود و بلاتکلیفی چندساله را در محاکم حقوقی دنبال کند.