شخصیت‌های «نمایشی» و «مرزی‌» را بشناسید

شاید برخی افراد جامعه در طول زندگی به دلایل مختلفی به اختلالات روانی دچار شوند، اما به دلیل نبود آگاهی از وجود بیماری‌شان به روانشناس یا روانپزشک مراجعه نکنند. هرچند رفتارهای این بیماران از نظر خودشان عادی است اما به طور قابل ملاحظه‌ای با منطق اطرافیان‌ آنها مغایرت دارد و همین مسئله باعث می‌شود خانواده‌ها و همکاران آنها در معرض آسیب روانی زیادی باشند، برای برقراری ارتباط با این بیماران دچار آسیب جدی شوند و از نظر روانی با مشکل مواجه باشند.

دکتر گوهریسنا انزانی- متخصص روانشناسی در گفت‌وگو با ایسنا، بیان می‌کند: شایع‌ترین نوع بیماری‌های روانی، اختلالات “شخصیتی” است که اغلب در دوران نوجوانی و یا اوایل بزرگسالی در اثر موقعیت‌های خاص اجتماعی و فردی بروز می‌یابد و می‌تواند فرد را با ناراحتی و نقص قابل توجهی در عملکردهای اجتماعی، شغلی و خانوادگی مواجه کند. تشخیص اختلالات شخصیتی نیازمند ارزیابی رفتار و عملکرد طولانی‌مدت افراد مبتلا به این اختلالات است. اختلالات و اختلالات شخصیت نشانه‌های مشابهی دارند، که برخی از این اختلالات در مردان و برخی دیگر در زنان بیشتر شایع است.

رئیس کلینیک تنفس دوباره با بیان اینکه تشخیص اختلالات شخصیت توسط تست‌ها و مشاوره‌های روانشناسی خاصی مشخص می‌شود، می‌گوید: افرادی که دچار اختلالات شخصیت هستند مشکلات فکری، احساسی و رفتاری خود را نمی‌شناسند، آنها رفتار خود را عادی می‌دانند و به نظرشان افرادی که رفتارشان را به آنها گوشزد می‌کنند دچار اختلال هستند. همین مسئله باعث می‌شود رفتارهای غیرمنطقی مبتلایان به اختلال شخصیتی برای اطرافیان آنها مشکلات و عواقب جبران ناپذیری ایجاد کند، چراکه آنها حتی مایل به دریافت خدمات روان‌پزشکی یا روانشناسی نیستند.

این روانشناس ادامه می‌دهد: معمولاً خانواده‌ها و همکاران افرادی که با بیماران روانی در ارتباطند، مجبورند برای حل مشکلاتی که در اثر ارتباط با این بیماران برایشان پیش آمده به روانشناس مراجعه کنند تا راه‌های ارتباط بهتر با آنها را بیاموزند. لذا همه والدین باید از رفتارهایی که نشان‌دهنده اختلالات روانی در فرزندانشان است، آگاه باشند و به محض مشاهده رفتارهای غیرمنطقی در فرزندشان به متخصص مراجعه کنند تا در ابتدای شروع نشانه‌ها این اختلالات برطرف شود. هم چنین لازم است جوانانی که در شرف ازدواج هستند قبل از برقراری روابط عاطفی از مشاوره‌های روان‌شناسی پیش از ازدواج کمک بگیرند.

انزانی در ادامه با اشاره به معرفی برخی از اختلالات شایع شخصیت می‌گوید: اختلال شخصیت «بدبین» (پارانوئید) یکی از اختلالات شایعی است که در جامعه وجود دارد. افراد مبتلا به این اختلال بدون دلیل کافی، به اطرافیان خود بدبین‌اند و بر این باورند که همه از آنها سوءاستفاده می‌کنند. آنها شک‌های بی‌دلیلی به وفاداری و صداقت همسر و اطرافیانشان دارند که همین رفتار باعث می‌شود به دیگران اعتماد نکنند. اغلب از گفته‌های ساده دیگران جمله‌های تحقیرآمیز و تهدیدآمیز پنهانی استنباط می‌کنند، به سرعت و با عصبانیت شدیدی واکنش نشان می‌دهند و نمی‌توانند با دیگران صمیمی باشند. گوشه‌گیری، روابط محدود با همسالان، اضطراب اجتماعی، افت تحصیلی و حساسیت بیش از حد از رفتارهایی است که این افراد از ابتدای دوران کودکی و نوجوانی از خود نشان می‌دهند و باعث می‌شود افکار و گفته‌های عجیب و غریبی در صحبت و رفتارهایشان پدیدار شود. آنها از دید دیگران غیرعادی و از نگاه والدین عادی به نظر می‌رسند به همین دلیل در دوران طلایی درمان، مشکلات آنها تشخیص داده نمی‌شود.

اختلال شخصیت «ضداجتماعی» از مهم‌ترین اختلال‌های شخصیتی نسبتاً شایعی است که در مردان شیوع بیشتری دارد، انزانی درباره این بیماری توضیح می‌دهد: آزار رسانی به کودکان به خصوص آزارهای جنسی، فرزندپروری بی‌ثبات و شیوه‌های تربیتی متناقض از ویژگی‌های اصلی رفتاری آنهاست. مبتلایان به این اختلال اغلب حقوق دیگران نقض می‌کنند و اطرافیان خود را نادیده می‌گیرند. این اختلال از سن ۱۵ سالگی آشکار می‌شود و با ناتوانی در پیروی از قوانین اجتماعی، بدگمانی، دروغ‌گویی، برخوردهای تهدیدآمیز، استفاده از نام‌های مستعار، مصرف مواد و الکل، کلاه‌برداری از دیگران، ناتوانی در برنامه‌ریزی، تحریک‌پذیری، پرخاش‌گری، بی‌پروایی و بی‌ملاحظگی نسبت به امنیت خود، بی‌مسئولیتی و عدم پشیمانی پدیدار می‌شود. آنها از رانندگی با سرعت غیرمجاز لذت می‌برند، در روزهای کاری زیاد مرخصی می‌گیرند، با دیگران همدلی ندارند، بسیار حراف‌اند و خوب صحبت می‌کنند، از نظر اکثر افراد جامعه جاذبه‌های زیادی دارند؛ وارد روابط عاطفی متعددی می‌شوند و احساس دیگران برایشان پوچ است که در زندان‌ها به کرات با این اختلال مواجه هستیم.

این روانشناس در ادامه با اشاره به اختلال شخصیت «مرزی» که در ایران بسیار شایع است بیان می‌کند: مبتلایان به این اختلال تلاش می‌کنند از سوی دیگران طرد نشوند، رفتارهای آشفتگی هویت، خودکشی‌گرایانه و خودآسیب‌رسان از خود بروز می‌دهند تا توجه دیگران را جلب کنند، با دیگران روابط بی‌ثبات و افراطی دارند. ولخرجی، سوءمصرف مواد و بی‌احتیاطی در آنها به شدت مشاهده می‌شود. آنها سرشار از افکار بدبینانه، احساس مزمن پوچی، ترس‌های درونی و خشم هستند. با چند دقیقه تأخیر در قرارشان به شدت وحشت‌زده و خشمگین می‌شوند، خود را به بدترین حالت سرزنش می‌کنند، به تناوب دیگران را حامیان نیکوکار و تنبیه‌گران بی‌رحم می‌خوانند، معمولاً قبل از فارغ‌التحصیلی ترک تحصیل می‌کنند، رابطه‌های خوبی که به درستی پیش می‌رود را قطع می‌کنند. بیکاری‌های مکرر، ترک تحصیل، طلاق، آزار جسمی-جنسی، غفلت و بی‌توجهی و از دست دادن زودهنگام والدین از مواردی است که در سوابق زندگی این افراد مشاهده می‌شود.

رئیس کلینیک تنفس دوباره ادامه می‌دهد: اختلال شخصیت «نمایشی» از دیگر اختلالات شایع است که مبتلایان به آن دوست دارند با داستان‌پردازی خود را در معرض توجه قرار دهند، اگر مورد بی‌مهری و بی‌توجهی قرار گیرند علائم دل‌زدگی و افسردگی از خود نشان می‌دهند. زمان، انرژی و سرمایه بسیاری را صرف خودآرایی می‌کنند، عقاید و احساساتشان به راحتی تحت تأثیر دیگران قرار می‌گیرد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که مبتلایان به این اختلال برای جلب توجه دیگران و کسب حمایت اقدام به خودکشی‌های نمایشی می‌کنند.

انزانی درباره اختلال شخصیت «وابسته» که اغلب زنان دچار آن می‌شوند، معتقد است: مبتلایان به این اختلال به حمایت شدن توسط دیگران نیازمندند. آنها در تصمیم‌گیری‌های روزانه خود بدون راهنمایی دچار مشکلات شدیدی می‌شوند و نیاز دارند دیگران مسئولیت اصلی زندگی آنها را بپذیرند، به دلیل ترس از قطع حمایت با اطرافیانشان مخالفت نمی‌کنند و علی رغم میل باطنی خود دستورات دیگران را بی‌چون و چرا انجام می‌دهند. آنها اغلب در شروع انجام کارها دچار مشکل می‌شوند، “نه” گفتن را بلد نیستند، زمانیکه رابطه صمیمانه‌شان قطع شود بلافاصله به جستجو برای برقراری ارتباط با افراد دیگر اقدام می‌کنند. همه ذهن خود را به ترس از رها شدن معطوف می‌کنند. آنها نمی‌دانند کجا زندگی کنند، چه چیزی بخرند و یا حتی چه لباسی بپوشند و معمولاً توانایی و استعدادهای خود را کوچک و خود را نادان تلقی می‌کنند.