شراکت ایران و هند روی دور تند

رفیق رقبا در روزهای تحریم یا دوست روزهای سخت؟ هند این روزها درگیر و ‌دار پاسخ دادن به این سوال در مواجه با ایران و البته در سایه تحریم‌های امریکا است.

به گزارش بازتاب به نقل از اعتماد، دهلی‌نو در چند ماه گذشته میزبان نماینده امریکا در سازمان ملل، وزیر خارجه این کشور، هیات‌هایی از وزارت خزانه‌داری و در تازه‌ترین مورد برایان هوک، نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا در امور ایران بوده است. همه با یک هدف و دستورکار راهی دهلی‌نو شده‌‌اند و آن هم تشویق این کشور به قطع همکاری‌های اقتصادی و تجاری با ایران و به صفر رساندن خرید نفت از این کشور بوده است. همزمان با این تلاش‌های دولت دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا، ایرانی‌ها نیز بیکار ننشسته‌اند و جدا از رایزنی‌های سیاسی، هیات‌های اقتصادی دو کشور نیز مرتبا در رفت‌وآمد میان ایران و هند هستند. درحالی که کمتر از یک ماه تا 13 آبان و زمان بازگشت تحریم‌های امریکا فرصت باقی است، خبرهای رسیده از دهلی نو حاکی از آن است که مرغ هندی‌ها در مراوده با ایران یک پا دارد و این کشور خواهان دریافت معافیت تحریمی از وزارت خزانه‌داری امریکا است تا بتواند به کار با تهران ادامه دهد. همزمان خبری در 24 ساعت گذشته در رسانه‌های هندی انعکاس پیدا کرده مبنی بر اینکه هند و ایران تلاش‌های خود را برای عملیاتی کردن یکی از لنگرگاه‌های بندر چابهار از سر گرفته‌اند. البته در این گزارش‌ها به این نکته تاکید شده که هر دو کشور به‌شدت نگران تاثیرپذیری این پروژه و پروژه‌های مشابه مشترک از تحریم‌های امریکا علیه ایران هستند. به گزارش یک رسانه هندی، هفته گذشته در جریان سفر یک هیات نمایندگی از ایران به دهلی، دو طرف تصمیم گرفتند برسرعت تلاش‌ها برای تکمیل بخشی از بندر چابهار بیفزایند. پیش از این تدبیر جدید هند و ایران، پروژه چابهار به دلیل ترس از تحریم‌های ثانویه امریکا که دور نخست آن در ماه ژوئن به مرحله اجرا درآمد دچار تاخیر زمانی شد. در این مدت تهران و دهلی‌نو تلاش کردند یک مکانیزم پرداخت از طریق کانال‌های بانکی دو کشور برای معاملات این بندر مهم استراتژیک پیدا کنند. هند 500 میلیون دلار برای ساخت این بندر و راه ارتباطی چابهار به افغانستان هزینه کرده‌ و اهمیت این پروژه برای هندی‌ها در این است که در سایه آن، راه ارتباطی دسترسی دهلی‌نو به افغانستان از طریق یک مسیر آبی- خاکی که از پاکستان رد می‌شود، میسر شده است. فاز نخست بندر چابهار ایران در دسامبر 2017 با حضور رییس‌جمهوری ایران به بهره‌برداری رسید و یک مسیر استراتژیک جدید میان ایران، هند و افغانستان ایجاد کرد.یکی از مشکلات پیش روی ایران و هند برای پیشبرد پروژه چابهار تعریف کانال‌های مالی برای نقل و انتقال پول به گونه‌ای که مشمول تحریم‌های امریکا نشود، بود. رسانه‌های هندی اعلام کرده‌اند که تهران و دهلی‌نو تا پیش از 4 نوامبر به مکانیسم مالی و کانال‌های پرداخت برای انجام معامله‌های تجاری به گونه‌ای که شامل تحریم‌های امریکا نشود، دست پیدا خواهند کرد.

ادامه تجارت با ایران همزمان با حفظ عربستان و عراق

همزمان با رسیدن خبرهایی مبنی بر دو برابر شدن سرعت همکاری ایران و هند در بخش‌هایی از پروژه چابهار، گفته می‌شود که هندی‌ها در حالی که اصرار بر حفظ خرید نفت از ایران دارند اما بررسی گزینه‌های جایگزین را هم آغاز کرده‌اند. بر اساس گزارش رسانه‌های هندی، استراتژی نفتی که دهلی‌نو برای خود تعریف کرده بر مبنای تحریم‌های امریکا علیه ایران است. دهلی‌نو تلاش می‌کند بازی را به گونه‌ای پیش ببرد که از نظر تامین نفت مورد نیاز پس از 4 نوامبر با مشکلی روبه رو نشود. در این استراتژی جدید، کمپانی‌های نفتی هند قراردادهایی را با عربستان سعودی و عراق تنظیم کرده‌اند تا در شرایطی که فروش نفت ایران در نتیجه تحریم‌های امریکا با اما و اگرهایی روبه‌رو شود، تامین انرژی مورد نیاز هند با چالش جدی روبه رو نشود. با وجود این خبر، هندی‌ها همه تلاش‌های خود را برای ادامه روند واردات نفت از ایران به کار گرفته‌اند و گفته می‌شود که قصد دارند تا ماه نوامبر قریب به 70 درصد از صادرات نفت ایران را به خود اختصاص دهند. با این وجود وضعیت معافیت از تحریم‌های امریکا برای هند در ماه ژانویه مشخص خواهد شد. بر اساس آمارهای نفتی، هند قریب به 10 درصد از نفت خام مورد نیاز خود را از ایران دریافت می‌کند اما میزان واردات نفت این کشور از ایران در شش ماهه دوم سال 2018 نسبت به بازه زمانی مشابه در سال 2017 با کاهش روبه‌رو شده است. پیش‌بینی می‌شود که این روند کاهشی در سال 2019 هم ادامه پیدا کند که تنها دلیل آن همچنان وضع تحریم‌های ثانویه امریکا علیه ایران است. با این وجود مقام‌های هندی می‌گویند که گزینه‌های جایگزین برای نفت ایران را یافته‌اند و در هربازه زمانی از سال که احساس کنند با کمبود نفت به دلیل تحریم‌های ایران مواجه هستند، می‌توانند اقدام مقتضی را انجام دهند. هند که سومین کشور مصرف‌کننده نفت در سطح بین‌المللی است بیش از 80 درصد از نیازهای نفتی خود را از طریق واردات تامین می‌کند و ایران سومین منبع تامین‌کننده نفت این کشور پس از عراق و عربستان سعودی است. پس از 4 نوامبر که تحریم‌های امریکا علیه ایران بازمی‌گردد مسیرهای نقل و انتقال مالی به تهران مسدود می‌شود لذا مشتری‌های نفت ایران برای پرداخت هزینه خود با مشکلاتی روبه‌رو خواهند شد. با این وجود مقام‌های هندی می‌گویند که برای تامین نفت مورد نیاز خود تا پایان ماه نوامبر با مشکل جدی روبه‌رو نخواهند شد اما برای 5 ماه پس از آن باید راه چاره‌‌ای می‌یافتند که به سراغ واردات بیشتر از عراق و عربستان سعودی خواهند رفت. برخی از منابع آگاه هندی به رسانه‌های این کشور گفته‌اند که حتی اگر خرید نفت از ایران کاملا متوقف هم شود باز دهلی با چالش جدی مواجه نخواهد شد اما این کشور ترجیح می‌دهد به خرید نفت از تهران به عنوان یکی از متحدان سنتی خود ادامه دهد و در این مسیر از تجربه‌ای که از دوره قبلی تحریم‌های ایران در فاصله سال‌های 2012 تا 2015 به دست آورده استفاده می‌کند.

درحالی که هند تلاش می‌کند معافیت از تحریم‌های امریکا را دریافت کند، موضع واشنگتن در این مساله مشخص نیست. مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا در جریان گفت‌وگوهای 2+2 هند و امریکا با حضور وزرای خارجه و دفاع دو کشور که در دهلی‌نو برگزار شد، تاکید کرد که امریکا قصد ندارد هند را با تحریم‌های ایران تنبیه کند به‌گونه‌ای که به اقتصاد این کشور ضربه وارد شود بلکه هدف تنبیه کشور هدف در تحریم‌ها یعنی ایران است. پمپئو در همان اظهارنظر تاکید کرد که وی به هندی‌ها اعلام کرده که تحریم‌های امریکا در تاریخ 4 نوامبر بازمی‌گردد اما وزارت خزانه‌داری امریکا هرجا که احساس کند، لازم است مساله معافیت از تحریم‌ها را برای برخی از کشورها در نظر می‌گیرد .