صدرنشینی کالاهای مصرفی در واردات
تصویر وضعیت تجارت محصولات صنعتی در سال 1395 از مثبت شدن روند صادرات این بخش در کشور حکایت دارد.
براساس آمارهای منتشر شده از سوی وزارت صنعت،معدن و تجارت از میان 25 گروه فعالیت مورد ارزیابی به لحاظ ارزش دلاری در مجموع 18 گروه در بخش صادرات و واردات در این دوره رشد را تجربه کرده‌اند. آمارهای اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت بیانگر آن است که به لحاظ ترکیب ارزش صادرات، در میان گروه‌های «صنعت، معدن، کشاورزی و فرش و صنایع دستی» بدون در نظر گرفتن میعانات گازی بخش معدن با 6/ 49 درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال 94 گوی سبقت را از سایر گروه‌ها ربوده است. به گزارش دنیای اقتصاد، روند صعودی صادرات بخش معدن در حالی در سال گذشته ثبت شده است که اغلب محصولات معدنی سال گذشته به دلیل چالش‌های صادراتی با افت تولید مواجه بودند. روند رشد صادرات بخش معدن در حالی است که ترکیب ارزشی واردات بخش معدن از این قاعده مستثنا بوده، به‌طوری که واردات این بخش در سال گذشته نسبت به سال 94 افت 45درصدی داشته است.
از سوی دیگر بررسی روند صادرات و واردات کالاهای «مصرفی»، «سرمایه‌ای» و «واسطه‌ای» بیانگر صدرنشینی کالاهای «واسطه‌ای» در صادرات و کالاهای «مصرفی» در واردات است. با توجه به آمار مذکور می‌توان گفت در بخش واردات هر سه گروه روند رو به رشدی داشته است، اما در بخش صادرات دو گروه «کالاهای مصرفی» و «کالاهای واسطه‌ای» رشد صادرات را تجربه کرده‌اند و گروه «کالای سرمایه‌ای» با افت در صادرات مواجه بوده است. تجربه کشورهای در حال توسعه نشان می‌دهد تجارت خارجی از طریق واردات کالاهای «سرمایه‌ای» و «واسطه‌ای» سبب افزایش رشد اقتصادی خواهد شد. طبق مطالعات انجام شده، قیمت نسبی کالاهای «سرمایه‌ای» در کشورهای توسعه یافته، در مقایسه با کشورهای در حال توسعه، ارزان‌تر است. بنابراین کشورهای در حال توسعه همچون ایران می‌توانند با واردات کالاهای «سرمایه‌ای» و «واسطه‌ای» ارزان‌تر از کشورهای توسعه‌یافته، زمینه رشد اقتصادی خود را فراهم کنند. از سوی دیگر تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که برای انتقال از مرحله سنتی به مرحله تولید صنعتی و گذراندن مراحل توسعه صنعتی، واردات کالاهای سرمایه‌ای و واسطه‌ای و فناوری مناسب، زمینه‌ساز تحول صنعتی و اجتماعی خواهد شد.
همچنین آمار اعلام شده از مجموع کالاهای صادراتی، بیانگر آن است که اقلام «سرمایه‌ای» به لحاظ ارزشی افت 11 درصد و به لحاظ وزنی نیز افت 6/ 16 درصدی را در سال 95 تجربه کرده‌اند. آمارهای اعلام شده همچنین بیانگر آن است که صادرات کالاهای «واسطه‌ای» در مدت زمان مورد بررسی به لحاظ وزنی با رشد 6/ 42 درصد و به لحاظ ارزشی نیز با رشد 2/ 13 درصدی همراه بوده است. روند صادرات کالای «مصرفی» نیز به لحاظ وزنی رشد 6/ 18 درصدی و به لحاظ ارزشی رشد 6 درصدی داشته است. اما روند مجموع کالای وارداتی در سه گروه کالای «سرمایه‌ای»، «مصرفی» و «واسطه‌ای» هر چند به لحاظ ارزشی با رشد روبه‌رو بوده است، اما از لحاظ ارزش وزنی دو گروه کالای «سرمایه‌ای» و «واسطه‌ای» به ترتیب با ثبت منفی 2/ 0 درصد و منفی 9/ 8 درصد روند نزولی داشته‌اند. واردات مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای همچنین کالاهای سرمایه‌ای به دلیل آنکه در فرآیند تولید به‌کار گرفته می‌شوند، نقش مستقیمی در افزایش تولید داخل و رشد اقتصادی دارند.
از این‌رو تغییر روند واردات «به‌ویژه مواد اولیه و سرمایه‌ای» در مدت‌زمان مورد بررسی و ادامه این روند می‌تواند نقش موثری در بخش تولید و رشد اقتصادی کشور داشته باشد؛ به‌طوری که برخی فعالان صنعتی معتقدند با توجه به تغییر سفارش در خرید کالا احتمالا شاهد ورود کالای مورد نیاز برای بخش تولید خواهیم بود که این امر به نفع این بخش تمام خواهد شد.
تجزیه و تحلیل محصولات صنعتی
روند رو به رشد صادرات محصولات صنعتی در حالی در سال 1395 ثبت شده است که تا پیش از به ثمر نشستن برجام، فعالان صنعتی با چالش‌های بی‌شماری در صادرات محصولات صنعتی دست به گریبان بودند. چالش‌هایی که افت صادرات محصولات صنعتی صادراتی را به همراه داشت و موجب شد تا فعالان صنعتی بخش اعظمی از بازارهای صادراتی خود را از دست بدهند. اما توافق ایران با گروه 1+5 شرایط مطلوبی برای صادرات محصولات صنعتی و معدنی فراهم کرد، به‌گونه‌ای که عملکرد سال 95 نشان می‌دهد که صادرات محصولات صنعتی و معدنی در مدار رشد قرار گرفته‌اند. براساس آمارهای اعلام شده، گروه صنعت در مدت زمان مورد بررسی رشد 4/ 5 درصدی را به لحاظ ارزش تجربه کرده است، این رقم برای بخش معدن 6/ 49 درصد ثبت شده است.
از سوی دیگر با استناد به آمار مذکور می‌توان گفت دو گروه صنعت و معدن در مدت زمان مورد بررسی توانسته‌اند جایگاه خود را در بازارهای جهانی بیابند و با توجه به رفت و آمد هیات‌های تجاری از کشورهای مختلف می‌توان گفت ادامه روند کنونی رشد بیش از پیش صادرات این دو بخش را به همراه خواهد داشت. براساس این گزارش بخش فرش و صنایع‌دستی نیز با ثبت رشد 5/ 21 درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل توانسته 389 میلیون دلار ارزآوری کند. اما صادرات بخش کشاورزی در مدت زمان مذکور با افت نزدیک به 2 درصدی نسبت به سال 94 همراه بوده و با این شرایط این گروه تنها بخشی است که در آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت جهت منفی داشته است.
ریز صادرات
بررسی آمار اعلام شده درخصوص ارزش صادراتی گروه فعالیت‌های صنعتی حکایت از آن دارد که فعالان صنعتی در این دوره بیش از 29میلیارد دلار صادرات داشته است که نسبت به مدت مشابه سال 94 با رشد 4/ 5 درصدی همراه بوده است. براساس این آمار پنج گروه «ساخت ماشین‌آلات دفتری، حسابداری و محاسباتی»، «ساخت ابزار پزشکی، ابزار اپتیکی و ابزار دقیق، ساعت‌های مچی و انواع دیگر ساعت»، «ساخت سایر تجهیزات جابه‌جایی طبقه‌بندی نشده در جای دیگر»، «ساخت چوب و محصولات چوب و چوب پنبه، به استثنای مبلمان، ساخت کالا از نی و مواد حصیربافی» و «ساخت محصولات فلزی فابریکی به جز ماشین‌آلات و تجهیزات» بیشترین رشد را به لحاظ ارزش صادراتی در مدت زمان مذکور تجربه کرده‌اند. اما صادرات بخش معدن نیز در این گزارش مورد ارزیابی قرار گرفته است. براساس آمارهای داده شده در بخش معدن به ترتیب «استخراج کانسارهای فلزی»، «استخراج سایر معادن طبقه‌بندی نشده در جای دیگر» و «استخراج نفت خام و گاز طبیعی؛ فعالیت‌های خدماتی جنبی استخراج نفت و گاز، به استثنای بررسی‌های اکتشافی» جایگاه بیشترین صادرات به لحاظ ارزشی در این بخش مولد را کسب کرده‌اند. معدن برای اقتصاد ایران در سال 95 بیش از یک میلیارد دلار ارزآوری به همراه داشته است، رقمی که باتوجه به پتانسیل‌های معادن در ایران ناچیز به شمار می‌رود.
ریز واردات
سبد 25 قلم کالای صنعتی در بخش واردات نیز نشان می‌دهد که 18 قلم کالا رشد واردات را تجربه کرده‌اند و 7 قلم کالا نیز سیر نزولی داشته‌اند. آمار اعلام شده همچنین حکایت از آن دارد که از میان 25 گروه فعالیت صنعتی در سال 95، پنج گروه «ساخت پوشاک، عمل آوردن و رنگ کردن پوست»، «دباغی و پرداخت چرم؛ ساخت چمدان، کیف دستی، زین و یراق و انواع پاپوش»، «ساخت منسوجات»، «ساخت سایر محصولات کانی غیرفلزی» و «ساخت محصولات فلزی فابریکی به جز ماشین‌آلات و تجهیزات» بیشترین رشد واردات را به لحاظ ارزش دلاری تجربه کرده‌اند. براساس این آمار می‌توان گفت واردات «ساخت پوشاک، عمل آوردن و رنگ کردن پوست» در مدت زمان مورد بررسی بیش از 63 میلیون و 800 هزار دلار بوده است که با این ارزش واردات نسبت به مدت مشابه سال 94 توانسته رشدی بالغ بر 5/ 330 درصد را تجربه کند. ارزش واردات «دباغی و پرداخت چرم؛ ساخت چمدان، کیف‌دستی، زین و یراق و انواع پاپوش» نیز بیش از 29 میلیون و 400 هزار دلار بوده که نسبت به سال قبل رشد 7/ 163 درصدی برای این گروه ثبت شده است. اما سومین گروه صنعتی که در این مدت بیشترین رشد را تجربه کرده به «ساخت منسوجات» اختصاص دارد که با ارزش بیش از 837 میلیون دلار نسبت به سال 94 رشد نزدیک به 44 درصدی را تجربه کرده است. «ساخت سایر محصولات کانی غیرفلزی» نیز در این مدت به لحاظ ارزش دلاری بیش از 523 میلیون دلاری ایجاد کرده که از این طریق رشدی نزدیک به 32 درصد برای آن ثبت شده است. اما پنجمین گروهی که در این مدت رشد واردات به لحاظ ارزش دلاری را تجربه کرد به «ساخت محصولات فلزی فابریکی به جز ماشین‌آلات و تجهیزات» اختصاص دارد.
