سه رویکرد جدید سیاست خارجی عربستان در رابطه با ایران

آشکار شدن تمایل عربستان به عادی سازی روابط با اسرائیل، تلاش های سعودی ها جهت جذب متحدان راهبردی ایران به سمت خود، و در نهایت، تشدید هماهنگی سعودی ها با جمهوریخواهان آمریکایی، سه رویه و رویکرد جدیدی هستند که در مدت اخیر نمودهای عینی داشته اند و در قالب آن ها عربستان سیاست تشدید اعمال فشارها علیه ایران را دنبال می کند.

بازتاب– پس از روی کار آمدن دولت بایدن در آمریکا و خروج نتانیاهو از قدرت در اراضی اشغالی و البته وقوع برخی تحولات جدید منطقه ای و بین المللی، دولت عربستان نیز مطابق با فضای جدید، رویه های تازه ای را در پیش گرفت. در این راستا، سعودی ها به طور خاص پس از پایان حضور ترامپ در قدرت و کمرنگ شدن کارزار فشار حداکثریِ دولت وی علیه ایران، راه تنش زدایی با تهران را در پیش گرفتند و حتی روندی از گفتگوها و تعامل مستقیم با ایران را نیز دنبال کردند.

گفتگوهایی که تاکنون در قالب چند دور به میزبانی دولت عراق در خاک این کشور برگزار شده اند. با این همه، با گذشت زمان و وقوع تحولاتی جدید نظیر وقوع جنگ اوکراین، ایجاد رکود و بن بست در روند مذاکرات هسته ای ایران و غرب و متعاقبا پیشرفت های قابل توجه ایران در عرصه توانمندی های اتمی این کشور، سنگین شدن کفه شرق گرایی در سیاست خارجی ایران، و البته بازگشت تندورهای صهیونیست به رهبری بنیامین نتانیاهو به عرصه قدرت سیاسی اراضی اشغالی و تقویت چشم انداز قدرت گیری مجدد جمهوریخواهان و ترامپیست های آمریکایی در چهارچوب ساختار سیاسی آمریکا، عربستان نیز رویکردها و رویه های جدیدی را در قبال ایران در دستورکار قرار داده است. البته که در رابطه با این چرخش سیاستی به طور خاص می توان سه نشانه را نیز ردیابی کرده و مورد توجه قرار داد.

1- عربستان و تمایل به عادی سازی روابط با اسرائیل

مدت زمان کمی از بازگشت نتانیاهو و ائتلاف تندرو حامی وی به قدرت در اراضی اشغالی نمی گذرد بااین حال، گمانه زنی های زیادی در مورد عادی سازی روابط عربستان با اسرائیل مطرح می شود. در این رابطه حتی “یائیر لاپید” نخست وزیر سابق اسرائیل هم به تازگی در پارلمان این رژیم گفته است که دولت نتانیاهو با توجه زمینه‌چینی‌هایی که پیشتر انجام شده می تواند ایده عادی‌سازی روابط با عربستان سعودی را عملیاتی کند.

در این راستا، مسائل مختلفی نیز از سوی منابع خبری و رسانه ای دال بر دیدار نتانیاهو با بن سلمان مطرح شده است.  اینطور به نظر می رسد که سعودی ها پس از در پیش گرفتن دوره ای از سیاست های مبهم در رابطه با ایران، اکنون به تدریج در حال نمایان کردن چهره جدید سیاست خارجی خود در مورد کشورمان هستند و توسعه روابط با دولت نتانیاهو و در عین حال امید به قدرت گیری مجدد ترامپیست ها و جمهوریخواهان تندرو در صحنه سیاسی آمریکا را در دستورکار دارند و در این زمینه ها لابی گری های فراوانی را نیز انجام می‌دهند. در واقع، عربستان بار دیگر در عرصه دیپلماتیک، رو به تقابل و رویارویی با ایران آورده است.

2- عربستان و تلاش جهت جذب متحدان راهبردی ایران به سمت خود

یکی دیگر از راهبردهای عربستان سعودی در چهارچوب تقابل با ایران، تلاش های فزاینده سعودی ها جهت جذب متحدان راهبردی ایران به سمت خود و در نتیجه تحمیل انزوا به ایران در عرصه بین المللی است. در این راستا، جدای از همکاری های گسترده سعودی ها با روسیه در چهارچوب بازار جهانی انرژی (به ویژه پس از آغاز جنگ اوکراین) و در عین حال سرمایه گذاری های چند میلیارد دلاری سعودی ها در خاک روسیه، به تازگی شاهد سفر “شی جین پینگ” رئیس جمهور چین به عربستان و رایزنی های وی با مقام های ارشد سعودی نیز بوده ایم.

سفری که در قالب آن رئیس جمهور چین مواضع صریحی را علیه کشورمان اتخاذ کرد و انتقادهای بسیاری را نیز از سوی ایران به سمت خود جلب کرد. با این همه، نکته مهم این است که هم سعودی ها و هم همتایان اماراتی آن ها مدت هاست که به شیوه های پنهان و آشکار سعی دارند تا دوستان و شرکای راهبردی ایران در عرصه بین المللی را به سمت خود جذب کنند و موانع بر سر راه همکاریهای بین المللی ایران و همچنین منابع درآمدی آن را چند برابر کنند. رویکرد و سیاستی که اکنون به نحو آشکار‌تری نمود پیدا کرده است.

3- هماهنگی های پشت پرده سعودی ها با جمهوریخواهان آمریکایی

در نهایت باید گفت که سعودی ها تلاش های پشت پرده فراوانی را نیز در قالب تحولات سیاسی و اجتماعی آمریکا انجام می دهند تا بر اساس آن ها، تا جای ممکن موقعیت دولت بایدن و حزب دموکرات که مواضع نرم تری را در قبال ایران اتحاذ می کند، تضعیف و زمینه برای حضور تندورهایی نظیر ترامپ در قدرت که به رویکردهای تهاجمی و سخت در رابطه با ایران اعتقاد دارند، فراهم شود.

از این رو شاهد بوده ایم که سعودی ها نه در مساله تامین انرژی برای جهان غرب و نه موضوعات منطقه ای، همکاری مناسبی با طرف آمریکایی نداشته اند و تمامی قدرت خود و لابی‌هایشان را معطوف به قدرت گیری مجدد جمهوریخواهان و تندروهای آمریکایی در عرصه قدرت سیاسی آمریکا کرده اند. مساله ای که به طور خاص می تواند تبعات و پیامدهای خاص و گسترده ای را برای ایران داشته باشد و در واقع، واشینگتن را به مهره ای تبدیل کند که به نیابت از دلارها و نفوذ سعودی ها، علیه ایران اقدام به تحمیلِ فشار می کند.